بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به شرایط استراتژیک خاص کشور در چند سال اخیر و مواجهه با تحریم ها و تنگناهای متفاوت پیش آمده برای ایران، استفاده از الگوی بومی و متناسب با شرایط کشور از الزامات رشد اقتصادی محسوب می شود، به همین جهت الگویی تحت عنوان اقتصاد مقاومتی توسط مقام معظم رهبری مطرح گردید. با توجه به اینکه اقتصاد مقاومتی،اقتصادی است که در شرایط تحریم ها و فشارهای سیاسی و اقتصادی دشمنان، تضمین کننده رشد و شکوفایی کشور است برای دستیابی به اهداف این الگو باید موارد موثر بر آن در دستور کار قرار گیرد و همه - مسئولین و مردم - به دنبال ثبات و خود اتکایی به سبب رسیدن به تعالی در حوزه اقتصادی باشند و با مقابله با تحریم ها و تقویت تولید ملی موجب تحولی عمیق در رشد و توسعه کشور شوند. در این راستا با توجه به اینکه اقتصاد دانش بنیان بر تولید، توزیع و استفاده از دانش برای بدست آوردن ثروت و ایجاد رشد تاکید دارد و در عصر ارتباطات و فناوری، دانش به مثابه منبع حیاتی سازمان ها در عرصه رقابت و عاملی برای دستیابی به مزیت رقابتی پایدار محسوب می گردد استفاده از آن یکی از الزامات و مولفه های دستیابی به اهداف ذکر شده در اقتصاد مقاومتی می باشد.
کلیدواژه: اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش بنیان، دانش،
مقدمه
اقتصاد مقاومتی یک نظام اقتصادی است که هماهنگ با سیاستهای کلان سیاسی و امنیتی نظام اسلامی و برای مقاومت در برابر اقدامات تخریبی شکل می گیرد تا بتواند در برابر ضربات اقتصادی تحریمها و توطئههای گوناگون اقتصادی نظام استکبار مقاومت کرده و توسعه و پیشرفت خود را ادامه دهد.امروزه پایه و اساس رقابت بین کشورها و سازمانها، رقابت در دانش بوده و اقتصاد کشورها به سمت اقتصاد دانش محور در حال پیشروی می باشد. اقتصاد دانش محور اقتصادی است که به شکل مستقیم بر اساس تولید، توزیع و مصرف اطلاعات و دانش قرار گرفته باشد. زمانی که توجه سازمان ها و کشورها به سوی دانش و دانش محوری جلب می گردد وجود شرکت های دانش بنیان از اهمیت ویژه ای برخوردار می شود. به طوری که کشورها می توانند با اتکاء بر دست آوردهای این شرکتها به کسب مزیت رقابتی در بازارهای جهانی بپردازند. این موضوع زمانی ازاهمیت بالاتری برخوردار می شود که مسئله تحریم های اقتصادی وارد معامله گردد.
زمانی که کشوری با تحریم های اقتصادی مواجه می شود شرکت های دانش بنیان به عنوان یک راهبرد اثرگذار برای مقابله با تحریم ها کاربرد خواهد داشت - کوثری و همکاران، . - 1393بنابراین در این راستا میتوان بیان نمود اقتصاد دانش بنیان میتواند راهکاری برای دست یابی به این مهم باشدکه نه تنها به عنوان یک نیاز اساسی برای کشورهای در حال توسعه نظیر ایران به شمار می آید بلکه اجتناب از حرکت به سمت چنین اقتصادی توان رقابتی را به شدت کاهش می دهد. این اقتصاد با وقوع تحولات علمی و تحقیقاتی، دگرگونی عمیقی در عرصه رشد و تولید اقتصادی ایفا می کند. اقتصاد مبتنی بر علم و دانش موجب رشد و توسعه پایدار جامعه و درنهایت تحقق اقتصاد مقاومتی می شود - رمضان پور و همکاران، . - 1391 با توجه به ضرورت و اهمیت تحقق اقتصادی مقاومتی و در نهایت رشد اقتصادی کشور و عوامل موثر در تحقق اهداف مشخص شده در این الگو؛ در این تحقیق برآنیم تا چگونگی تاثیر اقتصاد دانش بنیان را بر تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی مورد بررسی قرار دهیم.
ضرورت انجام تحقیق
اقتصاد مقاومتی در ظرفی تحقق پیدا میکند که پتانسیلهای درونی و اقتصادی آن بهعنوان مؤلفههای مؤثر بهصورت جداگانه آسیبشناسی شده و برای آن برنامهریزی شود. فضای فعلی اقتصادی ایران با بستر تحقق اقتصاد مقاومتی فاصله دارد؛ لذا اکنون باید مؤلفههای مؤثر را بهصورت جداگانه شناسایی و برای تقویت آنها برنامهریزی کرد. اقتصادی که بتواند مزیتهای خود را بشناسد و برای نقاط ضعف خود برنامه ارائه دهد، مقاومسازی شده است. این آسیبشناسی قدم نخست برای اجرایی کردن اقتصاد مقاومتی است که از محدوده شعار و کاغذ فراتر است. لذا در این تحقیق سعی شده است تا مولفه ها و ویژگی های اقتصاد دانش بنیان به عنوان یکی از موارد اثر گذار بر تحقق اقتصاد مقاومتی مورد بررسی قرار گیرد.
پیشینه تحقیق
ذوالفقاری و همکاران - 1393 - پژوهشی با عنوان تبیین نقش دیپلماسی علم و فناوری در پیشبرد اقتصاد مقاومتی انجام داده اند. . در این نوشتار، ضمن مرور مفاهیم اصلی اقتصاد مقاومتی، بر نقش کلیدی علم و فناوری در آن تأکید گشته و سپس تلاش می شود تا با تبیین مفهوم دیپلماسی علم و فناوری، پیشنهاداتی برای استفاده از این اهرم برای تحقق اقتصاد مقاومتی و دانش بنیان ارائه گردد.رمضان پور و همکاران - 1391 - پژوهشی با عنوان بررسی نقش اقتصاد دانش بنیان و بهره وری دراقتصاد مقاومتی انجام داده اند. هدف این مقاله بررسی نقش اقتصاد دانش بنیان و بهره وری در اقتصاد مقاومتی است.بدین منظور به مفاهیم اقتصاد دانش بنیان ،ارکان و ویژگی های آن ،مفاهیم بهره وری و عوامل مؤثر بر آن اشاره شده و تأثیر هر یک از ارکان اقتصاد دانش بنیان بر بهره وری بیان می گردد و در خاتمه به نقش اقتصاد دانش بنیان و بهره وری در اقتصاد مقاومتی پرداخته شده است.
بررسی ها نشان می دهد تمامی ارکان اقتصاد دانش بنیان رابطه مثبتی با بهره وری و رشد اقتصادی دارند و پیامد این روابط کاهش بیکاری،کیفیت بهتر محصولات و خدمات،کاهش قیمت تمام شده، اصلاح الگوی مصرف و در واقع تحقق مؤلفه های اقتصاد مقاومتی خواهد بود .قراگوزلو - 1393 - در مقاله خود سعی کرده است که ابتدا با تعریفی از تحریم و سپس با تعریف مفهومی از اقتصاد مقاومتی با تأکید بر بیانات مقام معظم رهبری و نیز نقش دولت و مردم در اقتصاد مقاومتی و نیز نقش رسانه های مختلف در فرهنگ سازی آن، راهکار مناسبی ارائه دهد. در این بین به بررسی شرکت های دانش بنیان و تعریف رشد اقتصادی و نیز توسعه اقتصادی و تفاوت های بین این دو و تغییر ساختاری پرداخته و به تغییر الگوی مصرف از سوی مردم و به تقسیم بندی انواع تحریم های صورت گرفته علیه ایران را مورد بررسی قرار داده است. همچنین به نقش رسانه های داخلی در فرهنگ سازی و تبیین اقتصاد مقاومتی و نیز به نقش مخرب رسانه های خارجی در تضعیف این هدف بزرگ اشاره نموده است.
مفهوم اقتصاد مقاومتی
در سال های اخیر، به منظور مقابله با فشارهای ناشی از تحریم به اقتصاد ایران و همچنین رهایی از اقتصاد تک محصولی و وابسته به نفت، واژه ی اقتصاد مقاومتی به ادبیات اقتصادی و سیاسی کشور وارد گردید و صاحب نظرانی با رویکردهای گوناگون در این حوزه اظهار نظر کردهاند؛ برخی با ادبیات علم اقتصاد، برخی با ادبیات اقتصاد اسلامی و برخی نیز نقش مؤلفههای حوزههای فرهنگ و سیاست را در شکلگیری اقتصاد مقاومتی مورد بررسی قرار دادهاند. - جباری پور، . - 1391 برخی از این صاحب نظران اقتصاد مقاومتی را مفهومی می دانند که درپی مقاوم سازی، بحران زدایی و ترمیم ساختارها و نهادهای فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادی مطرح می شود، که قطعا باور و مشارکت همگانی و اعمال مدیریت های عقلایی و مدبرانه، پیش شرط و الزام چنین موضوعی است - مقبل و نادری، - 1394
برخی دیگر نیز اقتصاد مقاومتی را به معنای مقاوم کردن اقتصاد کشورها در برابر تهدیدها و دسیسه های دشمنان، به گونه ای که آسیب پذیری اقتصاد در برابر فشارهای بیرونی کاهش یابد تعریف می کنند، که البته این تعاریف و مفهوم بسیار شبیه و نزدیک به یکدیگر هستند ولی در این میان، تعریف جامع و کامل از اقتصاد مقاومتی را خود رهبر فرزانه انقلاب ارائه داده اند. ایشان در دیدار با دانشجویان فرمودند: "اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنی ها و خصومت های شدید می تواند تعیین کننده رشد و شکوفایی کشور باشد" - بیانات رهبر معظم انقلاب، - 1391اقتصاد مقاومتی در راستای کاهش وابستگی ها و تاکید روی مزیت های تولید داخل و تلاش بر خوداتکایی و مردمی کردن اقتصاد، اجرایی کردن سیاست های اصل 44 ، توانمندسازی بخش خصوصی، تشویق فعالیت اقتصادی و سیستم بانکی کشور، توجه به صنایع دانش بنیان و ظرفیت های گوناگون دیگر می باشد - شهری و علیزاده، - 1393
الزامات تحقق اقتصاد مقاومتی
