بخشی از مقاله
چکیده :
هدف از انجام این پژوهش، بررسی تاثیر آموزش مهارتهای اجتماعی بر رفتار - رفتار با محیط، رفتار با دیگران و رفتار با خود - دانشآموزان با نیازهای ویژه شهر سراوان درسال تحصیلی 93/94 بوده است. در این تحقیق که توصیفی از نوع شبه آزمایشی - مداخلهای - است. نمونه آماری شامل 30 دانشآموز در دو گروه گواه و آزمایش - هر گروه 15 نفر - از جامعه آماری شامل 210 دانشآموز استثنایی با نیازهای ویژه، با روش نمونهگیری تصادفی ساده برگزیده شد. ابزارهای این پژوهش آموزش مهارتهای اجتماعی، پرسشنامه محقق ساخته سنجش رفتار بوده که برای هر دو گروه به صورت پیشآزمون و پسآزمون اجرا گردید.
برای تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش از روشهای آماری کوواریانس استفاده گردیده و نتایج نشان داد که بین گروه آزمایش و کنترل در پیشآزمون رفتار - با محیط، با دیگران و با خود - دانشآموزان با نیازهای ویژه تفاوت معنادار وجود ندارد اما در پسآزمون بین دو گروه گواه و آزمایش تفاوت معناداری وجود دارد نتیجهی حاضر حاکی از تاثیر مثبت برنامهی آموزش مهارتهای اجتماعی بر رفتار - با محیط، با دیگران و با خود - دانشآموزان با نیازهای ویژه گروه آزمایش میباشد.بحث و نتیجهگیری: با توجه به تاثیر مثیت معنادار آموزش مهارتهای اجتماعی بر رفتار دانشآموزان با نیازهای ویژه پیشنهاد میگردد آموزش و پرورش استثنایی زمینه آموزش این مهارتها را فراهم نماید.
کلمات کلیدی: آموزش مهارتهای اجتماعی، رفتار با محیط، رفتار با دیگران، رفتار با خود، نیازهای ویژه
مقدمه :
بررسی و ارزیابی مهارت های اجتماعی دانشآموزان از دیرباز مورد توجه خاص روان شناسان و متخصصان تعلیم و تربیت بوده است - ماتسونٌ ،. - 1983 مهارت های اجتماعی بر رفتارهای فراگرفته مطلوبی دلالت دارد که فرد را قادر می سازد با دیگران رابطه موثر داشته و از واکنش های نامعقول اجتماعی خودداری کند. مهارتهای اجتماعی طیف گستردهای از رفتارها از قبیل: توانایی شروع ارتباط موثر و مناسب با دیگران، ارایه پاسخهای مناسب و شایسته، تمایل به رفتارهای سخاوتمندانه، همدلانه و یاریگرانه را شامل می شود - بولکلی و کرامر، . - 1994
در سال های اخیر تعداد مطالعات انجام شده روی آموزش مهارت های اجتماعی افزایش یافته است همچنین به موازات مطالعاتی که بر اهمیت آموزش مهارت های اجتماعی تاکید دارد، مطالعاتی نیز در زمینه اثر بخشی برنامه آموزش مهارت های اجتماعی برای دانش آموزان عادی و دانش آموزان کم توان ذهنی انجام شده است. در این مطالعات، کوشش شده افراد دارای ویژگی های متفاوت در کنار آموزش مهارت های ارتباطی و مهارت های مختلف اجتماعی، تحت آموزش جرات ورزی نیز قرار گیرند - تکین و همکاران،. - 2007
تعداد قابل توجهی از دانش آموزان، به ویژه به دلیل محدودیت شناختی - در زمینه های ادراک، حافظه و توجه - متناسب با سن خود عمل نمی کنند و در یاگیری مفاهیم پیچیده دچار مشکل می شوند. با توجه به ظرفیت محدود یادگیری در زمینه-های انتزاعی، چنین کودکانی در برنامه های آموزشی که تاکید بیشتر بر محتوای نظری است، کمتر توفیق حاصل می کنند و با کاهش انگیزه مواجه می شوند. لذا طراحی و اجرای برنامه آموزشی کاربردی و متناسب با زندگی روزانه لازم به نظر می- رسد آموزش مهارت های اجتماعی یکی از برنامه های مفیدی است که به تمامی دانش آموزان، جهت کفایت شخصی و اجتماعی کمک می نماید و نظر به ماهیت عینی و ملموسی که دارد دانش آموزان کم توان ذهنی می توانند بهره مندی بیشتری داشته باشند - ری و الیوتٍ،. - 2006
عدم کفایت در مهارت های اجتماعی در افراد کم توان ذهنی به عنوان ناتوانی پایه شناخته شده که دلایل متعددی دارد اولین و مهمترین آنها محدودیت های شناختی و رفتاری است محدودیت ها در مهارت های توجه کردن، به یادسپاری، تمایز، تعمیم و فراگیری همزمان می توانند منجر به ناتوانی در مهارت های اجتماعی شوند هم چنین این حقیقت که محیط به کودکان کم توان ذهنی، نگرش منفی دارد و این کودکان در جامعه شان مورد پذیرش قرار نمی گیرند را نباید نادیده گرفت این مسئله آنها را به انزوا کشانده و از جامعه دور می کند - تکینَو همکاران،. - 2007
هدف پژوهش حاضر به دنبال بررسی تاثیر مهارت های اجتماعی بر رفتار کودکان با نیازهای ویژه بوده و به فرضیات زیر پاسخ داده است:
-1 آموزش مهارتهای اجتماعی بر رفتار محیط دانشآموزان با نیازهای ویژه تاثیر دارد.
-2 آموزش مهارتهای اجتماعی بر رفتار با دیگران، در دانشآموزان با نیازهای ویژه تاثیر دارد.
-3 آموزش مهارتهای اجتماعی بر رفتار با خود، در دانشآموزان با نیازهای ویژه تاثیر دارد.
ادبیات و پیشینه پژوهش:
مهارت های اجتماعی رفتارهای هستند که به مردم برای کنش متقابل با دیگران کمک می کند در مدرسه، کنش متقابل ممکن است با همکلاسی ها، معلمان و سایر کارکنان مدرسه وجود داشته باشد در مراحل بعدی زندگی، این کنش متقابل با همکاران، سرپرستان، دوستان و افراد دیگری که شخص ممکن است آنها را ملاقات نماید باشد - راندی و میشل،. - 2008افراد ناتوان در مهارت های اجتماعی با مشکلات متنوعی در روابط بین فردی، محیط های تحصیلی و حوزه عاطفی- رفتاری روبرو می شوند. محدودیت در مهارت های اجتماعی نظیر گوش دادن، پیگیری دستورات، رعایت نوبت افراد در صف و درخواست کمک که جزیی از مهارت های پایه هستند، فراگیری مهارت های تحصیلی را برای دانش آموزان دشوار می سازد.
بنابراین، محدودیت ها تاثیر منفی بر موفقیت این دانش آموزان دارد از سوی دیگر، مهارت های نظیر کمک به دیگری، مبادله و رد و بدل کردن تعارفات، میزان پذیرش اجتماعی فرد را در محیط مدرسه و کلاس بالا می برد ولی افراد کم توان ذهنی که در این مهارت ها ناتوان هستند نمی توانند با گروه همسالانشان روابط اجتماعی مثبتی برقرار کنند بنابراین انتظار می رود رفتارهای مشکل داری از خود به نمایش بگذارند - تکین و همکاران،. - 2007کودکان دارای بانیازهای ویژه کودکانی هستند که در یادگیری آموخته های خود به تکرار نیاز دارند و در نگهداری و تعمیم آموخته های خود مشکل داشته و به آموزش انفرادی متناسب با نیازهایشان احتیاج دارند و در توصیف مشکلات آنها واژه های نظیر معلولیت، ناتوانی و آسیب به کار برده می شود - دیویس و کارتر، . - 2008
منظور از رفتار اجتماعی هر نوع رفتاری است که متضمن کنش متقابل دو یا چند انسان باشد. در یک تقسیم بندی می توان رفتار اجتماعی را به دو نوع تقسیم نمود: رفتار جامعه پسند و رفتار جامعه ستیز. رفتار جامعه پسند آن دسته از رفتارهایی را شامل می شود که مورد قبول جامعه بوده و با قوانین و هنجارهای جامعه مطابقت دارد مثل نوع دوستی، از سوی دیگر رفتار جامعه ستیز رفتارهای منفی هستند که با قوانین و معیار های جامعه مطابقت ندارد، مورد قبول افراد جامعه نیستند و اغلب پیامدهای منفی اجتماعی را برای فردی که مرتکب این رفتارها می شوند به همراه دارند این دسته از رفتارها مخرب و مانع پیشبرد اهداف اهداف گروه یا اجتماع هستند که فرد در آن قرار دارد - حسین بر، سپاهیان، قرائی، . - 1393
سال های نوجوانی مرحله ی مهم و برجسته رشد و تکامل اجتماعی و روانی فرد به شمار می رود. در این دوره نیاز به تعادل هیجانی و عااطفی به ویژه تعادل بین عواطف و عقل، درک ارزش وجودی خویشتن، خود آگاهی - شناخت استعدادها، توانایی هاو رغبت ها - ، انتخاب هدف های واقعی در زندگی، استقلال عاطفی از خانواده، بر قراری روابط سالم با دیگران، کسب مهارت های اجتماعی لازم، شناخت زندگی سالم و موثر از مهمترین نیازهای نوجوان است. بنابر این کمک به او در رشد و گسترش مهارت های مورد نیاز برای زندگی بهتر، ایجاد یا افزایش اعتماد به نفس در برخورد با مشکلات و جل آنها و همچنین کمک به آنها در
