بخشی از مقاله
چکیده:
تحولات عظیم در عملیات کشاورزی، منجر به از بین رفتن زیستگاههای طبیعی و گونه های زیادی از موجودات شده است. هدف از این مطالعه شناسایی کشاورزی ارگانیک و بررسی اثرات آن بر توسعه پایدار از ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی است. شناخت این مهم یکی از مهمترین بحثهای مطرح امروز در اقتصاد محیط زیست است.
امروزه پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و توسعهای ناشی ازکشاورزی ارگانیک در سراسر جهان به طور فزایندهایی پذیرفته و تایید شده است. نتایج مطالعات نشان میدهد که ارزشگذاری محیط زیست و حاملهای انرژی در فرایند گذار از کشاورزی رایج به کشاورزی ارگانیک، بیمه شدن کشاورزان، به کارگیری کارگروهی از کارشناسان کشاورزی در روستا و لزوم دستورالعمل ها و قوانین اجرایی در زمینه تولید محصولات ارگانیک تاثیر بسزایی در دستیابی توسعه پایدار دارد.
مقدمه
طرح مسئله ی تحقیق:
امروزه مسائلی چون بالا بودن سطح تولیدات غذایی در کشورهای صنعتی و پایین بودن آن در کشورهای درحال توسعه وهمچنین مشکلات متعدد زیست محیطی ناشی از کشاورزی، اذهان را به خود مشغول داشته و باعث شده تا در پیشرفتها و یافته های قبل از سال 1945 تجدید نظر کلی صورت گیرد. شاید نیمی از یک میلیارد مردم کاملا فقیرجهان در هزار توی فقر بوم شناختی و فقر اقتصادی گرد آمده باشند.
آنان به ناچار و آگاهانه از زمین سوء استفاده میکنند. اما مسئله اصلی این است که چیزیکه بتواند به طور وسیع، ارزان و موثر در حل مسئله قحطی عالمگیر بشریت به کار گرفته شود، وجود ندارد. از طرفی مفهوم ساده ایراد و اشتباه معوقه این نیست که، آثار مصیبت بار آن، رویهم انباشته شده و در موقع خود با شدت هرچه تمام تر ظاهر و آشکار میگردد. برخی از این عملیات خلاف طبیعت بظاهر ممکن است تا زمانی که پی به نتیجه خطا و اشتباه میبریم موفقیت آمیز باشند.
یکی از پیشگامان تحقیق و بررسی در خصوص سموم و آفت کشهای شیمیایی چنین ابراز عقیده میکند: در حال حاضر در بسیاری از مناطق، سموم فسفره آلی جایگزین د.د.ت و هیدروکربنهای کلره میگردد. سموم مزبور اساسا در جنگ جهانی دوم بنام گازهای عصبی در آلمان تهیه شده و از نظر شیمیایی از مواد مشابه عصبی GD و VX که در مباحث جنگ شیمیایی و بیولوژیکی بکار گرفته میشود، میباشند.
عده زیادی به سبب تجزیه سریعتر این سموم نسبت به هیدروکربنهای کلره تصور مینمایند که مواد سالمتری میباشند ولی حقیقت این است که این سموم بیرنگ و بیبو حتی از نظر قدرت به مراتب خطرناکتر میباشند
بنابرگزارش سازمان خواروبار کشاورزی جهانی:IFOM در چند دههی گذشته 33 تا 60 درصد افزایش تولیدات کشاورزی در جهان ناشی از مصرف کودهای شیمیایی بوده است. به همین خاطر گفته میشود که اگر مصرف سموم دفع آفات به طور کامل متوقف گردد تولیدات دامی و گیاهی از %50 به %25 کاهش مییابدکه در این صورت تولیدات تجاری سیب، هلو، انگور، گیلاس و عدهی دیگری از فراوردههای گیاهی متوقف و غذای میلیونها نفر بطور محسوسی تغییر و یا تقلیل مییابد. اما نکته مهم این است که: حشرات زیان آور به گیاهان ضعیف، مریض و ناسالم و نامتعادل و یا گیاهانی که دارای مختصر تغییراتی میباشند، روی آورده و آنها را به نباتات دیگر ترجیح میدهند.
حال بجاست تا در مورد رابطه علت و معلول یک قدم فراتر بگذاریم و ببینیم چه عاملی موجب ضعف و نامرغوبی گیاهان و مستعد شدن آنها به حملهی حشرات میشود؟ تا در نهایت به تاثیر این مهم بر سلامت انسان و دام و اثر آن بر رشد اقتصادی جوامع بشری بپردازیم. تحقیقات انجام گرفته در دانشگاه فلوریدا نشان میدهد که: چمنی که از مقدار زیادی کود ازت تغذیه می-کند در مقایسه با چمنی که از ازت مورد لزوم آن و از یک منبع آلی تامین میشود، به شدت مورد آسیب آفات مزمن قرار دارد. آبشویی نیترات و دیگر سموم شیمیایی نیز خود عامل مهم دیگری در جهت بهم زدن تعادل اکوسیستم های طبیعی است.
چراکه این مواد از طریق جریان آبشویی وارد چشمه های آب زیر زمینی که یکی از مهمترین منابع آب شیرین است می شود که خود عامل بسیاری از بیماری های خطرناک چون سرطان ونقص های مادرزادی دیگر است. این نقصان ویا عدم تعادل ممکن است آنچنان ماهرانه و مختصر و جزئی باشد که نتوان با متدهای علمی موجود اندازه گیری و یا تجزیه و تحلیل کرد.
در ایران در اکثر مناطق مورد بررسی میزان نیترات موجود در آب بیش از حد بالا بوده که این مساله بسیار نگران کننده است. در این میان فرصتهای اقتصادی در بازار محصولات ارگانیک موجب شده تا بسیاری از کشورها از جمله کشورهای در حال توسعه در بازارهای ارگانیک حضور یابند. در ایران نیز این مساله در چند سال اخیرپا به عرصه گذاشته است. اما مشکل اصلی در بررسی رابطه کیفیت زیست محیطی و شاخصهای رشد اقتصادی عدم دسترسی به آمار و اطلاعات دقیق پیرامون معیارهای زیست محیطی است.
با این وجود، دسترسی به آمارها و اطلاعات سازمان IFOM ، پژوهشگران را برانگیخت که رابطه درآمد، تولید، رشد اقتصادی و شاخصهای کیفیت زیست محیطی را مورد آزمون قرار دهند. اگرچه به دلیل عدم مدیریت صحیح روند توسعهی کشاورزی ارگانیک به کندی پیش میرود به گونه ایی که بر اساس آمار رسمی سازمان IFOM در سال 2013 سهم ایران از کل نواحی کشت ارگانیک%0001 میباشد
ولی با توجه به ظرفیت های موجود میتوان به آینده امیدوار بود. وضعیت موجود کشور نشان میدهد ایران از فرصت مناسبی برای صادرات میوه و سبزیجات تازه برخوردار است و رویکرد ارگانیک، ایران را قادر خواهد ساخت بخش مهمی از بازار پسته را در اختیار بگیرد. وجود بیش از 6 میلیون هکتار دیمزار در ایران، پتانسیل خوبی جهت کشت ارگانیک به حساب میآید. چرا که در دیمکاری به دلایل مختلف فنی و اقتصادی معمولا از کود شیمیایی کمتری استفاده میشود و یا اصلا استفاده نمیشود.
در این میان اگر ما ناتوانی آدمهای منفعت طلب معقول در ایجاد بهترین نتیجه برای همه را کنار بگذاریم، به منظور تغذیه جمعیت در حال رشد و جلوگیری از وقوع گرسنگی در جهان باید روشی را بر گزینیم که حداقل هزینه زیست محیطی را به دنبال داشته باشد. سوال دوم این است که: چگونه میتوان روشی را به وجود آورد تا به کمک آن بتوان، تصمیماتی را در حوزه تولید محصولات سالم برگزید، که بیشترین منفعت اقتصادی را برای تولید کننده و مصرف کننده داشته باشد؟ این نکته را باید در نظر داشت که، هربهبودی را که در کیفیت محیط زیست حاصل میشود مشروط بر اینکه رفاه - رضایت یا مطلوبیت - عمومی را بیشتر کند یک بهبود اقتصادی محسوب میشود
اگر این اصل اقتصادی را که هر افزایش در رفاه، فایده و هر کاهشی در آن، هزینهایی در پی دارد را بپذیریم آنگاه با این سوال اساسی مواجه میشویم که: آلودگی آبهای زیرزمینی، هوا وبه طور کلی محیط زیست، سلامتی انسانها، گیاهان و جانوران چگونه و با چه هزینهایی قابل جبران است؟
به نظر میرسد مدیریت نظامهای کشاورزی باید مورد بازنگری جدی قرار بگیرد. امروزه در دنیا حفظ سلامت محیط زیست و منابع طبیعی، اقتصادیتر از افزایش تولیداست. با توجه به این مسئله و با توجه به افزایش روزافزون جمعیت جهان، کشاورزی ارگانیک یک روش تولید است که به، ثبات و تعادل در مزرعه توجه بسیار زیادی دارد. ایدهی کشاورزی ارگانیک اولین بار توسط لرد نورث بورن بکار رفت. او این لفظ را از ایدهاش تحت عنوان" مزرعه یک زیست بوم" استنتاج کرد
کشاورزی ارگانیک از طریق انجام عملیاتی مطابق با نظام ها و چرخههای طبیعی باعث توسعهی بوم نظامهای پایدار میشود. این سیستم با احترام به ظرفیت طبیعی خاک، گیاه، حیوانات و اکوسیستم میتواند به حفظ تنوع زیستی کمک کند. تعریف فوق نشان میدهد که کشاورزی ارگانیک تنها به مواد غذایی اشاره نمیکند بلکه به نحوهی تولید آنها نیز اشاره دارد. کشاورزی ارگانیک موضوع جدیدی نیست؛ روشی است که ما غذایمان را از هزاران سال قبل از پیداش سموم و آفت کشها بدان طریق تولید میکردیم. شواهد پزشکی موجود، از همبستگی مثبت مواد افزودنی و همچنین بقایای آفتکشها با خطر افزایش سرطان و آلرژیهای غذایی خبر میدهد.
تحقیقات نشان میدهد که، بیش از 90 درصد آفت کشها وارد محیط زیست شده و تنها ده درصد از آن به مصرف هدر میرود
سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور - - 1391 در بررسی سفرههای آب زیر زمینی در شرق تنکابن گزارش داد که کشاورزی و استفاده بیرویه از کودهای شمیایی یکی از عوامل تغییر دهندهی کیفیت آب های زیرزمینی در مناطقی با فعالیتهای کشاورزی وسیع میباشد. حال آنکه چه از نظر تغذیهای و چه از بعد اقتصادی نباید اجازه داد ازت قابل دسترس خاک، بیش از حد افزایش یابد. شاید موجه ترین پاسخ در مورد این سوال که " چرا کشاورزی ارگانیک؟" همان تمایل وافر مردم به خرید محصولات ارگانیک میباشد.
چرا که از نظر مصرف کنندگان محصولات ارگانیک همواره از برخی جهات بهتر از محصولات غیر ارگانیک هستند ولی اثبات این برتری کار چندان ساده ایی نیست برای آزمون این اثرات معمولا از حیوانات به جای انسانها استفاده میشود. به عنوان مثال، درآزمایشی برروی گاو و خرگوش، مشخص شد که مصرف کودهای معدنی در تولید علوفه، باعث نا مطلوب شدن نطفهی آنها میشود. هدف از انجام این تحقیق، ارائه یک معیار پولی از فرایند کشاورزی ارگانیک است که آیا میتوان برای بازده کشاورزی در این سیستم فواید پولی را درنظر گرفت؟
