بخشی از مقاله
بررسی رابطه بین اعتیاد به اینترنت با پرخاشگری، افسردگی، اضطراب و استرس دردانش آموزان دبیرستانی
چکیده
زمینه و هدف: پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین اعتیاد به اینترنت باپرخاشگری، افسردگی، اضطراب وفشار روانی در بین دانش آموزان دبیرستانی پرداخته است.روش بررسی : این پژوهش از نوع توصیفی و همبستگی است. جامعه آماری کلیه دانش آموزان سال سوم دبیرستان شهرستان شاهین دژ بودنـد. نمونه آماری مورد مطالعه 250 دانش آموز 129) نفر دختر و 121 نفر پسر) دوره متوسطه بود که به روش نمونه گیری خوشه ای از بین دبیرستانهای شهرستان شاهین دژ انتخاب شدند. ابزارهای این پژوهش شامل پرسشنامه اعتیاد به اینترنت یانگ و مقیاس افسردگی، اضطراب ،فشار روانی آنتونی و همکاران و پرسشنامه پرخاشگری باس و پری بود. داده های به دست آمده به روش همبستگی و رگرسیون مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که بین اعتیاد به اینترنت و هر یک از متغیرهای بالینی افسردگی، اضطراب ،استرس و پرخاشگری رابطه مثبت معناداری وجود دارد( ًًٌp< /ً ) و مجموعه این متغیرها می توانند اعتیاد به اینترنت را پیش بینی کنند.
نتیجه گیری: یافته های این پژوهش نشان داد که مجموعه متغیرهای افسردگی، اضطراب، استرس و پرخاشگری می توانند پیش بینی کننده اعتیاد به اینترنت باشند.
کلید واژه ها: اعتیاد به اینترنت، پرخاشگری، افسردگی، اضطراب، استرس
مقدمه
همزمان با دسترسی روزافزون افراد به اینترنت، شاهد نوع جدیدی از اعتیاد یعنی اعتیاد اینترنتی هستیم که موضوع روبه رشد عصر اطلاعات است. اعتیاداینترنتی، انسانها را به افرادی رهاشده تبدیل کرده و بر روابط اجتماعی آنان تأثیر می گذارد( محسنی تبریزی و همکاران،.(1389 دسترسی به اینترنت،پدیده ای رو به گسترش است و هر روز تعداد بیشتری از افراد در زمره استفاده کنندگان اینترنت قرار میگیرند.طبق برآورد صورت گرفته، در سال 1981، 66 میلیون نفر از مردم آمریکا به اینترنت دسترسی داشتند که در سال 1999 شمار آنها به 83 میلیون بالغ گردیده است. نتایج تحقیقات انجام شده در ایالات متحده نشانگر آن است که استفاده از اینترنت در میان جوانان بیش هر گروه سنی دیگری است. کودکان نیز به عنوان گروه سنی متفاوت, در شمار روبه فزونی کاربران اینترنت قرار می گیرند.در سال 2005، بیش از 77 میلیون کودک وارد فضای سایبری شدهاند (هاری1 و بولن2 ،.(2000بر اساس مجموعه نتایج پژوهش معیدفر بر روی 800 نفر، 24/3 درصد از کاربران نسبت به اینترنت، به صورت حاد اعتیاد داشته اند. در بین کاربران اینترنت، جوانان بیشترین استفاده را از آن دارند( محسنی تبریزی و همکاران،.(1389 علائم اعتیاد اینترنتی از نظر پینللی1 عبارتند از: مشکلات میان فردی و یا مشکلات در هنگام کار یا مطالعه، نادیده گرفتن مسئولیتهای مربوط به دوستان، خانواده، کار و یا مسئولیتهای فردی، کنارهگیری پس از دست کشیدن از اینترنت، کج خلقی هنگام تلاش برای دست کشیدن از اینترنت، آنلاین ماندن بیش از زمان برنامهریزی شده، دروغ گفتن یا مخفی نگهداشتن زمان واقعی کار با اینترنت از نظر دوستان یا خانواده، تغییر در سبک زندگی به منظور گذران وقت بیشتر با اینترنت، کاهش فعالیت فیزیکی، بیتوجهی به سلامت شخصی و بیخوابی یا کم خوابی و یا تغییر در الگوی خواب به منظور گذران وقت در اینترنت.از طرفی، افراد در صورت استفاده از اینترنت، نه تنها رفتارهایی متفاوت با الگوهای رایج در جامعه از خود نشان می دهند، بلکه نوع تفکرشان نیز با اکثریت افراد جامعه, متفاوت میشود. این افراد اندیشههای وسواسی راجع به اینترنت دارند، کنترل چندانی بر وسواس و انگیزههای اینترنتیشان نداشته و حتی فکر میکنند اینترنت تنها دوست آنهاست. همچنین، این گونه افراد فکر میکنند که اینترنت تنها جایی است که آنها در آن، احساس خوبی نسبت به خود و جهان اطراف دارند(بیگز2،.(2000از زاویه نوع استفاده از اینترنت،کاربران به دو شکل آسیب شناسانه و مرضی از اینترنت استفاده می کنندکه عبارتند از:
(1 استفاده مرضی ویژه از اینترنت: این نوع استفاده از اینترنت، به استفاده بیش از اندازه و سوء استفاده از اینترنت اشاره داشته و ریشه ی آن در آسیب شناسی روانی قبلی فرد است که در اثر عوامل تقویتی که از اینترنت دریافت می کند، در فرد باقی می ماند. مانند قماربازی، هرزه نگاری، و مانند آن که اگر شخص به اینترنت دسترسی نداشته باشد، از طریق دیگر نشان داده می شود، اما چون این فرصت در اینترنت فراهم است، فرد به آن روی می آورد.
(2 استفاده مرضی کلی (فراگیر) از اینترنت: این نوع استفاده اعتیادی از اینترنت شامل استفاده مرضی کلی از اینترنت نظیر چت، پرسه زدن، نامه الکترونیکی و جز این ها بوده و علت اصلی آن نوع بافت اجتماعی فرد است(امیدوار و صارمی، .(1381
استفاده از اینترنت به عنوان ابزاری برای گریـز از مشـکلات،تخفیف احساس ناامیدی، اضـطراب و افسـردگی یـا صـرف وقــت زیــاد در اینترنــت بــا هــدف خــاص یــافتن دوســتان مجازی به منظور رسـیدن بـه امـور خیـالی و رویـایی کـه در زندگی واقعی ممکن نیست، توسـط عـده ای از معتـادین بـه اینترنت عاملی برای وابستگی به اینترنـت اسـت. یونگ نیز اشاره میکند که فرد معتاد کسی است که حداقل 38 ساعت در هفته و یا 8 ساعت در روز، وقت خود را صرف استفاده از اینترنت میکند. متخصصان در زمینه آسیبشناسی، محدودترین تعریف را برای طبقهبندی استفاده از اینترنت ارائه میدهند. بهطوری که چنانچه فرد در هفته 2 تا 3 ساعت از اینترنت استفاده کند،یک کاربر معمولی و چنانچه میزان استفاده وی از اینترنت به 8/5 ساعت و یا بیشتر برسد، کاربری است که باید مورد بررسیهای آسیبشناسانه قرار گیرد(همایونی و همکاران،1390ص.(19براساس آخرین تحقیقات انجام شده در کشور، بیشتر استفاده کنندگان از اینترنت جوانان هستند و 35درصد آن ها در چت روم، 28درصد بازی های اینترنتی و 25درصد نیز مشغول جستجو در شبکه ی جهانی هستند( محسنی تبریزی و همکاران،.(1389یافتههای جدید پژوهشگران نشان میدهد اعتیاد به اینترنت به »ماده سفید« مغز آسیبهایی وارد میکند که پیشتر فقط در مغز معتادان به الکل و مواد مخدر دیده شده بود(معیدفر و همکاران،.(1389استفاده از اینترنت بصورت وسیعی در جوامع گسترش پیدا کرده و با تمامی جنبههای زندگی از جمله مدرسه، محل کار، خدمات بانکی، تجارت و حتی رأی گیری تلفیق شده است (شیلد3،.(2000 در عصر دیجیتال، با افزایش برقآسای ضریب نفوذاینترنت در سراسر جهان، پیشروی زندگی آنلاین در زندگی آفلاین شهروندان هر روز محسوستر از دیروز است. اما اهمیت زندگی آنلاین گاه از حد میگذرد و بهسادگی تبدیل به اعتیاد میشود. حال با افزایش وابستگی شهروندان به جهان مجازی، شمار معتادان به فیلدهای گوناگون وابسته به اینترنت هم روز به روز افزایش مییابد و سیری صعودی در پیش گرفته است. همه ما، اگر خودمان از همین معتادان نباشیم، حتما در اطراف خود چند نفری از آنها را سراغ داریم؛ معتاد به بازیهای آنلاین، معتاد به شبکههای اجتماعی آنلاین، که بخش عمدهای از زندگیاش را در فیسبوک، توییتر، یوتیوب یا گوگل پلاس سپری میکند و انواع دیگری از اعتیاد آنلاین که موجب میشود شخص دستکم برای مدتی زندگیاش را وقف جهان سایبری کند(صبوری مقدم و همکاران،.(1388مهمترین تغییراتی که این فن آوری بهوجود آورده به وسیله مارشال مک لوهان1 در یک عبارت خلاصه شده است و آن تبدیل جهان به یک دهکدهی جهانی است؛ بدین معنی که مردم کشورهای مختلف در سراسر کرهی زمین به مثابه یک دهکده ، امکان برقراری ارتباط با یکدیگر و اطلاع از اخبار و رویدادهای جهانی را دارند(نادمی و سعیدی رضوانی،.(1389یانگ2 و سایر روانشناسان معتقدند که زیادهروی در استفاده از اینترنت، میتواند برای سلامت فکری و فیزیکی شخص خطرناک باشد. اعتیاد به اینترنت، کارکرد انطباقی شخص را مختل میکند. اگر شخصی به اینترنت معتاد شود، کارکردهای وی غیرانطباقی میشوند(فرود،.(1383یونگ((1996 در مطالعهای که انجام داده، دریافت که 80 درصد از پاسخگویان، کاربران وابسته اینترنت بودند که انگارههای رفتاری معتادانه قابلتوجهی را از خود بروز دادند. وی خاطرنشان میسازد که وابستگی به اینترنت، گسست ها و انقطاع های شدیدی در زندگی تحصیلی، اجتماعی، مالی و شغلی مشارکتکنندگان ایجاد کرده است؛ بهطوری که 58 درصد از دانش آموزان و دانشجویان، کاهش چشمگیری در عادات مطالعه، افت نمرات درسی، غیبت در کلاسها، مشروط شدن و مانند آن دارند. افزون بر این، کنترلی وجود ندارد که این افراد همیشه وقت خودشان را در فعالیتهای علمی صرف کنند. 43 درصد این شاگردان بهخاطر دیرخوابیدن ناشی از استفاده از اینترنت، در مدرسه با عدم موفقیت روبهرو شدهاند(امیدوار و صارمی، .( 1381 باربر(1997) 3 در یک نظر سنجی از معلمان، کارمندان کتابخانه و همکاران کامپیوتر دریافت که به زعم 86 درصد از آنها، استفاده از اینترنت کارآیی درسی دانشآموزان و دانشجویان را بهتر نکرده است. زیرا اطلاعات اینترنتی آن قدر بیسامان و به موضوعات برنامه درسی نامربوط هستند که به آنها کمکی در بهدستآوردن نمره بالا در آزمون های استاندارد نمی کنند(یانگ،.(1999بر اساس نظرسنجی انجام شده در مدارس آمریکا، 86 درصد از معلمان بر این باورند که استفاده از اینترنت باعث شده است تا دانش آموزان در انجام تکالیف خود کوتاهی کنند.نظرسنجی دیگری نیز نشان می دهد 58درصد از دانش آموزانی که در استفاده از اینترنت زیاده روی می کنند، افت تحصیلی داشته اند. استفاده بیمارگونه از اینترنت نوجوانان را از فعالیت های مفید و سازنده ای همچون انجام فعالیت های درسی، ورزش کردن و ارتباط با دوستان و همسالان بازداشته و در فرایند اجتماعی شدن آن ها مداخله می کند.(کریمی نیا،.(1387 به عقیده پژوهشگران علت اصلی بروز بیش از حد اضطراب در برخی از افراد، واکنش های الکتریکی درون مغزی است که به ساختار زنتیکی مغز بستگی دارد.در مغز موادی وجود دارد که سطح اضطراب را بالا می برد و به بدن آماده باش می دهد و در کنار آن موادی نیز هست که با کاهش سطح اضطراب پیام آرامش را به مغز می رساند که این مواد باید در تعادل باشند تا بدن بتواند واکنش طبیعی و متناسب با موقعیت بروز دهد؛اما در افراد مضطرب این تعادل به هم می خورد(حسین زاده،.(1390همانند تمامی انواع دیگر اعتیاد، اعتیاد به اینترنت نیز با علائمی همچون، اضطراب، افسردگی، کج خلقی، بیقراری، تفکرهای وسواسی و یا خیالبافی راجع به اینترنت همراه است. از طرفی، در عین حال که روابط این افراد (به ویژه کودکان و نوجوانان) در جهان مجازی افزایش مییابد، در مقابل از دامنه روابط آنان در جهان واقعی کاسته میشود. ضمن آنکه، احتمال لطمه دیدن عملکرد آموزش نیز وجود دارد( شبیری،.(1387 یک تحقیق تازه نشان داده است که استفاده افراطی از اینترنت واقعا به صورت فیزیکی مغزهای ما را تغییر میدهد و مدارهای نورونی ما را دستخوش دگرگونی میسازد. نتایج این تحقیق در شماره سوم ژوئن مجله پلاس وان1 منتشر شده است. پژوهشگران دریافتند که واقعا تغییراتی در نتیجه استفاده از اینترنت در مغزها ایجاد میشود که یکی از آنها کاهش ماده خاکستری قشر مغز در بعضی از نواحی به میزان 10 تا 20 درصد بود. کرتکس مغز در قسمت پیشپیشانی، خلفی جانبی، سینگولیت دمی قدامی2 ، ناحیه حرکتی ضمیمهای و قسمتهایی از مخچه این میزان کوچک شدن را نشان میداد. این کوچک شدن را میتوان با کاهش نیروی مهاری که برای اجتناب از اعمال نادرست لازم است و همچنین کاهش خودآگاهی افراد از اهدافشان در ارتباط دانست. اما سؤال این است که این کاهش حجم ماده خاکستری، واقعا یک تغییر بد است یا یک تغییر واکنشی برای سازگاری با کاری که از مغز کشیده میشود؟ برخی از محققان اعتقاد دارند که همان طور که یک ورزشکار متناسب با نوع ورزش برخی از عضلاتش را پرورش میدهد و بر حجم آن میافزاید و در مقابل روی برخی از آنها که به کارش نمیآید، کار نمیکند، این تغییرات، بیشتر واکنشی هستند و نمیتوان آنها را بد قلمداد کرد(مجیدی،.(1390 حال با توجه اینکه آموزش مهارت های صحیح زندگی به کودکان و نوجوانان و بارور ساختن آنان برای ادامه ی زندگی مطابق با نیازهای جامعه ی خویش یکی از اساسی ترین دغدغه های جوامع مختلف در سراسر دنیا می باشد و اعتیاد به اینترنت بر جسم و روح فرد تاثیر بسزایی دارد و بویژه سلامت روانی فرد را مورد هدف قرار می دهد که اضطراب، پرخاشگری، استرس و افسردگی از تبعات آن است، بنابراین لزوم و ضرورت چنین پژوهش هایی مد نظر قرار می گیرد.
روش بررسی
این تحقیق به روش توصیفی- همبستگی انجام شد. این پژوهش از نوع توصیفی و همبستگی است. جامعه آماری کلیه دانش آموزان سال سوم دبیرستان شهرستان شاهین دژ بودند. نمونه آماری مورد مطالعه 250 دانش آموز 129) نفر دختر و 121 نفر پسر)دوره متوسطه بود که به روش نمونه گیری خوشه ای از بین دبیرستانهای شهرستان شاهین دژ انتخاب شدند. ابزارهای این پژوهش شامل پرسشنامه اعتیاد به اینترنت یانگ و مقیاس افسردگی، اضطراب ،فشار روانی آنتونی و همکاران و پرسشنامه پرسشنامه پرخاشگری باس و پری بود. داده های به دست آمده به روش همبستگی و رگرسیون مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش پرسشنامه هابه صورت خودگزارش دهی توسط دانش آموزان پاسخ داده و تکمیل شدند. ابزارهای مورد اسـتفاده در ایـن طرح عبارت بودند از:
پرسشنامه اعتیاد به اینترنت: یکی از معتبرترین تسـت ها ی مربوط به سنجش اعتیـاد اینترنتی است کـه در سـا ل ٌَُُتوسط کیمبرلی یانگ تهیه گردید و شامل بیست مـاده چنـدگزینه ای است که به شیوه لیکرت طراحی شده اسـت. در این پرسشنامه هـر چـه نمره فرد بیشـتر باشـد، اعتیاد بـه اینترنت شدیدتر است. در مطالعه یانگ و همکاران( ٌُُّ) اعتبار درونی این مقیاس بالاتر از ٍُ/ً ذکر شده و اعتبار بـه روش بازآزمایی نیز معنی دار گزارش شده است. ویدیانتو ومک موران( ٍَ) روایی صوری این پرسشـنامه را بسـیار بالاذکر کرده اند. همچنین از طریق تحلیل عوامل، شـش عامـل برجستگی،استفاده بیش از حد، بی توجهی به وظایف شغلی، فقدان کنترل، مشکلات اجتماعی و تأثیر بـر عملکردرا به دست آوردند که نشان دهنده ی ثبات درونی و روایـی بالای این آزمون است. در این پژوهش نمره کلی پرسشنامه مورد ملاک قرار گرفت. مقیاس افسردگی، اضطراب، فشار روانی: در ابتـدا توسـط لاویبوند و لایبوند سـاخته شد کـه مجموعه ای از ایـن سـه مقیاس را ارزیابی می کرد. آنتونی و همکاران مقیاس مذکور را مـورد تحلیل عاملی قرار دادند که فرم کوتاه شده آنان شامل ٌٍ سوال است. نتایج مطالعه آنان نشان داد که َّ درصد از واریانس کل مقیاس توسط ایـن سه عامل مورد سنجش قرار می گیرد. ارزش ویـژه عوامل فشار روانی، افسردگی و اضطراب در پژوهش مذکور به ترتیب برابر ًْ/ُ، َُ/ٍ و ٍَ/ٌ و ضریب آلفا برای این عوامل به ترتیب ُْ/ً، ٍُ/ً و ُِ/ً بـود. روایی این پرسشنامه در ایران توسط سامانی و جوکار بررسی شد که اعتبار بازآزمایی برای مقیـاس افسردگی، اضطراب و فشـارروانی به ترتیب برابر ًَ/ً، ّْ/ً و ْْ/ً و آلفـای کرونبـاخ برای این سه مقیـاس بـه ترتیـب ٌَ/ً، ُْ/ًو َْ/ًگـزارش شدند.
