بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مطالعه بررسی تاثیر اسقرار شرکت های خدمات مشاوره ای، فنی و مهندسی کشاورزی بر اجرای فعالیت های کشاورزی می باشد. با توجه به اینکه شرکت های خدمات مشاوره ای، فنی و مهندی کشاورزی به عنوان جایگزین مراکز ترویج و خدمات جهاد کشاورزی معرفی شده بودند و هدف از تاسیس این شرکت ها واگذاری امور تصدی گری دولت در بخش کشاورزی و حتی کلیه امور مربوط به روستا به این شرکت ها بود، در این مطالعه سعی شده است
با استفاده از آمار و ارقامی که مسئولین مراکز ترویج و خدمات جهاد کشاورزی و نیز مدیران عامل شرکت ها درباره پتانسیل ها و فعالیت های خود اظهار داشته اند به مقایسه وضعیت فعالیت های کشاورزی در دو برهه زمانی حضور و عدم حضور شرکت های خدمات مشاوره ای، فنی و مهندسی کشاورزی بپردازیم. محدوده این تحقیق استان کرمانشاه، یکی از اولین استان هایی که شرکت های خدمات مشاوره ای در آن مستقر شده، می باشد و جامعه آماری تحقیق را کلیه مسئولین مراکز ترویج و خدمات - 53 نفر - و کلیه مدیران عامل شرکت های خدمات مشاوره ای - 103 نفر - تشکیل می دهند.
این مطالعه توصیفی-پیمایشی توسط پرسشنامه ای که روایی آن توسط پانل متخصصان و پایایی آن با استفاده ازآماره آلفای کرونباخ89 درصد تایید شده، انجام شده است. بر اساس نتایج بدست آمده مراکز جهاد کشاورزی به طور متوسط از نیروی انسانی کمتر با تحصیلات پایین تر و غیر مرتبط با کشاورزی نسبت به شرکت های خدمات مشاوره ای برخوردار بودند و عملکرد شرکت های خدمات مشاوره ای در اغلب فعالیت های آموز شی و میدانی بهتر از مراکز جهاد کشاورزی بوده است.
بر این اساس پیشنهاد می شود ضمن گسترش فعالیت های شرکت های خدمات مشاوره ای، تلاش بیشتری در زمینه جهت دهی مناسب به فعالیت این شرکت ها توسط مراکز جهاد کشاورزی به منظور ارائه خدمات کشاورزی و توسعه روستاهای منطقه صورت پذیرد.
مقدمه
تحولات روزافزون دانش بشری و دستیابی به روشها و تکنیکهای جدید در رشتههای مختلف باعث شده تا استفاده از دانش روز بشر و تلفیق آن با شرایط و امکانات هر منطقه به یکی از ضروریات فعالیتهای تولیدی و خدماتی تبدیل گردد. بخش کشاورزی نیز از این قاعده مستثنی نیست، به گونه ای که طی سال های اخیر بهدلیل استفاده بخشی از کشاورزان کشور از این دانش و عدم بکارگیری اکثریت کشاورزان به ویژه کشاورزان خرده پا تفاوت فاحشی میان میزان عملکرد و بهره وری این دو گروه ایجاد شده است.
صاحب نظران عرصه کشاورزی یکی از دلایل عمده عدم استقبال کشاورزان خردهپا از علوم جدید را عدم ارتباط کافی این کشاورزان با منابع اطلاعاتی و در نتیجه عدم آگاهی صحیح آنان از مزایای این علوم میدانند. سطح پایین سواد و عدم توانایی در مطالعه کتب و مجلات در بین اکثریت کشاورزان کشور سبب شده که یکی از منابع اطلاعاتی آن ها مروجان و کارشناسان مراکز جهاد کشاورزی باشد که با توجه به تعداد کم مروجان دولتی و نیز کمبود وسایل نقلیه، دسترسی به این منبع اطلاعاتی را نیز با مشکل مواجه می سازد
انتقال اطلاعات و فناوری به بهره برداران، میتواند نقش مؤثری در تسریع توسعه کشاورزی ایفا کند. اما مطالعات نشان دادهاند که ترویج کشاورزی بخش دولتی در ده سال گذشته در بسیاری از کشورهای جهان، از لحاظ محدودیتهای مالی و تحت پوشش قرار ندادن اکثریت وسیعی از کشاورزان، مورد انتقاد جدّی قرار گرفته است .این امر باعث عدم کارایی ترویج شده و ضرورت بازنگری در ترویج دولتی را دو چندان نموده است، زیرا خدمات ترویج دولتی بیشتر حمایتی است و تنها بزرگ مالکان را مورد توجه قرار میدهد
از این رو، گزینه ترویج خصوصی به عنوان راه حلی جهانی برای فراهم آوردن یک نظام ترویج کشاورزی مؤثر برای کشاورزان مطرح شد
ریورا بر این باور است که رهیافت های ترویجی باید بیشتر جنبه اقتضایی داشته باشند. به عبارت دیگر متناسب با وضعیت هر قشر از کشاورزان با ید رهیافت خاصی ارائه شود. - جدول - 1 رهیافت های پیشنهادی ریورا برای قشرهای مختلف کشاورزان را نشان می دهد
همان طور که در جدول مشاهده می شود کشاورزان بزرگ مالک به تکنولوژی پیشرفته نیاز دارند که این نیاز را می توان با روش های تجاری سازی، قراردادهای خصوصی و بازگشت هزینه در ترویج عمومی مرتفع ساخت. از سوی دیگر کشاورزان معیشتی احتیاج دارند تا تحت نیاز سنجی قرار گرفته و مهارت سازمان دهی به آنها آموزش داده شود. این کشاورزان به تکنولوژی پیشرفته نیازی ندارند و ترویج عمومی باید تکنولوژی پایین و متناسب با شرایط آنها را در اختیارشان قرار دهد.
جدول - : - 1 نیازها و روش های مناسب برای ارائه خدمات به قشرهای مختلف کشاورزان
اولین حرکت های آزادسازی و خصوصی سازی از اروپای غربی و در اواخر دهه 1960 شروع و در دهه 1970 مورد توجه آمریکای شمالی قرار گرفت و به مرور سیر این روند در دهه 1980 به آمریکای جنوبی و حتی آفریقا نیز کشیده شد - بهرامی،. - 1382 سراوانان معتقد است خصوصی سازی ترویج اشاره به خدماتی دارد که توسط کارکنان ترویج در مراکز یا سازمان های خصوصی برای آن دسته از کشاورزانی که انتظار می رود هزینه خدمات را پرداخت کنند ارائه می شود. چنین رهیافتی می تواند مکمل مناسبی برای ترویج دولتی باشد
در این راستا خدمات مشاوره در ترویج کشاورزی، نوعی خصوصیسازی است که دانش جدید را به کشاورزان انتقال داده و به آنان در تدوین و توسعه مهارتهای کشاورزی کمک میکند
این رهیافت جایگاه ویژهای را در بخش ترویج کشاورزی تصاحب کرده و کشاورزان را به این باور رسانده است که باید برای حل مشکلات به مشاوران کارآزموده در بخش کشاورزی مراجعه کنند - رضوانفر و همکاران، . - 1385 در این زمینه میتوان به تجربه هندوستان - Shekara, 2001 - و آلمان در به کارگیری دانشآموختگان کشاورزی بهمنظور ارائه خدمات مشاورهای کشاورزان اشاره کرد
در ایران نیز تعداد فراوان دانش آموختگان کشاورزی و عدم وجود بازار کار مناسب - زرافشانی و همکاران، - 1389 ، همچنین سیاست کوچکسازی دولت در سالهای اخیر که منجر به محدودیت استخدام نیروی جدید در مراکز دولتی گردیده، گرایش به خصوصی سازی و استفاده از کارشناسان کشاورزی بخش خصوصی را افزایش داده است. استفاده از کارشناسان خصوصی در ترویج کشاورزی ایران با طرح مهندسین ناظر گندم به صورت گسترده آغاز شد.
این طرح با اینکه در سال 1369 مورد تصویب مجلس قرار گرفته بودولی، عملاً از سال 1381 بخشنامه طرح مشاوران مزرعه عملیاتی گردید - معاونت ترویج و آموزش سازمان تات،. - 1387 هدف این طرح جذب متخصصان توسط تولیدکنندگان و بهرهبرداران و گسترش آموزش و ترویج با استفاده از خدمات فنی بخش خصوصی و تعاونیها، بهمنظور افزایش محصولات راهبردی بود که پس از ابلاغ از همان سال اجرایی شد.
این طرح که نقطه آغاز خصوصیسازی ترویج کشاورزی در ایران بود با ارائه خدمات به مزارع گندم توسط دانشآموختگان کشاورزی، کار خود را آغاز و سپس به مزارع دیگر محصولات اساسی همچون برنج و دانه های روغنی نیز گسترش یافت
