بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام پژوهش حاضر،تعیین میزان اثربخشی آموزش تنظیم شناختی هیجان بر بهزیستی روانشناختی مادران کودکان مبتلابه اتیسم بود. لذا این پژوهش از نوع شبه آزمایشی تک گروهی دارای پیش آزمون-پس آزمون بود.جامعه آماری شامل کلیه مادران دارای فرزند اتیسم مراجعهکننده به کلینیک آریان بود. بهمنظور انجام پژوهش 10 نفر از مادرانی که فرزندشان تشخیص ابتلا به اتیسم را توسط متخصص روانپزشک کودک دریافت کرده بودهاند، به روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. سپس مداخله تنظیم شناختی هیجان بر روی گروه در8 جلسه،بهصورت هفتهای 2 جلسه، 90 دقیقهای انجام شد. ابزار مورداستفاده در این پژوهش آزمون بهزیستی روانشناختی ریف بود. فرضیهها با آزمون t همبسته بررسی شدند.نتایج نشان داد که تنظیم شناختی هیجان در افزایش بهزیستی روانشناختی مؤثر است،و مداخله تأثیر معناداری را در سطح - p<0/01 - نشان داد.
بنابراین این عوامل میتواند در برنامههای آموزش ارتقای سلامت روانی خانوادهها و بهویژه مادران کودکان اتیسم،بهعنوان اهداف آموزشی موردتوجه قرار گیرد. واژههای کلیدی: آموزش تنظیم شناختی هیجان-بهزیستی روانشناختی -اتیسم
مقدمه
اختلال طیف اتیسم با خصوصیات اصلی عبارتاند از نقص در تعاملات اجتماعی،تأخیر در ارتباطات،اختلالات ارتباطی،رفتارها،علایق،یا فعالیتهای تکراری و محدود مشخص میشود. - به نقل از گنجی، - 1392طیف اختلال اتیسم تأثیر شدیدی بر زندگی خانوادگی میگذارد،والدین کودکان مبتلابه اتیسم با چالشهای فراوانی روبرو هستند - ریاحی،خواجه والدین،ایزدی مزیدی، - 1391شواهد قابلتوجه و مستندی وجود دارد که مادران تأثیر بیشتری نسبت به پدران از این اختلال میگیرند. - افشاری، - 1383 این کودکان عملکرد مفید خانواده را کاهش میدهند،خانواده و والدین سختی و مشکلات بیشتری را در نگهداری کودک،کار و مهارتهای والد گری تجربه میکند و میزان مسائل هیجانی و رفتاری در آنها نسبت به والدین کودکان عادینسبتاً بیشتر است - بلانچارد وهمکاران2004؛به نقل از جلالی مقدم - 1386 و ازآنجاکه برخی تحقیقات به تفاوت پدر و مادر در پذیرش کودک اشاره میکند،گفته میشود که پدران سریعتر از مادران به پذیرش کودک میرسند،و مادران بیشتر گرفتار هیجانات منفی ناشی از این اختلال میباشند - رافعی - 1386 از طرف دیگر شواهد پژوهشی فراوانی وجود دارند حوادث ناخوشایند زندگی قادرند بهزیستی روانشناختی را تحت تأثیر قرارداده و مختل کنند و به ایجاد مشکلات روانی شوند - سگرستروم 1و میلر2، - 2004منظور از تنظیم شناختی هیجان نحوه پردازش شناختی فرد در هنگام مواجهه با وقایع ناگوار و استرسزا میباشد - گارنفسکی3 و گرایچ4، - 2006ازآنجاییکه وقایع استرسزاذاتاً، بسیار هیجانی هستند،توانایی در تنظیم هیجانات عامل مهمی در سلامت روان افراد محسوب میشود.یکی از متداولترین این راهبردها ،تنظیم هیجان با استفاده از راهبردهای شناختی است.شناختها یا فرآیندهای شناختی به افراد کمک میکند که هیجانها و احساسهای خود را تنظیم نموده و توسط شدت هیجانها مغلوب نشود - تروی - 20125بر این اساس هدف پژوهش حاضر به بررسی تأثیر تنظیم شناختی هیجان بر بهزیستی روانشناختی و راهبرد مقابله با استرس مادران کودکان اتیسم میپردازد.
روش: این پژوهش از نوع شبه آزمایشی تک گروهی دارای پیش آزمون-پس آزمون بود. که به بررسی تأثیر متغیر مستقل بر متغیرهای دیگر پرداخت.و متغیر وابسته قبل و بعد از اجرای متغیر مستقل اندازهگیری شد.جامعه آماری شامل کلیه مادران دارای فرزند اتیسم مراجعهکننده به کلینیک آریان بود. . لذا بهمنظور انجام پژوهش 10 نفر از مادرانی که فرزندشان تشخیص ابتلا به اتیسم را توسط متخصص روانپزشک کودک دریافت کرده بودهاند، به روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. در طی اجرای پژوهش 2 نفر از ادامه شرکت در جلسات انصراف دادند و درنهایت 8 نفر در گروه آزمایش باقی ماندند.مداخله تنظیم شناختی هیجان در سال 1394بر روی گروه در8 جلسه 90 دقیقهای،بهصورت هفتهای 2 جلسه به مدت دو ماه، انجام شد. برای اندازهگیری بهزیستی روانشناختی ریف - - 1989با 84 سؤال و مقیاس پاسخگویی ششدرجهایکاملاً - موافقم1= تاکاملاً مخالفم - 6=استفاده شد.این پرسشنامه شش عامل ارتباط مثبت با دیگران،خودمختاری،تسلط بر محیط،رشد شخصی،هدفمندی در زندگی، و پذیرش خود را موردسنجش قرارمیدهد.ضریب آلفای کرونباخ برای مقیاسهای فوق به ترتیب 0/81، 0/73 ، 0/68 ،0/75 ،0/76 ،0/77 ،گزارششده است.در ایران روایی و پایایی روی نمونه 145 نفری از دانشجویان دانشگاه آزاد بررسی شد که نتایج بررسی پایایی از طریق باز آزمایی نشان دادند ضریب بدست آمده برای نمره کلی برابر 0/82،پذیرش خود،0/71،روابط مثبت با دیگران 0/77،خودمختاری0/78،تسلط بر محیط 0/77،هدفمندی در زندگی0/70، و رشد شخصی0/78 بود.جهت بررسی روایی مقیاسهای رضایت از زندگی،پرسشنامهی شادکامی آکسفورد و عزتنفس روزنبرگ استفاده شد که همبستگی بهدستآمده نمرات این آزمون با مقیاسهای بهزیستی روانشناختی به ترتیب 0/47، 0/58،و 0/46 بود نتایج بهدستآمده این پژوهشگران حاکی از مناسب بودن ابزار موردبحث در نمونه دانشجویان بود. - بیانی وهمکاران - 1387
یافتهها
نتایج حاصل با آزمون t همبسته بررسی شد و مشخص شد که تنظیم شناختی هیجان در افزایش بهزیستی روانشناختی مادران دارای کودک مبتلابه اتیسم مؤثر است.و مداخله توانسته است تمامی خرده مقیاسهای بهزیستی روانشناختی شامل پذیرش خود،روابط مثبت با دیگران،خودمختاری،زندگی هدفمند،رشد شخصی،و تسلط بر محیط،را ارتقا دهد.و مداخله تأثیر معناداری را در سطح - p<0/01 - نشان داد.
جدول -1شاخصهای توصیفی بهزیستی روانشناختی
