بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطهی سه سبک فرزندپروری - مستبدانه،سهلگیرانه،مقتدرانه - با علائم اختلال نافرمانی مقابلهای بود. پژوهش حاضر از نوع پژوهشهای توصیفی- همبستگی بودکه جامعه آماری آن را تمام دانشآموزان مقطع پنجم شهر اردبیل در سال تحصیلی93-94 تشکیل داده بودند که تعداد150نفر بصورت نمونهگیری خوشهای انتخاب شده و به همراه مادرانشان دراین تحقیق شرکت داده شدند و پرسشنامهی سبکهای فرزندپروری بامریند، پرسشنامه CSI-4مقیاس اختلال نافرمانی مقابلهای استفاده شد.
یافتهها نشان داد که بین سبک سهلگیرانه با علایم اختلال نافرمانی مقابلهای رابطه مثبت معنادار و بین سبک مقتدرانه با علائم اختلال نافرمانی مقابلهای رابطه منفیمعنادار وجود دارد. اختلالات رفتاری کودکان که معمولاً به صورت ناسازگاری و رفتارهای نابهنجار و غیراخلاقی یا ضداجتماعی کودکان ظاهر میشود، معمولاً در اثر تربیت و شیوههای فرزندپروری والدین بویژه مادران به وجود میآید. مشکلات در این تعاملات میتوانند به عنوان یک عامل خطرساز مطرح گردد.
مقدمه
اختلال نافرمانی مقابلهای یا تضادورزی جسورانه یکی از اختلالهای لحاظ شده درطبقهی اختلالهای برونیسازی شده است که مهمترین مشخصهی آن الگوی پایدار رفتار تکراری، منفیگرایی، لجبازی، نافرمانی و خصومت در برابر مظاهر قدرت است که حداقل 6 ماه دوام داشته و حداقل با 4 خصوصیت ویژهی تشخیصی که عبارتند از کوره در رفتن، جروبحث کردن با بزرگسالان، امتناع از اطاعت کردن از درخواستهای دیگران، آزار عمدی دیگران، سرزنش کردن دیگران، زودرنجی در برابر دیگران، خشمگین شدن و رنجیدن، غرضورزی و انتقام جویی همراه باشد - انجمن روانپزشکی آمریکا1، - 2000 و رفتارهای ایذایی درمقایسه با سایر کودکان همسن فراتر از حد انتظار است.
میزان این اختلال 2 تا 16 گزارش شده است - انجمن روانپزشکی امریکا،. - 2000 تحقیقات در زمینهی اختلالات روانی اغلب این نتیجه را در برداشته که اختلالهای رفتاری بیشتر حاصل نحوهی ارتباط والدین با کودک و سبک فرزندپروری مادران است تا عوامل ارثی و زیستی - ماش و بارکلی4، 2002، نقل از بیرامی، . - 1388 بسیاری از پژوهشها براساس سازههای فرزندپروری معرفی شده توسط بامریند 1971 - ،به نقل از دیاز5، - 2005 انجام شدهاند.
همانطوری که ذکر شد بامریند سه سبک فرزندپروری مستبدانه، مقتدرانه و سهلگیرانه را با درنظر گرفتن کنترل والدینی ارائه داده است. فرزندپروری مستبدانه با مهارگری شدید، سطوح بالای جدیت، انضباط بیثبات و سختگیرانه و سطوح نسبتا پایینی از صمیمیت عاطفی مشخص میگردد - دیاز، . - 2005 از سوی دیگر فرزندپروری مقتدرانه با ترکیبی از مهارگری حمایت عاطفی بالا، سطوح مناسبی از استقلال و ارتباطات دوسویه میان کودک و والد مشخص میشود.
این سبک با پیامدهای تحولی مثبت همچون پیشرفت تحصیلی بالاتر، اتکای بیشتر به خود، انحرافات رفتاری کمتر و روابط بهتر با همسالان است. سبک سهلگیرانه با کمبود مهار والدینی به گونهای که اعمال قدرت والدین روی رفتار کودک با شکست مواجه میشود و گرایش به تن دادن به خواستهای کودک مشخص میشود. این سبک نیز با بزهکاری و پرخاشگری که ناشی از کمبود نظارت والدین و بی تفاوتی والدین در این سبک است ارتباط دارد.
در تحقیقی بیرامی و عبادی آسایش - 1388 - باهدف مقایسهی ابتلاپذیری فرزندان به اختلال نافرمانی مقابلهای در شیوههای سهگانه فرزندپروری مادران ، به این نتیجه رسیدند که از بین سه شیوهی فرزندپروری مادران شیوهی فرزندپروری سهلگیرانه، بیشترین نقش را در ابتلای فرزندان آنها به اختلال نافرمانی مقابلهای دارد. همچنین در تحقیق دیگری صادق خانی و همکاران - - 1391 یافتهها بیانگر این بود که بین شیوههای فرزندپروری مادران گروههای پژوهش، در الگوهای تربیتی مقتدرانه، مستبدانه و سهلگیرانه تفاوت معنی داری وجود دارد. مادران کودکان با اختلال نافرمانی مقابلهای نسبت به مادران کودکان عادی، بیشتر از شیوهی فرزندپروری مستبدانه و سهلگیرانه و کمتر از شیوهی فرزندپروری مقتدرانه استفاده میکنند. با توجه به مطالب یالا هدف اصلی این پژوهش جستجوی پاسخ این سوال است که آیا بین انواع سبکهای فرزند پروری - مستبدانه، مقتدرانه و سهل گیرانه - با علائم اختلال نافرمانی مقابلهای رابطه وجود دارد؟
روش نوع و طرح پژوهش: پژوهش حاضر از نوع پژوهشهای توصیفی-همبستگی بود که در آن سبکهای فرزندپروری متغیر پیش بین و علائم اختلال نافرمانی مقابلهای متغیر ملاک بود.جامعهی آماری، نمونه و روش نمونهگیری: جامعه آماری شامل تمام دانش آموزان دختر و پسر مقطع پنجم ابتدایی دبستانهای شهر اردبیل درسال تحصیلی 93-94 بود و نمونه آماری این پژوهش 150 نفردانش آموز بهصورت نمونه گیری خوشه ای که از بین 2 ناحیه تعداد شش مدرسه دخترانه و پسرانه از کل مدارس موجود به-صورت تصادفی انتخاب شدند.
ابزار پژوهش:
پرسشنامهی سبک های فرزندپروری بامریند:این پرسشنامه شامل 30 ماده است که 10ماده آن به شیوهی سهل گیر، 10ماده به شیوهی مستبد،10 ماده به شیوهی قاطع در امر پرورش فرزند مربوط میشود. در این پژوهش آزمودنیها با مطالعه هر ماده نظر خود را برحسب یک مقیاس 5 درجهای لیکرت مشخص میکنند که از صفر تا 4 - کاملا مخالفم0= تا کاملا موافقم - 4= نمره گذاری میشود و با جمع نمرات، 3 نمره مجزا هرسبک برای هر آزمودنی به دست میآید. این پرسشنامه توسط بامریند درسال1991 براساس نظریهی وی ساخته شد و در سال 1374توسط اسفندیاری به فارسی ترجمه شد. میزان اعتبار این مقیاس در تحقیق اسفندیاری برای شیوه سهل گیر، 0/69 برای شیوه مستبد0/77 و برای شیوه ی قاطع و اطمینان، 0/73 بهدست آمد.
پرسنامه علایم مرضی کودکان - CSI-4 - - مقیاس اختلال نافرمانی مقابلهای - : پرسشنامه علایم مرضی کودکان CSI-4 یک مقیاس درجهبندی رفتار و شامل دو فرم والد و معلم است که اولین بار در سال1984 توسط گادو و اسپرافکین بر اساس طبقه بندی DSM-III به نام SLUG به منظور غربال 18 اختلال رفتاری و هیجانی در کودکان 5 تا 12سال طراحی شد و در سال 1994 با چاپ چهارمDSM-IV با اندکی تغییرات مورد تجدیدنظر قرار گرفت و با نام CSI-4منتشر شد.
مجموعه سوالات مربوط به اختلال نافرمانی مقابلهای در گروه B این پرسشنامه قرار دارد و سوالات 19-26 را شامل میشود. دو شیوهی نمره گذاری برای CSI-4 طراحی شده است شیوه نمره برش غربال کننده و شیوه نمرهگذاری بر حسب شدت نشانه های مرضی. در مطالعاتی که توسط گادو و اسپیرافکین - 1997 - 1 انجام گرفت، اعتبار پرسشنامه علائم مرضی کودک CSI-4 به روش بازآزمایی روی 75 پسر سنین 6 و10 سال به دست آمد. نتایج حاصل از دوبار اجرای پرسشنامه CSI-4 در مورد نمرههای شدت و غربال کننده برای اختلال نافرمانی مقابلهای به ترتیب r=0/75 - ، - r=0/70بود.
