بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش تعیین اثربخشی آموزش مهارتهای اجتماعی و هیجانی در کاهش اعتیادپذیری دانشآموزان پسر دوره متوسطه مدارس بود. بدین منظور با استفاده از روش نمونهگیری در دسترس، دو گروه به صورت کاملا تصادفی و هر گروه به تعداد 25 نفر به عنوان گروه آزمایش و گروه کنترل برای انجام این پژوهش انتخاب شدند. برای جمعآوری اطلاعات تحقیق هر دوگروه با استفاده از پرسشنامه اعتیادپذیری مورد ارزیابی پیشین قرار گرفتند. سپس به گروه آزمایشی مهارتهای اجتماعی و هیجانی طی ده جلسه یک ساعته آموزش داده شد. طی این مدت گروه کنترل هیچ مداخلهای دریافت نکرد. پس از اتمام آموزش، همان ابزار به عنوان پسآزمون روی آزمودنیها اجرا گردید. برای تجزیه و تحلیل نتایج از آزمون تجزیه و تحلیل کوواریانس استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها بیانگر آن است که آموزش مهارتهای اجتماعی و هیجانی باعث کاهش اعتیادپذیری، آمادگی به اعتیاد و کاهش اعتراف به آن در دانشآموزان میشود. نتایج نشان دهنده آن است که این روش میتواند به منزله رهیافتی مقابلهای در آموزش نوجوانان مورد استفاده قرار گیرد که این امر باید مطمح نظر گروههای مرجع همچون مشاوران، مربیان مدارس و برنامهریزان اجتماعی قرار گیرد.
واژههای کلیدی: مهارتهای اجتماعی و هیجانی، اثربخشی، اعتیادپذیری، دانشآموزان پسر
مقدمه
سلامت - بیماری روانی مسئله اصلی و گسترده جهانی است. که در برگیرنده افسردگی، رفتارهای پرخاشگرانه، احساسات پایین و سوء مصرف مواد است. به طور تقریبی بیش از بیست درصد از نوجوانان مشکلات سلامت روانی را در دورههایی از سالهای مدرسه تجربه میکنند. بیش از 7 تا 10درصد از افرادی که با این مشکلات تقلا میکنند دارای نشانگان بالینی اختلالات روانی هستند. از این نوجوانان مبتلا به بیماری روانی و سوءمصرف مواد بیش از نیمی از آنها قادر و توانایی دریافت خدمات درمانی و روانشناختی برای خود نیستند - سمشا1، . - 2012 این گروه از نوجوانان به اجبار در معرض پارهای از شکستهای مدرسهای و مشکلات ارتباطی قرار میگیرند، که این وضعیت آنها را مکررا به سمت پناه بردن به رفتارهای خطرپذیری-بالا سوق میدهد
اعتیاد به مواد مخدر یکی از معضلات بهداشتی، روانی و اجتماعی جهان کنونی است. نظریه استعداد3 اعتیاد در تعریفی زمینههای رشدی ناسالم، استعداد و آمادگی برای اعتیاد را از عوامل موثر در شکلگیری اعتیاد میدانند. این نظریه بیان میکند همانند هر بیماری، مستعد بودن افراد برای ابتلای به سوء مصرف مواد از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اما به طور کلی میتوان گفت هر چه فرد در معرض عوامل خطرزای بیشتری باشد، احتمال درگیرشدن وی در رفتارهای مرتبط با سوء مصرف مواد افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر عوامل محافظتکننده این احتمال را کاهش میدهد. حوادث اولیه زندگی لایههای زیستشناختی را تغییر میدهند و موجب شکلگیری آمادگی متفاوتی در نوجوانان و بزرگسالان میگردد. شرایط و موقعیتهای مختلف ممکن است موجب آمادگی و آسیبپذیری افراد به رفتار سوء مصرف مواد شود. این آمادگیها شامل مسائل روانشناختی یا فشارهای روانی مداوم در زندگی شخص است
امروزه شیوع رفتارهای پرخطر مانند سوءمصرف مواد به خصوص در بین جوانان و نوجوانان به یکی از مهمترین وگستردهترین نگرانیهای جوامع بشری تبدیل شده است وعلیرغم فعالیتهای سه دهه گذشته با رشد تصاعدی رفتارهای پر خطر مواجه بودهایم
در حال حاضر مطالعات فراوانی نشان داده است که شروع مصرف زود هنگام مواد در دوره نوجوانی، خطرات مشکلاتی چون وابستگی و هنجارشکنی در اشکال دزدی و خشونت را در درازمدت و کوتاهمدت افزایش داده است بنابراین میتوان چنین گفت که بدون مداخلات موثر، نوجوانان در معرض آسیبپذیری هستند.
تلاشهای پیشگیرانه به عنوان روشی بهینه برای پیشگیری از رخداد مشکلات احتمالی در آینده شناخته شده است یکی از مهمترین برنامه های پیشگیرانه در دهه اخیر، آموزش مهارتهای هیجانی و اجتماعی به قشر نوجوانان و جوانان جامعه از طریق استفاده از ابزارهایی مانند نمایش فیلم، بحث گروهی، سخنرانی و برگزاری کارگاههای آموزشی در این مورد است
یادگیری هیجانی و اجتماعی که از طریق آموزشهای مدرسه ای انجام میگیرد متکی به آموزش تکنیکهای خود کنترلی، شایستگی اجتماعی، تلقین، انگیزش و خودآگاهی در دانش آموزان است.
انجمن تحقبقاتی کوینکاپر - 2013 - 7، در تعریفی کاملا جامع، یادگیری اجتماعی و هیجانی راشامل فرایند اکتساب و به کارگیری موثر دانش و مهارتهای ضروری جهت تشخیص و اداره هیجانها، رشد مراقبت و ارتباط با دیگران، تصمیمگیری مسئولانه، بوجود آوردن ارتباطات مثبت و گسترش تواناییهای اجتماعی و هیجانی اساسی را در فرد میدانند. همچنین این انجمن مولفههای مهارتهای اجتماعی و هیجانی را شامل خودآگاهی، خودمدیریتی، آگاهی اجتماعی، مدیریت رابطه و تصمیمگیری مسئولانه میداند.
آموزش مهارتهای هیجانی و اجتماعی زمینه ساز و باعث جریان رشد کفایت ها و قابلیت های اجتماعی و هیجانی درفرد است. یادگیری هیجانی و اجتماعی به توانایی برای درک، اداره و بیان موفقیت آمیز جنبه های اجتماعی وهیجانی در زندگی مانند یادگیری نحوه برقراری ارتباط وحل مسائل و مشکلات روزمره و سازگاری با تقاضاهای پیچیده رشدونمو، اشاره دارد.این ظرفیت ها افراد را برای شناسایی و مدیریت هیجانات، ایجاد روابط سالم، انتخاب هدفهای مثبت، نیازهای اجتماعی و گرفتن تصمیم مسئولانه و اخلاقی توانا می سازد. و این نکته ای است که میتواند با رشد این مهارتها در افراد باعث کاهش آمادگی به اعتیاد میشود
تاثیرات برنامه آموزش مهارتهای اجتماعی و هیجانی بر کاهش اعتیادپذیری دانشآموزان در تحقیقات متعددی به صورت معنادار نشان داده شده است.
مطالعهای که توسط توسط کیمبر و صندل - 2009 - 9 به منظور اثربخشی برنامه آموزش هیجانی و اجتماعی بر پیشگیری از مصرف دارو، الکل و سیگار در مدارس کشور سوئد انجام گرفت، نتایج و بررسی خط سیر زندگی نشان داد که دانشآموزانی که برنامه مداخله دریافت کردهبودند در طول مدت پیگیری هیچگونه علاقهای به مصرف سیگار و دیگر مواد اعتیاد آور نشان نداند.
