بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر بازی درمانی با رویکرد شناختی- رفتاری بر پرخاشگری و اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان دبستانی بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پزوهش، کلیه دانش آموزان پسر دبستانی منطقه عظیمیه شهر کرج بود که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای تعداد 60 دانش آموز انتخاب شدند و به روش تصادفی در دو گروه آزمایش - 30 - و کنترل - 30 - نفر جایگزین شدند
. 10 جلسه بازی درمانی با رویکرد شناختی- رفتاری برای گروه آزمایش اجرا شد. در حالی که گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکردند. در پایان مداخله، هر دو گروه مجددا با آزمون پرخاشگری و پرسشنامه اختلالات عاطفی- رفتاری - TRF - قرار گرفتند. یافته ها با استفاده از تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بازی درمانی با رویکرد شناختی- رفتاری بر کاهش پرخاشگری و اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان دبستانی موثر است.
-1 مقدمه
بالا بودن جمعیت جوان کشور این واقعیت مهم را گوشزد می کند که برای فراهم آوردن اثری مناسب جهت رشد این گروه سنی در همه جهات زندگی همه ما مسئول و معتقدیم و با توجه به اینکه کودکان سرمایه های ارزشمند و سازنده آینده جامعه هستند ارضائ نیازهای کودکان بطور مناسب راهنمایی و مشاهده کودک را ضرورت می بخشد و غفلت در رنج مشکلات آنان خسارات جبران ناپذیری به بار می آورد
هدف کلی این آموزش آشنایی با مفهوم پرخاشگری منشا و چگونگی کنترل آن است و همچنین پرخاشگری یک غریزه است که به طور کلی نمی توان آن را از بین برد باید به کودکان و والدین آنها یاد داد که چگونه پرخاشگری خود و فرزندان خود را در راه مثبت ارضا کنند
این نوع پرخاشگری به خاطر متعلقات است. کودکان از یکدیگر اسباب بازی می قاپند، یکدیگر را هل می دهند تا به اسباب بازی که می خواهند بازی کنند دست یابند. به ندرت اتفاق می افتد که کودکان بخواهند به کسی آسیب برسانند یا از روی عصبانیت دست به پرخاشگری بزنند . پرخاشگری را باید از جرئت ورزی متمایز دانست. جرئت ورزی، دفاع از حقوق یا متعلقات - مانند ممانعت کودک از این که کسی به اسباب بازی اش دست بزند - یا بیان امیال و آرزوها را بر می گیرد.مردممعمولاً شخص با جرئت را پرخاشگر می دانند، در صورتی که کسی که از حق خود دفاع می کند با جرئت است نه پرخاشگر. و همچنین پرخاشگری که به صورت رفتارهای پرخاشگرانه مشخص می شود ناشی از محرومیتها و کمبودهای فردی می باشد و محیط و افرادی که فرد با آنها در ارتباط است نقش موثری در این فرایند دارند که پرخاشگری آنها را به نحوه صحیحی کنترل کنند و روشهای درست و منطقی در اختیار فرزندان آینده جامعه قرار دهند تا ما شاهد جامعه ای سالم و خوب باشیم
اختلال نافرمانی مقابله ای، با بروز خشم، بی اعتنایی، تحریک پذیری و رفتارهای مقابله ای نا متناسب با سن مشخص میگردد، که معمولاٌ قبل از هشت سالگی و حداکثر تا اوایل نوجوانی با الگوی رفتاری مکرر منفی گرایی، خصومت، و لجبازی در برابرمظاهر قدرت مشخص می شود
یکی از روش های مورد استفاده در بهبود اختلالات رفتاری کودکان از جمله پرخاشگری و نافرمانی، بازی درمانی است . بازی افکار درونی کودک را با دنیای خارجی او ارتباط می دهد و باعث می شود که کودک بتواند اشیای خارجی را تحت کنترل خود درآورد. بازی به کودک اجازه می دهد تا تجربیات، افکار،احساسات و تمایلاتی را که برای او تهدید کننده هستند نشان دهند بازی درمانی یک روش صحیح و درست برای درمان کودک است، زیرا کودکان اغلب در بیان شفاهی احساساتشان با مشکل روبرو هستند. از طریق بازی، کودکان می توانند موانع را کاهش دهند و احساساتشان را بهترنشان دهند .از طریق بازی درمانی کودک می تواند مهارتهای کنترل خود را بهتر فراگیرد.
بازی درمانی یک تکنیک درمانی کودک است که برای درمان مشکلات و اختلالات کودکان مورد استفاده قرار می گیرد. از بازی درمانی در درمان انواع اختلالات کودکان مثل افسردگی کودکان ترس های کودکان مشکلات رفتاری که ریشه اضطرابی دارند، شب ادراری ، ناخن جویدن، دروغ گفتن، پرخاشگری، کمبود توجه و ... استفاده و در بسیاری از موارد موثر ارزیابی شده است. روانشناسان شناختی-رفتاری نیز برای درمان اختلالات کودکان از بازی درمانی استفاده های فراوان نموده اند.
شاوفر در سال 1993 در پزوهش از 15 تکنیک بازی درمانی استفاده کرد. بعضی از این بازی ها عبارت از: چوب را بردار، زنگ ساعت را بزن، حرکت آهسته، کلاه های مهمانی روی سر هیولاو... که برای درمان و کاهش شدت علائم پرخاشگری و بیش فعالی می باشد.رفتار درمانی شناختی رشد و توسعه جدیدی در درمان روان شناختی به شمار می آید و امروزه علاقه زیادی به استفاده از این رویکرد وجود دارد .[4 ] باتوجه به مطالب مطرح شده در این پژوهش بدنبال جواب دادن به این سوال اصلی هستیم که آیا بازی درمانی با رویکرد شناختی-رفتاری می تواند در کاهش پرخاشگری و نافرمانی نقش داشته باشد؟
روش پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل است.از آن جایی پژوهش حاضر از آزمایشی از نظر روش پژوهش پیش آزمون - پس آزمون می باشد. سعی میگردد با توجه به توجیهات فوق رابطه همبستگی متغیرها مورد مطالعه و کنکاش قرار گیرد. لذا پژوهش حاضر به بررسی تاثیر بازی درمانی با رویکرد شناختی-رفتاری در کاهش پرخاشگری و رفتارهای مقابله ای دانش آموزان مقطع ابتدایی منطقه عظیمیه در شهر کرج در سال تحصیلی 1394-95 پرداخته است.
جامعه ی مورد پژوهش حاضر شامل دانش آموزان ابتدایی منطقه عظیمیه شهر کرج تشکیل می دهند. نمونه آماری پژوهش شامل دو مدرسه ابتدائی پسرانه عظیمه کرج می باشد که 60 نفر از دانش آموزان مدارس ابتدایی این منطقه را تشکیل می دهند که با استفاده از روش نمونه گیری ای تصادفی ساده و جدول مورگان انتخاب شده اند. که شامل گروه آزمایش و گروه کنترل می باشد.
روش اجرا در پژوهش حاضر از تکنیک های شناختی - رفتاری جهت کاهش مشکلات پرخاشگری ونافرمانی مقابله ای کودکان می باشد. که در آن بازی درمانگر با استفاده از تکنیک های شناختی رفتاری و دیگر وسایل بازی به شناسایی افکار و احساسات و بازسازی افکارمی پردازیم .در یک گروه آزمایش در جلسه ای از معلمان و کودک با هم دعوت می شوند. در این جلسه نقش معلمان در درمان تذکر داده می شود .
اول این که چون کار گروهی ست لازم است کودکان خود را سر وقت به جلسه درمان بفرستند و در انتها تعداد جلسات درمانی به آن ها گفته می شود. سپس کودکان با کل اتاق بازی، مدت زمان جلسه بازی درمانی توسط بازی درمانگر آشنا می شوند. روش در پژوهش حاضر بر اصول بازی درمانی شناختی - رفتاری استوار است . بعد از اتمام جلسات بازی درمانی،مجدداً آزمون مشکلات رفتاری را بر روی دو گروه آزمایش و کنترل اجرا می شود. پرسشنامه پرخاشگری یک مقیاس خود گزارش دهی مدادکاغذی است. این پرسشنامه را آرنولد اچ باس و پری در سال 1992 آن را ساخته است.
این پرسشنامه دارای 30 سؤال است که 14 سؤال آن »خشم«، 8 سوال »تهاجم« و و 8 سوال دیگر »کینه توزی« را می سنجد. در این پرسشنامه آزمودنی به یکی از 4 گزینه هرگز، به ندرت، گاهی اوقات و همیشه، پاسخ گفته و برای هر یک از 4 گزینه مذکور به ترتیب مقادیر 0، 1، 2، 3 در نظر گرفته می شود. بجز ماده 18 که بار عاملی منفی دارد و جهت نمره گذاری در آن معکوس است، نمره کل این پرسش نامه از 0 تا 90 و با جمع نمرات سوال ها به دست می آید. افرادی که در این مقیاس نمره شان از میانگین کمتر است، پرخاشگری پایین خواهند داشت.
وهرچه نمره فرد در این آزمون بیشتر باشد میزان پرخاشگری او بیشتر است. روایی و پایایی پرسشنامه: خصوصیات روان سنجی این مقیاس توسط زاهدی فر، نجاریان و شکرکن بدست آمده است . ضرایب بازآزمایی به دست آمده بین نمره های آزمودنی در دو نوبت 0/64و 0/79 و ضریب آلفای کرونباخ 0/87بوده است. همچنین اعتبار این پرسشنامه برای کودکان 10ساله توسط نجاریان در سال 1375 محاسبه و 0/85 گزارش شده است. و توسط اللهیاری برای دوره نوجوانی 16 - سالگی - در ایران هنجاریابی شده است.
پرسشنامه اختلالات عاطفی رفتاری TRF
ابزار مورد استفاده در این پژوهش فرم TRF نظام سنجش مبتنی برتجربه آخنباخ است - اخنباخ و رسکورلا، - 2001 که برای افراد 186 ساله به کار میرود. این فرم را معلم و یا سایر کارکنان مدرسه مانند مشاوران، مدیر یا معاون و غیره که با عملکرد کودک در مدرسه آشنا است تکمیل می کنند. در بخش اول این فرم که از 12سؤال تشکیل یافته است؛ شایستگیها، بیماریها و ناتواناییهای کودک مورد سنجش قرار میگیرد.
بخش دوم این فرم 113سؤال دارد و از پاسخ دهنده خواسته میشود تا مشکلات رفتاری، عاطفی و اجتماعی را با نمرات 1 ،0 و 2 درجه بندی کند. با این حال از پاسخ دهنده خواسته می شود تا پایه واساس درجه بندی را وضعیت دان شآموز در طول 2 ماه گذشته قرار دهد. پایایی مقیاس رفتار کودک فرم معلم در سال 1991 توسط آخن باخ از طریق آلفای کرونباخ 0,97 محاسبه گردید. انطباق و هنجاریابی این پرسشنامه را مینایی در سال 1382 نجام داد و به ضریب الفای کرونباخ 0,83 رسید که بسیار مطلوب است. لازم به ذکر است که جهت تشخیص علائم اختلال نافرمانی مقابلهای از این ابزار استفاده شد.
در تجزیه و تحلیل دادهها از دو دسته روشهای آماری استفاده شد. آمار توصیفی و استنباطی. در بخش آمار توصیفی از جدولها، فراوانی و درصدها استفاده گردید. روش های آمار استنباطی شامل روش آنکوا و استنباط آماری تشکیل می دهد که مدرک تأیید با عدم تأیید فرضیههای پژوهشی است. لذا سعی شده است که دادههای جمعآوری شده به صورت توصیفی و استنباطی با استفاه از بسته نرمافرازی SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت
