بخشی از مقاله
چکیده:
معماری و اقلیم پیوند تنگاتنگ و تاثیرات متقابلی بر یکدیگر دارند. توجه به اقلیم و بوم در طراحی نقش مهمی را ایفا می کند، به نحوی که طراحی و ساخت و ساز بدون شناخت پس زمینه ها و شرایط تاثیرگذار اقلیمی و طبیعی امکان پذیر نبوده و شرایط اسایش انسان باید با توجه به شرایط سخت محیطی به گونه ای فراهم شود که استفاده از انرژی فسیلی به حداقل میزان ممکن برسد.هدف اصلی در این تحقیق بررسیهای تاثیر اقلیم در خانه های یزد می باشد چرا که شرایط آب و هوایی به موازات سایر عوامل محیطی از مهمترین عوامل موثر در شکل گیری و تکوین شهرها و تداوم حیات شهری به شمار می آید .
مقدمه:
معماری ایرانی که ابتدا درمحدوده فلات ایران و سپس درحوزه نفوذفرهنگ ایرانی شکل گرفت همچون همه معیارهایی که ریشه درفرهنگ بومی دارند به اقلیم توجه داشته و تاپایان دوره قاجار اثارباارزشی ازخود بجا گذاشته است بررسی نمونه های به جامانده نشان میدهد معماران ایرانی درگذشته ازبادگیر برای تعدیل گرمای درون خانه ها وتالارها و آب انبارها استفاده میکردند ورنگهای بکاررفته درتزئینات ساختمان ها متاثرازویژگیهای اقلیم گرم و خشک بوده اند
دراین مقاله سعی شده است تا تاثیر شرایط اقلیمی گرم و خشک را بروی شکل گیری ساختارفیزیکی شهریزد و ویژگیهای خانه های سنتی مناطق گرم و خشک ایران از جنبه های مختلف طراحی و اجرایی از طریق مشاهده بافت شهرهای گرم و خشک فرم، جهت گیری بنا ارتفاع و سایر اجزای خانه های حیاط مرکزی مورد موشکافی قرار گیرد در ادامه با در نظرگرفتن فاکتورهای اقلیمی در روند طراحی معماری، خانه های سنتی بافت یزد به عنوان یکی از عناصر شاخص و موفق طراحی معماری در حوزه گرمو خشک ایران که لقب " خانه چهارفصل" را گرفته اند، مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد.
تعریف اقلیمٌ:
ریشه کلمه آب وهواکه درزبان عربی اقلیم گفته می شودکلمه یونانی کلیما - Klima - است که تقریبادرتمام زبانها ازهمین ریشه اقتباس شده است.
درلغت نامه دهخدا اقلیم به معنی خمیدگی؛ انحناوانحراف واصطلاحا به معنی تمایل وانحراف ناحیه ای اززمین نسبت به آفتاب توضیح داده شده است،درفرهنگ عمیدنیزاقلیم کلمه ایستیونانی به معنی مملکت ،کشور،ناحیه وقطعه ای است ازعالم که ازلحاظ آب وهواوسایراوضاع واحوال طبیعی ازمنطقه وقطعه دیگرجداشده باشد، درحقیقت اقلیم حالت متوسط کمیت های مشخص کننده وضع هواصرف نظرازلحظه وقوع آنهاست وبه عبارت دیگراقلیم تابع مکان است ولی به زمان بستگی ندارد. هرگاه ازاقلیم یک ناحیه سخن گفته می شودمنظورمجموعه شرایط جوی درمنطقه است که تغییرشرایط جوی مشخصه هرناحیه همراه با تغییرات زمانی، اقلیم آن ناحیه راتشکیل می دهد.
تقسیم بندی حوزه های اقلیمی
به طور کلی تفاوتهای اقلیمی دراکثرنقاط جهان باعرض جغرافیایی وارتفاع ازسطح دریا مشخص میشود ومیزان متفاوت ومتغیرعوامل اقلیمی - تابش خورشید- دمای هوا- جریان هوا ورطوبت - به دلیل تفاوت موقعیت جغرافیایی مناطق مختلف است وبه همین دلیل حوزه های اقلیمی متفاوت و مختلف درروی کره زمین بوجود آمده است.
بناهای شهرها در رابطه با حوزه های اقلیمی متفاوت , ویژگی های خاص و متفاوتی منطبق با شرایط جوی و اقلیمی خود یافته اند . در این تحقیق به بررسی حوزه ی اقلیمی گرم خشک ایران در رابطه با شرایط جوی پرداخته و سپس فرم ابنیه و تیپولوی معماری آن مناطق را مورد بررسی قرار می دهیم.
اقلیم گرم و خشک - فلات مرکزی ایران -
ایران فلاتی است که درعرض جغرافیایی - - 25-40درجه درنیمکره شمالی ودر منطقه گرم واقع است.در این مناطق، به دلیل آنکه میزان بارندگی سالانه بخار آب مورد نیازجهت رطوبت هوا را تامین نمی کند، هوا به طور کلی خشک است.روزهای آفتابی شدید هوای خشک وگرم و شبهای سرد و اختلاف زیاد بین حداقل و حداکثر دمای هوا در شبانه روز و همچنین متغیر بودن شدت باد در طول روزودرساعات عصر و پوشش گیاهی دراین اقلیم بسیار کم ازخصوصیات این مناطق به شمارمی آید.
ویژ گیهای معماری بومی - تیپولوژی معماری - درمناطق گرم و خشکٍ
بافت شهری - گرم و خشک -
شکل-1نمونهای از بافت قدیم یزد
- مجموعه های شهری و روستایی متراکم و فشرده است و با افزایش تراکم و فشردگی بناها در بافت سطوح مرتبط با شرایط حاد منطقه کاهش می یابد و بدین ترتیب تبادل حرارتی فضاهای بیرون و درون به حداقل می رسد.
- تراکم بناها در بافت علاوه برآن که یک راهکار اقلیمی است در ضرورت امردفاع در برابر حمله مهاجمان به شهر و همچنین انطباق با روابط اجتماعی واقتصادی داخل شهر - قلعه - نقش بسزائی داشته است.
- عموما شکل گیری بافت با توجه به جهت تابش خورشید و جهت وزش باد درمنطقه بوده است. بافت شهراز لحاظ ساختاری شبیه یک کاکتوس عمل می کند که پوست بسیار سختی دارد و کاملا بسته است و اهالی در داخل این پوست سخت زندگی می کنند.
- شکل گیری بافت به نحوی است که در استفاده ازباد خنک درفصل تابستان و تابش خورشید در فصل زمستان محدودیت ایجاد نشود.
