بخشی از مقاله
چکیده
در جهان امروز تلاش برای حفظ هویت، یکی از منازعات اصلی ملت ها بشمار می رود. چرا که هویت بیانگر خصوصیات فرهنگی و مشخصات یک سرزمین است. موضوعی که باید در تمام شئونات زندگی، بخصوص عرصه معماری و شهرسازی نیز متجلی شود. یافتن هویت ملی و ریشه های پیوند تاریخی یک ملت، با رهیابی به شالوده پیروزی ها و شکست های یک جامعه، وقوف به اسباب تاریخی توسعه و مسائلی از این دست، تنها از طریق پژوهشهای تاریخی و فرهنگی و حصول معرفت ملی پیشینه یک ملت میسر است.
ملتی که تاریخ خود را نشناسد ناگزیر از تکرار آزموده هاست. چنین ملتی پیاپی در گرداب خطاها غلتیدهو طبعاً امکان بهره وری از شناخت گذشته را نخواهد یافت. بخش مهمی از هویت تاریخی کشور دوران دفاع مقدس می باشد که در این مقاله سعی بر آن است که تاثیر باغ موزه های دفاع مقدس در هویت ملی بررسی شود. در این راستا ابتدا ضمن تعریف هویت دیدگاههایی در این زمینه بیان می شود. سپس با توجه به جایگاه موزه در معماری گذشته و حال حاضر به تبین تاثیر باغ موزه دفاع مقدس در هویت ملی پرداخته می شود.
کلمات کلیدی: موزه، دفاع مقدس، هویت
.1 مقدمه
انسان به واسطه انسان بودن، نیازمند آفرینش است؛ نیازمند کشف رموز طبیعت و دست یابی به مفاهیمی است که آفرینش او و خلقت جهان را معنی کند، گویا که در هر خلقتی از جانب وی، به خلقت خویش نزدیک تر و آگاه تر می شود؛ آگاهی به جانب همه شناخته ها و ناشناخته های هستی که در تب و تابی بسیار من درونی هر شخصی را به خود می خوانند. زمانیکه قلم به دست می گیری و یافته های خویش را به صورت شعری یا نقش بندی از آب و رنگ بر پهنه سفید کاغذ می گسترانی، قبل از آنکه بدانی و بپنداری طبیعت به شوری عظیم، به همراهی تو برخاسته و دریچه های الهام خویش را در ذهن تو گشوده است و تو را به زایشی دوباره می خواند و هر بار نوتر از قبل، گستره ذهن تو را به مفاهیمی جدید می آلاید و خواهان بی آلایشی ذهن توست که همواره گذرگهی برای افکار و اندیشه های نوتری باشد.
دنیایی که اکنون پذیرای ماست در رابطه ای تنگاتنگ با انبوهی از الگوهای ذهنی و مفاهیم فکری، آنهم در بعدی وسیع و قابل دسترس، مراحلی جدیدی از تاریخ انسانی را سپری می کند که در عین حساسیت و برانگیختگی خاصی که به همرا دارد، مخاطبان خود را در بستری هزار تو از یافته ها و اندیشه های نو، آنهم با گوناگونی بسیار آنچنان درگیر می کند که رهایی از آن و حتی بازگشت به تعادل اولیه نیز ناممکن به نظر می رسد. انسان مدرن آنچنان در یاقته ها و ساخته های خویش غرق شده است و بیگانه از طبیعت. دیگر کمتر کسی را می توان یافت ذهنی دور از پیش داوری های علمی و مفاهیم پایه ای دانش و هنر، در خلقت و عظمت طبیعت به تفکر و تعمق بپردازد. هرگز نباید فراموش کنیم که یک فکر خوب در فضایی مناسب ساخته و پرداخته می شود و داشتن بستری مناسب و امکاناتی نسبی، مستلزم برخوردی زیربنایی و آینده نگر است.
شرایط و امکانات مناسب و کارایی بالا در هر جامعه ای تضمین کننده سلامت فکری و عملی آن بوده و در عین حال می تواند به صورت خودکار نیروهای جدیدی را در خود پرورش دهد؛ در چنین بستری پویا، می توانیم شاهد شکل گیری ایده ها و اندیشه هایی نو باشیم که حرکتی رو به رشد و سازنده رابرای فردایی بهتر پی ریزی می کنند. حال عملکرد یک معمار به عنوان خالق در فضایی این چنینی که در هر ثانیه آن ذهن، درگیر و پاسخگوی بسیاری از مسائل است چه می تواند باشد؟ و چه نوع ارتباطی با جهان هستی و چه رویه ای را در آفرینش میتواند پیش رو گیرد؟
در این مجال کوتاه سعی بر این است که عملکرد یک معمار را در تعامل با چرخه هستی با بحث گذاشته و کلیتی نمودار گونه از روند آفرینشی وی داشته باشیم.در تاریخ کشورمان جنگ های متعددی رخ داده که جدیدترین آن جنگ عراق علیه ایران می باشد. از سویی دیگر هویت به معنای چیستی و تقابل اثر سه قطب مخالف، من، ما و دیگران است که دارای ابعاد مختلف کالبدی مکانی، فرهنگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی است. هویت مکانی تمایزات و تصورات مکان را بازگو می کند و به عنوان مبنای شناخت مکان، در مقابل موجودیتی مجزا عمل می کند. اینصرفاً بدان معنا است که هر مکان، نشان منحصر به فردی دارد و قابل شناسایی است. از طرفی کالبد محیط به عنوان مهم ترین عنصر عینی هویت مکانی، نقش موثری ایفا می کند. تاریخ و گذشته مایه هویت هستند.
افراد با مراجعه به تاریخ عواملی را برای افتخار و همبستگی با آن می یابند و از آن برای همراهی درآینده بهره می برند توسعه پایدار و همه جانبه کشور، بستر مناسبی برای حفظ ثبات و امنیت جامعه را فراهم می آورد و نگاه هویت ساز را به درون متمرکز می سازد. اگر جامعه ای دارای حس تعلق باشد، افراد آن جامعه، فرهنگ و ارزش های خود را گرامی خواهند داشت. از جمله عوامل موثر در هویت و منش ملی جنگ است، که به عنوان یک عامل تغییر و دگرگونی در هر جامعه ای، وجدان گروهی و جمعی انسان ها را حساس می کند و در این رابطه روی هویت فردی، اجتماعی و ملی اثر می گذارد.
از این رو بررسی تاثیر جنگ و لزوم انتقال تجربه به نسل های بعدی به منظور جلوگیری از شکاف نسل ها و آشنایی با تاریخ سرزمین، نیازمند حفظ آثار است که از طریق موزه صورت می گیرد.این مجموعه در نظر دارد تا علاوه بر ایجاد بستری مناسب به منظور به نمایش گذاشتن آثار، خود مجموعه نیز از نقطه نظر فضایی نقش موثری در جذب مخاطب و تاثیر بر او ایفا نماید. به همین منظور از بکارگیری لفظ مدرن موزه به تنهایی پرهیز میکند، در واقع این مجموعه سعی می نماید تا از مفهوم مدرن امروزی موزه که همچون جعبهای تکنولوژی بمنظور نمایش آثار است به فضایی دست یابد که با ایجاد پیوستگی فضایی درون و برون و با بهرهمندی از نور طبیعی،آب وگیاهان خود نقش مهمی در تاثیر بر مخاطب ایفا نماید. میراثی ماندگار که با بهره گیری از بهترین و آخرین تکنولوژیهای روز بهترین فضا را برای معرفی فرهنگ پایداری به نسل امروز فراهم می کند.
.2 پیشینه تحقیق
پژوهشی باعنوان موزه جنگ یادمانی برای صلح « با هدف ایجاد مرکز و کانونی جهت طرد جنگ و ایجاد فرهنگ گفتگو از طریق بازتولید فجایع جنگ ها در فضای یک موزه و مجموعه فرهنگی پرداخته است. ارائه فضاهای کارگاهی- آموزشی در زمینه معقولات هنری و تحقیقاتی درباره جنگ و ایجاد فضایی برای تفریح و برآوردن نیازهای معنوی- تفریحی از طریق فضاهای خدماتی موجود در مجموعه و در کنار فضاهای آموزشی از اهداف دیگر مجموعه می باشد. مطالعه و بررسی چش مانداز روابط کشور در عصر حاضر، مطالعه کتا بهای مرجع دراین زمینه و بررسی راه های دستیابی به این هدف در نمون ههای مشابه در دنیاست. روش پژوهش میدانی، کتابخان های، و بهر ه گیری از اینترنت است.
پژوهش مذکور، به طراحی یک مرکز نمونه پرداخته که شامل قسمتهای زیر است: بخش آموزشی- خدماتی شامل کارگاههای گرافیک، معماری، ماکت، حجم سازی، مرمت، عکاسی، و دور ههای نظری است؛ بخش خدماتی شامل ساختمان اداری، امور ثبت نام هنرجویان، رستوران، کافی شاپ، و کافی نت است؛ و بخش فرهنگی شامل کتابخانه، مرکز اطلا عرسانی، مرکز تحقیقات، آمفی تئاتر جهت سخنرانی و گردهمایی و همچنین گالر یهای اصلی به علاوه گالری موقت آثار هنری و فضای مناسبی برای رشد فکری و تبادل اندیشه های گوناگون در جهت ایجاد فرهنگ گفتگو و طرد خشونت است - بازوطلایی،. - 1387
در پژوهش خود باعنوان »باغ موزه دفاع مقدس آئینه حماسه وحضور » می نویسد: باتوجه هر جامعه یا ملتی به مفاهیم نوین «هویت » و «ارز شهای اجتماعی » موزه ها - یادخانه ها - در آن سرزمین پدید می آیند و با ثبت و ضبط و پیش چشم آوردن مظاهر مادی و معنوی گذشته های تاریخی هر جامعه و استمرار بخشیدن به هویت های جوامع در گذر زمان همچنان برجای می مانند و جایگاه و اعتبار خود را حفظ می کنند. در این عصر، هر پاره سند یا شیء به جا مانده از رخدادهای تاریخی خواه نماینده ارزش های مثبت و خواه چون سندی از شرارت و ضدیت با ارز شها خواه بنای روحانی کلیسای جامع، خواه کوره های آدم سوزی آشویتس و دخائو با دقت و امانت حفظ می شود تا همچون ادوار کهن، حاوی مفاهیمی چون عبرت یا انتقال تجربی مادی و معنوی برای آیندگان باشد.
در این میان، دفاع 8 ساله ملت ایران نقطه عطف تحولات، جهت گیری ها، و شکل گیری روندهای ملی، روحی، و اعتقادی ملت ایران در تاریخ معاصر به شمار میآید و بی گمان بازتاب واقعیت های مستتر در آن و درک و کشف ارزش ها و فضیلت های آن یک الزام ملی- دینی به شمار میآید. طرح یادمانی برای این نبرد، نه فقط یادآوری حماس های برای نسل های تازه و آیندگان، بلکه تجدید میثاق ملتی است با هویت و معنای حضور خویش و راهنمای مسیری که این ملت باید بپیماید و در جهان آشفته و نابرابر کنونی به پیش رود - ذاکری،. - 1389نقش سرامحله ها در ایجاد حس تعلق به محله ، در پی گسترش شهرها و به وجود آمدن گسست اجتماعی، نیاز به مطالعات روابط اجتماعی و عناصر تاثیرگذار در این روابط احساس گردید.
هم چنین به دنبال رشد وسیع فیزیکی شهرها و گسترده تر شدن دامنه مبادلات انسانی، موضوع هویت یابی در محله های مسکونی و سازماندهی روابط ساکنین شهری با سکونتگاه های زیستی در شهر، واحد محله شهری به یکیاز لوازم ضروری ساماندهی شهری تبدیل شد. در ادامه با تکیه بر روش پرسشنامه ، به جمع آوری داده ها پرداخته شد و از آزمون های آماری ، میانگین داده ها و آزمون فریدمن، برای تجزیه و تحلیل داده ها و اثبات فرضیه ها استفاده گردید و مشخص گردید در جامعه آماری مورد مطالعه که همان شهروندان ناحیه یک شهرداری منطقه 14 تهران بوده اند، روند گسست اجتماعی تحقق پیدا کرده که با ایجاد مراکز سرا محله ها، نتایج مثبت تحکیم این روابط بوجود آمده است.
هدف از انجام این پژوهش، بررسی نقش و عملکرد نهادهای محله ای و به طور خاص سرامحله ها بر ایجاد حس تعلق به محله بر اساس ویژگی های خاص محله ای از جمله وجود همبستگی های بین ساکنان و روابط همسایگی و اعتقادات و رسوم خاص در محدوده محلات ناحیه یک شهرداری منطقه 14 تهران بود. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که سرامحله ها ونحوه عملکردشان و شیوه مدیریت محلی دراین ناحیه
