بخشی از مقاله
چکیده
زمینه و هدف: اختلالات اضطراب، افسردگی و استرس از شایعترین اختلالات روانپزشکی در میان بیماران قلبی هستند. با توجه به عوارض جانبی دارودرمانی، بکارگیری درمانهای غیردارویی ضروری به نظر می رسد. هدف پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی آموزش تابآوری بر اضطراب افسردگی و استرس مردان دارای بیماری قلبی با سابقه اعتیاد بود.
روش کار: طرح این پژوهش نیمه تجربی و از نوع پیشآزمون - پسآزمون - پیگیری با گروه کنترل بوده است. نمونه این پژوهش30 نفر از بیماران مرد دارای بیماری قلبی با سابقه اعتیاد مراجعه کننده به بیمارستان شهید باهنر شهر کرمان بودند که به روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شده بودند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایشی - 15 نفر - و گواه - 15 نفر - قرار داده شدند. بیماران پرسشنامهی اضطراب افسردگی و استرس - - DASS را قبل از شروع مداخله و بعد از اتمام مداخله در دو نوبت پسآزمون و پیگیری تکمیل کردند. دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 18 و روش آماری کوواریانس تحلیل شدند. شرکتکنندگان به مدت 12 جلسه تحت آموزش قرار گرفتند.
نتایج: تفاوت معنادار نمرات در پسآزمون نسبت به پیش آزمون در گروه آزمایش در هر سه متغیر اضطراب، افسردگی و استرس - - P<0/001، کاهش معناداری را نشان داد. نتایج آزمون پیگیری - P<0/28 - تفاوت معناداری را در پسآزمون و پیگیری نشان نداد.
بحث: آموزش تابآوری اثر معناداری بر کاهش علایم اضطراب افسردگی و استرس داشته است و پیگیری سه ماهه مؤید همین یافته است، بنابراین جهت کاهش اضطراب افسردگی و استرس مردان معتاد دارای بیماری قلبی می توان از آموزش تابآوری استفاده کرد.
مقدمه و هدف
از جمله رایج ترین مسائل روانی و عاطفی در زندگی امروز، اضطراب است که اغلب بر کنش های عاطفی فرد اثر می گذارد. اکثر افراد هنگام روبرو شدن با موقعیت های تهدید آمیز یا فشار، احساس اضطراب دارند.[1] اضطراب شامل احساس عدم اطمینان، احساس درماندگی و برانگیختگی می باشد و معمولا به عنوان احساس پراکنده و مبهم و نامطبوع ترس و تشویش تعریف می شود.
اضطراب هیجانی است که باعث می گردد در افراد احساس دلشوره و نگرانی به وجود آید و آنان را وادار به سازش یا تغییر سازد.
میزان اضطراب در بین بیماران قلبی زیاد است و در صورت عدم درمان، خطر رویداد قلبی بعدی را افزایش می دهد4]و.[5 میزان شیوع اضطراب در مطالعات گوناگون، متفاوت گزارش شده است، اما به طور کلی سطح اضطراب این بیماران %60 بالاتر از افراد عادی است و در مقایسه با سایر بیماران قلبی و سرطانی یا ریوی از سطوح بالاتر و بدتری از اضطراب برخوردارند.[
در یک مطالعه فرا تحلیل نشان داده شده است که اضطراب یک عامل خطر مستقل برای بروز حملات قلبی در بیماران قلبی و مرگ قلبی است
در ادامه می توان گفت افسردگی، به حالتی گفته می شود که فرد دچار نا امیدی فراوان شود. بازخورد عاطفی با حالت غمگینی دائم و همراه با حالات بغض و اشک ریختن مشخص می شود. از نظر شناختی، فرد افسرده افکاری منفی نسبت به خود، دنیا و آینده دارد. همچنین دچار بی نظمی هایی در تفکر منطقی می شود.[9] سلیه استرس را پاسخ نامشخص بدن به هر گونه تقاضا نامیده است، قرار گرفتن در معرض فشار روانی ممکن است واکنشهای قابل مشاهده ای را موجب شود که اضطراب نامیده می شود.[10] استرس، می تواند نیروها را تحلیل ببرد و فعالیت ها و تلاش ها را تحت تاثیر قرار دهد
وقتی عامل استرس زا زندگی انسان را تحت تاثیر قرار می دهد، حالت هیجانی و تفکر فیزیولوژیکی ما از سطح بهنجار خارج می شود و مشکلات رفتاری به صورت احساس اضطراب و افسردگی و سایر اختلالات فرا خوانده می شود.[12] بنابراین اضطراب و افسردگی و استرس به منزله منبع شکست و سازش نایافتگی به شمار می رود و طیف وسیعی از اختلال های شناختی و بدنی تا ترس های غیرموجه و وحشتزدگی را شامل می شود و فرد را از بخش عمده ای از امکاناتش محروم می کنند.
مطالعات متعددی ارتباط بین تاب آوری و اضطراب و افسردگی را در میان افرادی که شرایط استرس زا را تجربه می کنند، گزارش کرده اند. مکانیزم و ساختار تاب آوری در کاهش اضطراب به این صورت است که مؤلفه های اصلی تاب آوری مانند اعتماد به نفس، خوش بینی، شایستگی شخصی، اعتماد به غرایز، پذیرش مثبت تغییر، کنترل و تأثیرات معنوی هنگام قرار گرفتن در شرایط استرس زا مانند یک ضد ضربه - حائل - عمل می کنند و اجازه بروز اضطراب را نمی دهند.
با ارتقای تاب آوری، فرد می تواند در برابر عوامل استرس زا و همچنین عواملی که سبب به وجود آمدن اضطراب و افسردگی می شوند از خود مقاومت نشان داده و بر آن ها غلبه کند. تاب آوری با تعدیل و کم رنگتر کردن عواملی چون اضطراب ، بهزیستی روانی افراد را تضمین می کند.[15] تاب آوری یک فرآیند پویاست که به موجب آن افراد هنگام روبرو شدن با سختی، رفتارهای سازگارانه مثبتی را از خود به نمایش می گذارند
تاب آوری عبارت است از توانایی یا قدرت بازگشت به حالت یا موقعیت اولیه بعد از خمیده شدن، فشرده شدن یا کشیده شدن اما در اصطلاح روان شناختی توانایی بهبود سریع بعد از بیماری، افسردگی و ناخوشی است.
هال و همکارانش بیان میدارند نیاز به این مسأله احساس می شود که افراد مهارتهایی را بیاموزند که هنگام مواجهه با مشکلات و موقعیتهای استرس زا به شیوه ی تاب آورانه تری تفکر و سپس عمل کنند. از این رو، مداخله هایی که هدفشان تحت تاثیر قراردادن فرآیندهای فکری است، می توانند گام مهمی در ایجاد مهارتها و تواناییهای مربوط به تاب آوری باشند.
دقیق ترین مطالعات جهت درمان اضطراب با استفاده از فنون شناختی-رفتاری بوده که به نظر می رسد هم در کوتاه مدت اثر بخش باشند و هم در دراز مدت. در رویکردهای شناختی فرض بر آن است که یک سلسله تحریف های شناختی در بیمار وجود دارد و مستقیما به همین ها پرداخته می شود و در رویکردهای رفتاری مستقیما به علایم جسمی بیمار پرداخته می شود. برخی داده های اولیه حاکی از آن است که ترکیب رویکردهای شناختی و رفتاری مؤثرتر از کاربرد هریک از آن ها به تنهایی است.
تئوری و پیشینه تحقیق
در مطالعات مختلف، اثر درمان های شناختی رفتاری بر اضطراب مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شده است که در بهبود اضطراب مؤثر است و منجر به کاهش نشانه های آن می شود. برای مثال ورکر در پژوهشی به بررسی تأثیر درمان های شناختی- رفتاری بر کاهش اضطراب بیماران قلبی و بهبود کیفیت زندگی اقدام نمود. نتایج بیانگر تأثیر این آموزش بر کاهش اضطراب بیماران قلبی داشت.
هاشم زاده و همکارانش در پژوهشی به بررسی اثر بخشی راهبردهای تن آرامی و توجه برگردانی در کاهش اضطراب انواع بیماران قلبی پرداختند. نتایج نشان داد که آموزش روشها به طور معناداری سبب کاهش نشانه های اضطراب پنهان و آشکار بیماران می شود.
مومنی و همکارانش در پژوهشی به بررسی اثر بخشی آموزش تاب آوری بر کاهش علایم اضطراب نوجوانان مبتلا به بیماری قلبی پرداختند، نتایج حاکی از تأثیر آموزش تاب آوری بر کاهش اضطراب نوجوانان مبتلا به بیماری قلبی بود
فابیس و همکارانش در پژوهشی به تعیین اثر بخشی آموزش تاب آوری و مدیرت استرس بر اضطراب دانشجویان پرداختند، نتایج حاکی از تأثیر آموزش تاب آوری ومدیرت استرس بر کاهش اضطراب دانشجویان بود.
در مطالعات پیش گفته نشان داده شد که درمان شناختی رفتاری و آموزش تاب آوری در درمان اضطراب مؤثر است اما مطالعه ای که به تعیین اثربخشی آموزش تاب آوری بر کاهش علایم اضطراب بیماران قلبی بپردازد، وجود ندارد. همچنین امروزه در درمان اضطراب و افسردگی بیماران قلبی روش های دارویی به کار می رود که گرچه سبب کاهش اضطراب می شوند اما با بروز عوارض جانبی فراوانی از جمله ایجاد حملات قلبی نیز همراه هستند استفاده از روش های غیر دارویی می تواند در کاهش میزان نیازدارویی و پیشگیری از حملات قلبی مؤثر باشد.
در ادامه عوامل پیش گفته، یکی دیگر از عوامل موثر در بیماری های قلبی مصرف مواد مخدر است. نتایج تحقیقات متعدد در سراسر جهان نشان داده است که مصرف مواد اعتیاد آور یکی از عوامل ایجاد بیماری های قلبی می باشد.
با توجه به توضیحات در بالا آمده، پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش تاب آوری بر اضطراب افسردگی و استرس مردان دارای بیماری قلبی با پیشینه اعتیاد انجام شد.
مواد و روش ها
طرح پژوهش حاضر نیمه تجربی و از نوع پیش آزمون- پس آزمون- پیگیری با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه بیماران مرد دارای بیماری قلبی با پیشینه اعتیاد مراجعه کننده به بیمارستان شهید باهنر شهر کرمان در سال 1395 بود که به روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شده بودند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایشی و گواه قرار داده شدند. بیماران پرسشنامهی اضطراب افسردگی و استرس داس را قبل از شروع مداخله و بعد از اتمام مداخله در دو نوبت پسآزمون و پیگیری تکمیل کردند.
دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 18 و روش آماری کوواریانس تحلیل شدند. شرکتکنندگان به مدت 12 جلسه تحت آموزش قرار گرفتند. شرایط ورود به مطالعه عبارت بودند از موافقت بیمار برای شرکت در پژوهش طبق برنامه و به صورت دو ساعت هفتگی، بر اساس نظر پزشک، فرد بیماری جسمانی خاصی که مانع مشارکت در برنامه شود را نداشته باشد، ساکن کرمان باشد. همچنین معیارهای خروج از مطالعه عبارت بودند از اینکه بیمار بر اساس نظر پزشک، از ادامه شرکت در برنامه آموزشی معاف گردد، بیمار ساکن کرمان نباشد و قادر به انجام فعالیت های روزانه خود نباشد.
ابزارهای پژوهش
پرسشنامه اضطراب، افسردگی و استرس پرسشنامه اضطراب، افسردگی و استرس داس: هر یک از خرده مقیاس های داس شامل 7 سوال است که نمره نهایی هر کدام از طریق مجموع نمرات سوال های مربوط به آن به دست می آید.
