بخشی از مقاله
چکیده
یکی از جذابترین انواع گردشگری پایدار که اخیرا در کشورهای کمتر صنعتی شده مورد توجه زیادی قرار گرفته است گردشگری روستایی می باشد. از اینرو برنامه ریزی توسعه گردشگری روستایی در سطح ملی و منطقه ای و محلی میتواند با نگرش خاص مداخله در بافت های روستایی و ایجاد خدمات و تسهیلات گردشگری را سامان بخشد تا از فرصتها به نحو شایسته ای استفاده گردد. وجود آثاری از گذشتگانکه در روستاها مدفون و یا آشکار است براینسل امروز به عنوان سرمایهای است در جهات رشد و توسعه در این مقاله روستایی که تاثیر زیادی در افزایش درآمد روستاییان دارد منطقه مریان از توابع شهرستان تالش استانگیلان به عنوان یک مدل محلیانتخاب شد و قابلیتها و ظرفیتهای این روستا برای جذب گردشگر مورد بررسی قرار گرفت. اهمیت و ضرورت گردشگری روستای مریان در توسعه پایدار شهرستان تالش با روش تحلیلی و ارزیابی توان اکولوزیک منطقه مورد بحث قرار می گیرد. به جهت پاسخگویی به اهداف و سوالات تحقیق از روش اسنادی و کتابخانهای اطلاعات جمعآوری به شیوه توصیفی- تحلیلیمورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این مطالعه نشان میدهد که این روستا از نظر برخورداری از آثار باستانی دارای قابلیتهای خاصی است که درسراسر استان گیلان بینظیر میباشد. وجود آثاری مانند حماممریان-حسینه شیرخان- مجموعه بناهایییلاقی سردارامجد- گورستانهای عصرآهنمریان، تندهبین، کورامار، ازآثارباستانی است که هرساله باعث جذب گردشگران زیادی به این مناطق باستانی می شود. گردشگری توانسته است موجب رونق دوباره روستا گردد بنابراین لازم است با بذل توجه و سرمایهگذاری در تأسیس و راهاندازی امکانات رفاهی و آسایشی بیشتر و نیز اطلاع رسانی گستردهی بخش گردشگری روستایی نه تنها میتواند منبع درآمد و اشتغال بیشتر روستاییان را فراهم نماید و باعث شکوفایی اقتصاد در سطح منطقهای و ملی گردد.
-1 مقدمه
گردشگری یکی از فعالیتهای اصیل انسانی با قدمتی به درازای بشر است.امروزه گردشگری تبدیل به سرمایه گذاری ضروری شده است. شکل امروزی گردشگری از پدیده های جنگ جهانی دوم است که در اواسط دهه 40 وارد ایران شده است - اردستانی،-131 : 1387 - 132 این گونه از گردشگری به عنوان یک مقصد ویژگی خاص خود را داردو روز به روز مشتریان و بازدید کنندگان فراوانی را به سمت خود می کشد. امروزه صنعت عظیم گردشگری به ویژه گردشگری داخلی جایگاه خاص را در اقتصاد کشورها داشته و نقش فعال و مؤثری در ارتقاء ساختار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها بهخصوص درکشورهای رو به توسعه باز میکند. در این راستا گردشگری روستایی نیز جزئی از صنعتگردشگری به حساب میآید که میتواند نقش عمدهای در توانمندسازی مردم محلی و تنوع بخشی به رشد اقتصادی و نیز خلق فرصتهای شغلی جدید در ارتباط تنگاتنگ با سایر بخش های اقتصادی ایفا کند. آثارباستانی موجود در روستاها میتواند مولد اصلی گردشگری روستایی باشد بنابراین میتواند در رونق و توسعه روستاها نقش عمدهای را ایفا نماید. روستاهایی که در گذشته به دلیل نبود امکانات اشتغال خالی از جمعیت میشد و جمعیت روستایی آن مهاجرت میکرد امروزه در اثر شناخت و کشف آثار باستانی رونق چشمگیری یافته و دوباره روستاییان را به سمت خود خوانده است روستاییان با مراجعه به روستاها و ایجاد امکانات برایگردشگران بهکسب وکار مشغول شدهاند که این امر در توسعه روستاها نقش بسیار مهمی را ایفا مینماید
-2 تعاریف و مفاهیم
-1-2 بافت تاریخی
هر پدیده ای در دنیا فارغ از چگونگی و چرایی خود موجب بر انگیختن توجه از سلایق گوناگون می شود و هر شخصی با توجه به اصول و مبانی فکری خود از زاویه ای بدان نگاه می کند. بافت قدیمی و تاریخی نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد و به همین دلیل از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گرقته است که در زیر به تعدادی از آنها آورده شده است.
بافت قدیمی بافتی است که گرداگرد هسته ی اولیه ی شهرها یا بافت تاریخی تنیده شده است. انتهای مرحله ی زمانی شکل گیری این بافت به اواخر دوره ی قاجار می رسد، یعنی قبل از تغییرات و دگرگونی های جدیدی که از اوایل حکومت پهلوی شروع شد. از نظرسبک معماری، تا این دوره ویژگی های معماری اصیل ایرانی حاکم بوده است - مشهدیزاده دهاقانی، - 425:1374 به طور کلی آن بخش از شهرهای ایران را که تا عهد قاجاریه شکل گرفته اند می توانیم بافت قدیم بنامیم .در واقع منظور زمانی است، که هنوز تغییرات و تحوالت تکان دهنده و دگرگون کننده ی دوران پهلوی اول شروع نشده است - توسلی، - 5:1372 بافت تاریخی آن بخش از بافت های شهری را شامل می شود که قبل از 1300 شکل گرفته و لیکن به دلیل فرسودگی کالبدی وفقدان استانداردهای ایمنی، استحکام و خدمات و زیر ساختهای شهری علی رغم برخورداری از ارزشهای هویتی از منزلت مکانی و سکونتی پایین برخوردارند - حبیبی و همکاران، . - 68:1389
ویژگی های اساسی بافت های قدیمی و تاریخی از منظر شهرسازان را می توان به شرح زیر نام برد :
.1 بافت قدیمی از اوضاع توپوگرافی و اقلیمی، تاریخی، سیاسی، اجتماعی- فرهنگی تاثیر گرفته و ساختار خود را با شرایط زمانی و مکانی وفق داده است.
.2هسته های تاریخی اغلب در محل تقاطع پدیده های مصنوع و طبیعی همچون راه های قدیمی و باستانی، منابع آبی سطحی وزیر زمینی شکل می گرفت در نتیجه بافت های قدیمی پیرامون نیز از این عوارض متاثر می گردید.
.3خصلت اساسی کالبدی بافت قدیم شکل گیری هماهنگ، مداوم، پیوسته، یکپارچه و عاشقانه در طول تاریخ است - خوشنویس کوچک، - 69: 1383 عبارت بافت تاریخی امروزه به وفور مورد استفاده قرار می گیرد و در
ذهن هر شنونده ای تداعی کننده تصویری خاص است اما اگر بخواهیم تعریفی از بافت تاریخی شهرها ارائه نماییم باید این واژه را واژه ای نسبتا نو و متعلق به ادبیات معماری و شهرسازی معاصر بدانیم. که اجماالا به بافت های ماقبل دوران معاصر اطلاق می گردد.بر این اساس، بافت های شهری که در کشور ما به دوره های تاریخی ما قبل پهلوی باز می گردد را می توان در زمره ی بافت های تاریخی قلمداد نمود که گاهی نیاز بنا به ویژگی های خاص و بهره گیری از الگوهای ویژه و ریشه دار معماری و شهرسازی ایرانی،برخی بخش های متعلق باه دوره ی پهلوی اول را نیاز شامل می گردد. - بیگ زاده، - 1392
-2-2 روستا
از روستا تعاریف متعددی شده و از جمله اینکه روستا به مجموعه یک یا چند مکان و اراضی به هم پیوسته - اعم از کشاورزی و غیرکشاورزی - گفتهمیشود که خارج از محدوده شهرها واقع شده و دارای محدوده ثبتی و یاعرفی مستقل باشد .و نیز روستا یک واحد جغرافیایی است که در آن پدیدههای اجتماعی و طبیعیبه طور چشمگیری درهم و عوامل پیچیده انسانیدرشک گیری آن دخالت دارند - مهدوی، - .34: 1369 روستا شکلی است از استقرار انسان بر سطح زمین که قادر است تمام مایحتاج سالخود را از درون خود تهیهکند. بنابراین ده در بنیاد کار، واحدی است طبیعی و اجتماعی با اقتصادی بسته که تمام شرایط اتکای به خویش را از لحاظ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در خود جمعدارد - ودیعی،. - 37: 1384 به نقل از لغت نامه دهخدا و فرهنگ استاد معین،واژه روستا در زبان پهلوی رستاک یا روستاک و معرب آن رستاق که به صورت روستاق،رسداق و رزداق هم آمده است و آنچه که در گذشته و حال به عنوان بدیل های روستا متداول بوده است؛ عمدتا دو عنوان ده و قریه است .روستا در فرهنگ فرانسه Hameau و Village و Communeو در فرهنگ انگلیسی Village و نیز واژه Hamletآمده است،در حالی که متداول ترین واژه مورد استفاده برای روستا در زبان فرانسه Village - ویالژ - و در زبان انگلیسی هم همان لغت Village با تلفظ "وی لیج" است . - شهبازی، - 29 :1375 مرکز آمار ایران بر اساس تعریف قراردادی خود، روستا را چنین تعریف کرده است:
»به سکونتگاهی که تولید غالب آن کشاورزی و دامداری بود ه و جمعیت آن حداکثر پنج هزار نفر باشد، روستا گفته می شود." روستا یعنی کانون اصیل تشکل های انسانی برای توسعه ملی،روستا یعنی واحد بنیانی تولید در نظام اقتصاد ملی،روستا یعنی بستر تولید خواربار برای تغذیه ملت و ملتها،روستا یعنی منبع تامین مواد اولیه برای گردش چرخهای صنایع،به طو کلی روستا یعنی: پایگاه بقای موجودیت و تامین استقلال اقتصادی هر کشور. روستاها مناطقی از کشور با توان بالقوه ی بسیار و بازدهی فراوان هستند،اما متاسفانه در چند دهه ی اخیر با رونق گرفتن زندگی شهری و مزایا و امکانات موجود در آن؛زندگی روستایی و روستاییان مهجور مانده اند .بر اساس برآوردهای موجود،بالغ بر یک میلیارد نفر از جمعیت روستایی جهان سوم با فقر دست و پنجه نرم میکنند.به این اعتبار،فقر روستایی یکی از مهمترین معضلات اجتماعی کشورهای توسعه نیافته و در حاه توسعه است. - رضوی، - 55: 1377 حال با پیشرفت و توسعه جوامع انسانی،نیاز ما به روستاها به عنوان مولفه های مواد غذایی و صنایع،بیش از پیش هویدا می شود. و این درحالی است که مردم ساکن این نواحی برا مشکلات عدیده ای برای سپری کردن روزگار خود روبرو هستند. یکی از این مشکلات که برای ما دارای حساسیت خاصی است،منازل و معماری مورد نکوهش این مناطق است. اکثر روستاییان در خانه هایی با مصالح بوم آورد و کم دوام، خانه های با استاندارد مهندسی فقیر و همچنین سایر اصول ایمنی ضعیف ساختمان زندگی می کنند. و این موضوع تاثیر فراوانی در عدم رضایت روستاییان از زندگی خود و مهاجرت آنها به نواحی شهری را دارد.
-1-2-2 توسعه روستایی
توسعه یک مفهوم کیفی است که ناظر بر ابعاد متفاوت اقتصادی ،اجتماعی ،تاریخی سیاسی و فرهنگیاست و همه این ابعاد در یک فضای جغرافیایی شک میگیرد و از بستر طبیعی و شرایط انسانی آنفضا بهرهمند میشود . اندیشمندان متعددی برای توسعه تعاریفجدیدی ارائه دادهاند. آری میسرا جغرافیدان و برنامهریزی هنری به اتفاق کی وی سوندرام توسعه راچنینتعریف نمودهاند: توسعه به مفهومتغییرات متوالی و پویا در آن دسته از شرایطی است که موجبات یک زندگی رضایتبخش را به مفهوم واقعی خود برای کلیه افراد یک منطقه یا کشور فراهم میآورد و برای این نوع زندگی به پنج جزء زیر تعریف و تبیینمیکنند:
کیفیت فیزیکی زندگی ،دسترسی به مسایل امرار معاش، آزادی انتخاب، توسعه خود اتکایی و پیشرفتهای اجتماعی و سیاسی. مایکل تودارو اینتعریف را از توسعه ارائه میدهد: توسعه را باید جریانی چند بعدی دانست که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی ونیز تسریع رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشهکن کردن فقر مطلق است - حمیدیان،1373،صاص. - 93-43در این مقالهبالا بردن سطح زندگی و ماندگاری روستائیان در روستا از موارد توسعه روستایی محسوب میشود.
-3-2 گردشگری
گردشگری عبارت است از گردش کوتاه مدت مردم در مکانهایی دور از محل زندگی و کار و فعالیت را درخلال اوقات فراغت انجام میدهند که بازدیدها و گردشهای روزانه یا گردشهایدسته جمعی را شامل میشوند . ویژگی اصلیگردشگری ایناست که در درجه اول به سفری اطلاق میشود که دور از خانه و محلکار صورت میگیرد دوم اقامت کوتاه مدتیاست که ممکن است بدون توقف شبانه باشد - ریچارد،شارپلیوجولیانا،. - 10: 1380 در این مقاله منظور از گردشگر افرادیهستند که به منظور بازدید از روستا در آنجا حضور مییابند. گردشگری معادل واژه توریسم است که از آن، تعاریف متعددی ارائه می شود. مفهوم صنعت گردشگری، در برگیرنده زنجیره ای از بخش های صنعتی نظیر تأسیسات اقامتی، تأسیسات پذیرایی، تجهیزات حمل و نقل و ... است که به منظور فراهم آوردن تسهیالت خدماتی برای گردشگران شکل گرفته است - ضرغام،. - 1372 گردشگری سیستم پیچیده ای است که ابعاد مختلف زندگی انسان ها اعم از اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، زیست محیطی و کالبدی را تحت تأثیر خود قرار داده است. در واقع، گردشگری صنعت تولید و مصرف است که توسعه آن، همواره به افزایش میزان اشتغال و درآمد ملی کمک کرده و موجب ایجاد تقاضا برای بسیاری از کالاها و خدمات گردیده است و در مبادلات فرهنگی، رشد اجتماعی و تفاهم ملی سهم عمده ای دارد و در سال های اخیر به عنوان یک صنعت سود ده با درآمد سرشار ارزی، مورد توجه تمامی کشورهای جهان قرار گرفته است - الیوت، . - 1379 گردشگری، مجموعه مسافرت هایی را در بر می گیرد که به منظور استراحت و تفریح و تجارت یا دیگر فعالیت های شغلی و یا این که به منظور شرکت در مراسم خاص انجام می گیرد و یبت شخص گردشگر از محل سکونت دائم خود در طی این سفرموقتی و گذرا می باشد.
بدیهی است کسانی که اقدام به مسافرت های شغلی منظمی بین محل کار و زندگی خود می کنند، مشمول این تعریف نمی شوند - - Inskeep,2002امروزه گردشگری با توجه به دامنه تقاضا و نیازهای فضایی رو به توسعه است و از اهمیت و جاذبه خاصی، برخوردار است - - Fleischer,2000 .در سالهای اخیر گردشگری به عنوان صنعت بدون دود، منبع درآمد سرشار در تجارت جهانی و عنصر مهمی در بهبود و تنظیم موازنه بازرگانی و تراز پرداختهای بسیاری از کشورها شده است، رشد قابل توجه و چشمگیر گردشگری در پنجاه سال اخیر نشان دهنده اهمیت فراوان اقتصادی و اجتماعی این پدیده است. گردشگری در تولید ناخالص ملی نقش مهمی ایفا میکند، «تراز پرداختها، که نشان دهنده معاملات بین المللی هر کشور است، را متوازن می سازد. لی، گردشگری را امید بخشترین و پیچیدهترین صنعتی میداند که جهان سوم با آن روبرو است و معتقد است گردشگری بیشترین قابلیت را برای جانشینی دیگر صنایع درآمدزا دارد - لی، 1378 ،ص . - 1 صاحبنظران انواع مختلفی را برای گردشگری ذکر کرده اند، که در جدول شماره - 1 - مالحظه می گردد.
