بخشی از مقاله
چکیده
اصطلاح اقتصاد مقاومتی اولین بار پس از محاصره غزه در سال 2005 که ناتوانی در امر صادرات امکان صادرات ودر نتیجه کشت بسیاری از محصولات کشاورزی از جمله توت فرنگی را کاهش داده بود استفاده شد. سابقه اقتصاد مقاومتی در ایران به دوره قاجاریه بر می گردد.ورود بیش از حد کالا های خارجی به کشور که از تبعات مسافرت های شاهان دوره قاجاریه بود. مردم ودر راس آنها روحانیون رابرآن داشت به اقدامی عملی یعنی - اقتصاد مقاومتی - - 1 دست بزنند. تلاشهای استکبار طی چند سال اخیر برای درهمشکستن اراده ملت ایران و دست زدن به اقدامات غیرانسانی و ضدبشری به رغم شعارپردازیهای حقوقبشری و انساندوستانه امری است بینیاز از توضیح که از چشم جهانیان، پنهان نمانده و نخواهد ماند؛ اما آنچه رسانههای غربی از بیان آن استنکاف میورزند و آن را نادیده میانگارند، واکنش ملت ایران و مسئولان آن است که راه را بر هر حیله و تزویری بسته و دشمنان را به محاق افکنده است؛ اقدامی برآمده از خرد که امروز در عرصه اقتصاد و در قالب »اقتصاد مقاومتی« بهعنوان بخشی از سیاست کلان نظام رخ نموده است.
هدف تحقیق حاضر بررسی چیستی اقتصاد مقاومتی ،پیشینه آن در سطح جهان وآغاز آن درآیران در نهایت اثرات آن بر اقتصاد ایران می باشد.روش تحقیق توصیفی Bتحلیلی و جامعه آماری در این پژوهش اقتصاد ایران است که برای مقابله با سیاست های خصمانه ضد بشری ویک جانبه دشمنان کور دل که هرگز چشم دیدن الگو شدن انقلاب ایران در جهان را ندارند.تدابیری هوشمندانه وکار ساز با تاکید بر فرمایشات رهبر فرزانه حضرت آیت االله سید علی خامنه ای را سر لوحه وچشم انداز آینده کشور در عرصه های اجتماعی -اقتصادی - سیاسی -نظامی -علمی-و...قرار خواهد داد.
کلمات کلیدی:اقتصاد ایران،الگوی مصرف، سبک زندگی ،ظرفیت های داخلی،اقتصاد مقاومتی
مقدمه
اقتصاد مقاومتی اقتصادی است که برای یک ملت ،حتی در شرایط فشار وتحریم ،زمینه رشد وشکو فایی را فراهم می کند.
به نظر می رسد مبارزه با بستر های فساد یکی از ارکان مهم اقتصاد مقاومتی به شمار می آید ،زیرا اتلاف بودجه و درآمد جامعه که به دلیل این امر صورت می پذیرد رقم قابل توجهی را شامل میشود. مثلا از اینکه چند درصد از پروژه های عمرانی هیچ گاه به بهره برداری نرسیده وچه میزان از بودجه صرف شده در این راه به هدر رفته است.آمار روشنی در دسترس نیست وبرخی منابع از وجود 85هزار پروژه نیمه تمام تا سال 91 خبر داده اند ،تعداد فراوانی ازپروژه های عمرانی در کشور موجود است که عملیات احداث آن از سال های قبل شروع وبه صورت نیمه تمام رها شده است.برخی پروژه ها نیز که عملیات احداث آنها خاتمه یافته ،به صورت بلا استفاده رها گردیده است.
اگر نامگذاری سال های اخیر را بررسی کنیم می بینیم که معیشت مردم و رونق اقتصادی کشور مهمترین دغدغه رهبر معظم انقلاب می باشد. لذا در مسیری که ایشان برای مسوولان و مردم ترسیم کرده اند کلید واژه هایی مانند اصلاح الگوی مصرف، همت مضاعف و کار مضاعف، جهاد اقتصادی و حمایت از تولید، کاروسرمایه ایرانی، پله های نردبان پیشرفت و تعالی کشور را تشکیل می دهد. اگر در ماهیت کلمات فوق تعمقی بیشتر کنیم درمیابیم که علی رغم این که جهت اصلی این کلمات، اهداف اقتصادی کشور را نشان می دهد اما لازمه تحقق هرکدام از آن ها ایجاد بسترهای اجتماعی و فرهنگی متناسب با هرکدام است و همین عامل باعث شده است که سیاستگذاری کلان فرهنگی اجتماعی کشور به سمت بررسی و اصلاح »سبک زندگی« مردم بازگردد.
رهبر معظم انقلاب مدل اصلی برای اقتصاد کشور را مدل اقتصاد مقاومتی عنوان کردند و در جمع کارآفرینان کشور در ماه مبارک رمضان سال 89 به تشریح این مساله پرداختند. ایشان در این دیدار با اشاره به ضرورت توجه به مدل جدیدی از اقتصاد به نام اقتصاد مقاومتی تصریح کردند: ما باید یک اقتصادمقاومتیِ واقعی در کشور به وجود بیاوریم. امروز کارآفرینی معناش این است. دوستان درست گفتند که ما تحریمها را دور میزنیم؛ بنده هم یقین دارم. ملت ایران و مسئولین کشور تحریم ها را دور میزنند، تحریمکنندگان را ناکام میکنند؛ مثل موارد دیگری که در سالهای گذشته در زمینههای سیاسی بود که یک اشتباهی کردند، یک حرکتی انجام دادند، بعد خودشان مجبور شدند برگردند، یکی یکی عذرخواهی کنند. چند مورد یادتان هست لابد دیگر . حالا جوانها نمیدانند. در این ده بیست سال اخیر، از این کارها چند بار انجام دادند. این دفعه هم همین جور است. البته تحریم برای ما جدید نیست، ما سی سال است تو تحریمیم. همهی این کارهائی که شده است، همهی این حرکت عظیم ملت ایران، در فضای تحریم انجام گرفته؛ بنابراین کاری نمی توانند بکنند. خب، ولی این دلیلی است برای همهی مسئولان ودلسوزان کشور که خود را موظف بدانند، مکلف بدانند به ایجاد کار، به تولید، به کارآفرینی، به پر رونق کردن روزافزون این کارگاه عظیم؛ که کشور ایرانحقیقتاً امروز یک کارگاه عظیمی است. همه خودشان را باید موظف بدانند. سخنان مقام معظم رهبری بر ضرورت طراحی مدل اقتصاد مقاومتی عملا تاکیدی براین نکته است که مسیر عبور تحریم ها از اقتصاد مقاومتی می گذرد،نکته ای که باید از سوی مسوولان و طرح ریزان اقتصادی کشور مورد توجه قرار گیرد تا بتواند آخرین حربه های غرب برای مقابله با نظام جمهوری اسلامی ایران را با شکست روبه رو کنند با توجه به مطا لب ذکر شده مطالعه حاضر قصد دارد به سوالات زیر پاسخ دهد.
B1 اقتصاد مقاومتی چه مفهومی دارد؟
B2اقتصاد مقاومتی از کی وکجا در سطح جهان مطرح شد؟
B3 پیشینه اقتصاد مقاومتی در ایران به چه دوره ای بر می گر دد؟
B4 اقتصاد مقاومتی از دیدگاه رهبری چه مسائلی را شامل می شود؟ B5اقتصاد مقاومتی چه اثراتی بر اقتصاد ایران خواهد داشت وچه راهکار هایی در این زمینه اندیشیده شده است؟
مبانی نظری اصطلاح اقتصاد مقاومتی اولین بار پس از محاصره غزه در سال 2005 که ناتوانی در امر صادرات امکان صادرات ودر نتیجه کشت بسیاری از محصولات کشاورزی از جمله توت فرنگی را کاهش داده بود استفاده شد. [4] نماد اقتصاد مقاومتی در تاریخ ایران در دوران قاجاریه اقتصاد ایران از وضعیت مطلوبی برخوردار نبود. اقتصاد ملی در رکود کمسابقه ای قرار داشت و سیل محصولات خارجی در بازار ایران روان بود. علماء و روحانیون با درک خطر از بین رفتن اقتصاد ملی و استقلال سیاسی کشور با کمک تجار و بازرگانان معتمد دست به اقدامات عملی زدند که از این اقدامات می توان به تاسیس "شرکت اسلامیه" اشاره کرد. ایران که خود زمانی صادر کننده منسوجات با کیفیتخصوصاً پارچه های ابریشمی بود به وارد کنننده منسوجات تبدیل شده بود.
اوژن فلاندن باستان شناس فرانسوی در بازدیدی از اصفهان در 1840 مینویسد: »از کارخانجات نساجی و اسلحهسازی و زربفت و مخمل ایران که روزگاری محصولات آن به تمام مشرق زمین صادر میشد، خبری نیست و همه نابود شده اند. محصولات ایران از بین رفته و بویژه همجواری با انگلستان نتیجه شومی بخشیده است . زیرا مقدار زیادی محصول را به بهایی بسیار نازلتر از آنچه در خود ایران ساخته می شود در بازارهای ایران بفروش میرسانند.« همچنین جرج کرزن سیاستمدار انگلیسی در “کتاب ایران و قضیه ایران” می نویسد : »گذشته از اشیاء تجملی غربی که طبقات بالا به آن معتاد شدهاند، پوشاک همه طبقات جامعه، از مردان گرفته تا زنان، جملگی از غرب وارد میشود . ابریشم، ساتن و ماهوت برای طبقات اعیان و قماش نخی و پنبهای برای همه طبقات. لباس یک روستائی ساده از منچستر یا مسکو میآید و نیلی را که همسر او بکار میبرد از بمبئی وارد میشود .
علم اقتصاد با اعمالی همچون تولید ،توزیع ومصرف کالا سرو کار داردو وظیفه اقتصاد دان مطالعه وبررسی اعمال انسانها در ابعاد سه گانه فوق یعنی تولید ،توزیع ومصرف و کشف قوانین حاکم بر رفتار تولیدی ،توزیعی و مصرفی انسانهاست.اقتصاد علمی است که ماهیت و علل ثروت ملل را مطالعه می کند ویا اقتصاد علمی است که موضوع آن عبارت است از مطالعه وبررسی نحوه تصمیم گیری جوامع راجع به اینکه چه چیزی تولید شود ،چگونه تولید شود وبرای چه کس - کسانی - تولید شود.
ایران در حوزه منابع تولید ،اعم از منابع طبیعی و نیروی انسانی یک کشور غنی محسوب می گردد وحتی نسبت به بسیاری از کشورهای پیشرفته همچون آلمان ،انگلستان وکره جنوبی به منابع و عوامل تولید بیشتری هم دسترسی دارد.اما اینکه چرا سطح توسعه یافتگی آن پایین تر از این کشور ها ست ، می بایست علت را در پیشینه سیاسی -فرهنگی و عوامل مرتبط با سطح بهره وری پایین عوامل تولید.در حوزه نهادی Bسیاسی به ویژه نقش دولت در اقتصاد گذشته و حال کشور ،جستجو نمود.
دراقتصاد دانش پایه،تولید ،توزیع و استفاده از دانش تاثیر مهمی ،در تولید ثروت دارد و اقتصاد دانش به تعداد محدودی صنایع مبتنی بر فناوری بسیار پیشرفته محدود نیست،بلکه در این نوع از اقتصاد همه فعالیت های اقتصادی حتی معدن وکشاورزی به دانش متکی هستند ،دانش مورد نیاز برای ساخت اقتصاد دانش پایه فقط از نوع فناوری محض نیست ودانش فرهنگی ،اجتماعی و مدیریتی را نیز شامل می شود.
اقتصاد دانش پایه بر پایه های انقلاب دانش شکل گرفته است که متاثر از چندین عامل می باشد.افزایش دانش کد بندی شده ،افزایش آنالیز اطلاعات ،ذخیره سازی و انتقال ،توسعه و گسترش فناوری های نو،افزایش اهمیت دانش و مهارت نیروی کار ،افزایش اهمیت ابداعات و کار ایی در رقابت و رشد ،افزایش سرمایه گذاری غیر ملموس ،جهانی شدن و رقابت خیلی شدید و گسترش تجارت جهانی.
بحث و نتیجه گیری
در تاریخ اقتصادی ایران ثبت است که رهبرمعظم انقلاب از سالها پیش اقتصاد مقاومتی را مطرح کرده و بر ضرورت بازبینی در نظامهای کنونی تأکید کرده بودند. همچنین خودداری از خامفروشی نفت و حرکت به سمت اقتصاد غیرنفتی، استفاده حداکثری از کالاهای داخلی و نهراسیدن از تحریمهای اقتصادی نیز از دیگر نکاتی است که سالها پیش، از آغاز تحریم نفتی، از سوی مقاممعظم رهبری مورد تأکید قرار گرفته بود. در ادامه مروری بر بیانات معظمله درباره اقتصاد مقاومتی خواهیم داشت.
ما باید یک اقتصاد مقاومتی واقعی در کشور به وجود بیاوریم. امروز کارآفرینی معنایش این است. دوستان درست گفتند که ما تحریمها را دور میزنیم؛ بنده هم یقین دارم. ملت ایران و مسئولین کشور تحریمها را دور میزنند، تحریمکنندگان را ناکام میکنند؛ مثل موارد دیگری که در سالهای گذشته در زمینههای سیاسی بود که یک اشتباهی کردند، یک حرکتی انجام دادند، بعد خودشان مجبور شرایط جغرافیایی و توسعه کشورهای صنعتی داریم با استعدادهایی شدند برگردند، یکی یکی عذرخواهی کنند. بالاتر اما متاسفانه ضعف مدیریت داریم.
محور اقتصاد مقاومتی، تولید کالای داخلی ؛در گفت و گو با یک بحث اقتصاد بدون نفت و درآمدهای نفتی را رهبری 20 سال استاد دانشگاه پیرامون موضوع اقتصاد مقاومتی و برآیندهای سودمند است که مطرح کردهاند؛ اما اقتصاد ما بالای 60 درصد وابسته به نفت چند سویه آن، تاکید بر محور بودن تولیدات داخلی در این نوع است، این یعنی اینکه نگرشمان نسبت به اقتصاد غیرمقاومتی بوده اقتصاد دارد و نیز موانع سیستم پولی بر سر راه بخش تولیدی را است: »مصرفگرا، رفاه زده، عافیت طلبانه و غیرعادلانه« اگر تمام مطرح می کند. »مهندس ساسان قربانی« نظرش بر این است که استراتژیها را بر اساس عدالت طراحی کنیم، همهی این موارد با هم اقتصاد مقاومتی باید محور تولید کالای داخلی باشد زیرا در شرایطی اصلاح میشود، یعنی اگر با منطق عدالت، اقتصاد را دنبال کنیم که به دلایل مختلف توسط کشورهای غربی به ویژه امریکا تحت تمامی مؤلفههای پراکنده در درون و بیرون با هم همسان و یکپارچه تحریم قرار گرفته ایم و با توجه به این که مقام معظم رهبری سال و قابل مدیریت میشود و جامعه هم با ما همراه میگردد.
91 را حمایت از تولید ملی، کار و سرمایه ایرانی نامگذاری کرده اند، اقتصاد مقاومتی یک نظام اقتصادی است که هماهنگ با سیاستهای این موارد ارتباطی مفهومی دارند و با هم مرتبط هستند. حال که می کلان سیاسی و امنیتی نظام اسلامی و برای مقاومت در برابر اقدامات خواهیم در مقابل فشارهای تحمیلی کشورهای سلطه گر مقاومت تخریبی شکل بگیرد تا بتواند در برابر ضربات اقتصادی تحریمها و داشته باشیم باید با اتکاء به خودباوری و پتانسیل توانایی تولیدات از توطئههای گوناگون اقتصادی نظام استکبار مقاومت کرده و توسعه و جمله فرآورده های کشاورزی، خودرو و صنایع سنگین و سبک دیگر پیشرفت خود را ادامه دهد و روند رو به رشد همه جانبه خود را در و... که به سود اقتصادمان هستند، از ورود کالاهای مشابه این قبیل ابعاد ملی، منطقهای و جهانی حفظ کند. اقتصاد مقاومتی رابطه محصولات خودداری کرده و ارز کشورمان را به خارجی ها ندهیم و نزدیکی با انسجام ملی دارد.
منظور از اقتصاد مقاومتی واقعی یک آنان تولیدات کارخانه شان را تقویت کنند. دبیر کل انجمن سازندگان اقتصاد مقاومتی فعال و پویاست نه یک اقتصاد منفعل و بسته به قطعات و مجموعه های خودرو، ادامه صحبت خود را به سوی مسایل طوری که کشور ضمن مقاومت در مقابل موانع و ناملایمات مسیر سیستم پولی و فرایندهای مثبت و منفی منابع مالی در بخش خود، روند پیشرفت پایدار خود را حفظ کند. توجه به راهکارهای ذیل تولیدات داخل، جهت می دهد و در این ارتباط بر این باور است که جهت رسیدن به اهداف »اقتصاد مقاومتی« ضروری است:
1 سیستم پولی اقتصادی به خاطر بهره بالامغایر بخش تولید است.شروع اقتصاد مقاومتی، سیاستگذاری برای اصلاح الگوی مصرف است. مثلابرای قسمتی از واردات مواد اولیه مورد نیاز تولیدکننده ارز داده مصرف، تولید را جهت میدهد و این دو در کنار هم، جهت نمی شود. این موضوع ربطی به مشکل تحریم ها به دلیل دشمنی سرمایهگذاری را مشخص میکنند. رونق تولید داخلی و کاستن از کشورهای غربی ندارد. متاسفانه یک سری ضعف مدیریت است که وارداتی که میتواند به افول و کم رونقی و توقف واحدهای تولیدی شرایط به مصرف کالای خارجی سوق داده می شود در حالی که ما داخلی منجر شود، استقلال اقتصادی، قطع وابستگی به خارج، ارتقای تولیدکننده داریم. الان مهم ترین مانع سر راه تولید، نظام بانکی است تکنولوژی در سطح کلانتر شکل میگیرد البته باید به گونهای عمل که صرفا به سود خودکار می کند در حالی که با تدبیر جامع مدیریت کرد که اقتصاد مقاومتی به معنای تحمیل فشار به مردم نباشد.
2 و برنامه ریزی درازمدت کار می توانستیم با پویایی بهینه اقتصاد افزایش بهرهوری در تولید، کاهش قیمت تمام شده تولیدات، کیفیت کشور، نیازهای اساسی بخش تولید ملی را آسان داشته باشیم.« بهتر و خدمات بیشتر در رقابت با تولیدات خارجی و کاهش واردات، »ساسان قربانی« در ادامه در خصوص تاثیرات رویکرد منابع به حمایت از تولید ملی به ویژه تولیدات استراتژیک
3 کاهش آمار
حمایت بخش تولیدی می گوید: »اما کاربرد منابع در بخش تولیدات بیکاری و خشکاندن ریشههای فقر و آسیبهای اجتماعی ناشی از داخلی مزیت هایی دارد شامل اشتغال، ارزش افزوده و کاهش آسیب بیکاری در جامعه4 فعالسازی سیستمهای حمایتی پولی و مالی های اجتماعی و هزینه های آن. این ها از جمله ضریب های مقاومتی بیمهای بخش تولید برای تحرک در اقتصاد داخلی و نیز حمایت از هستند که مردم به مصرف بهینه تشویق می شوند. در همین حال، صادرات کالاهای غیرنفتی
5 افزایش واردات
دانش فنی خطوط تولیدکننده ایرانی نیازهای اجتماعی را در فضای مناسب تر با تولید« و »ماشینآلات« در ازای کاهش واردات کالاهای مصرفی با پشتیبانی دولت تامین می کند و همه چیز در شرایط متعادل انجام توجه به اهمیت این نوع معاملات در عصر اطلاعات همزمان با »تولید می شود.« وی همچنان بر این نظر خود تاکید دارد: »آنجا که بحث از علم« و تولید »دانش فنی« و حمایت از »شرکتهای دانشبنیان
6«اقتصاد مقاومتی می شود محور برنامه و استراتژی کلان لزوما بایست تداوم سیاستهای مربوط به خودکفایی کالاهای اساسی مانند: گندم، در جهت توسعه تولید داخل باشد. در این خصوص همکاری سازمان روغن، شکر یا حداقل ترتیباتی برای یک »اقتصاد ترکیبی مقاومتی« های مسئول، قانونگذاری، مدیران مرتبط با مسایل اقتصادی، رسانه در این باره و با توجه به فقدان طبیعی استعداد کشور برای های ملی، روزنامه ها و سایت های خبری ضروری است در اقتصاد خودکفایی کامل، نوع همسازی با دیگر کشورها و کانونهای اقتصادی مقاومتی باید به نوعی کمک کنند تا تولیدات ملی جریان روان داشته دنیا باید در راستای اهداف استراتژیک کشور شکل گیرد.
