بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، تعیین تاثیر یک بیخوابی شبانه بر عوامل آمادگی جسمانی ورزشکاران تفریحی بود. 10 مرد با دامنه سنی 20 تا 30 سال شیراز که به صورت تفریحی - هفتهای یک یا دوبار - ورزش میکردند به صورت هدفمند در دسترس انتخاب و هر کدام در 16 روز مورد آزمون قرار گرفتند. بدین ترتیب که 8 فاکتور آمادگی جسمانی - قدرت عضلانی، استقامت عضلانی، استقامت قلبی تنفسی، انعطاف پذیری، تعادل، چابکی، سرعت حرکت و توان عضلانی - را، هر فرد یک بار در صبحی که شب قبل آن با بیخوابی ناشی از سفر زمینی مواجه بود و یک بار در صبحی که شب قبل از آن در خانه به استراحت پرداخته بود، آزمون داد. از آزمون t وابسته جهت مقایسه بین دو شرایط در سطح 0.05 استفاده شد.
قدرت عضلانی، استقامت عضلانی، استقامت قلبی تنفسی، تعادل و توان در اثر بیخوابی شبانه به طور معنادار کاهش یافتند - به ترتیب P=0.03، P=0.018، P=0.031، P=0.022 و . - P=0.015 در مقابل انعطاف پذیری، چابکی و سرعت حرکت، در اثر بی خوابی شبانه تغییر معناداری نداشتند P=0.44 - ، P=0.084 و . - P=0.57 لذا چنین نتیجه گیری شد که یک بیخوابی شبانه حاصل از سفر زمینی در شب قبل، باعث کاهش قدرت عضلانی، استقامت عضلانی، استقامت قلبی تنفسی، تعادل، چابکی و توان عضلانی ورزشکاران تفریحی میشود؛ اما اثری بر انعطاف پذیری و سرعت حرکت آنها ندارد. پیشنهاد میگردد که برنامههای ورزشی و مسافرتهای زمینی شبانه طوری برنامهریزی و تنظیم شوند که با یکدیگر تداخل نداشته باشند.
واژهگان کلیدی: بی خوابی، آمادگی جسمانی، عملکرد بدنی، سفرزمینی شبانه، ورزشکار تفریحی
مقدمه
یکی از نیازهای اساسی انسان خواب است و در اغلب موارد اختلال خواب یک نشانه زودرس در بیماریهای روان پزشکی است - کاپلان و سوداک، . - 2002 چرخه خواب و بیداری یکی از چرخههای بیولوژیک است که توسط عملکرد فیزیولوژیک، در روشنایی و تاریکی، برنامههای کاری، مراقبت و سایر فعالیتها تحت تأثیر قرار میگیرد و ساعت بیولوژیک انسان نقش مهمی را در این چرخه بازی میکند - لیما و همکاران، . - 2002 در بین اختلالات خواب، بیخوابی و احساس خواب آلودگی طی روز از شایعترین مشکلات پیش روی افراد است. شماری از جمعیت-های شاغل و ورزشکار ممکن است در معرض بیخوابی و یا کمخوابی قرار گیرند.
شیوع اختلالات خواب در جوامع انسانی بین 15 تا 42 درصد است - تروی، . - 1990 افراد مبتلا میتوانند شامل افراد نظامی، کارگران و یا ورزشکارانی باشند که به مناطقی با محدودهی زمانی متفاوت سفر میکنند. علاوه بر این، افرادی که به ارتفاعات بالا سفر میکنند و یا از تجهیزاتی مانند چادرهای فاقد اکسیژن کافی استفاده میکنند، خواب-های بی کیفیت همراه با افزایش تعداد دفعات بیدار شدن را گزارش کردهاند - فیلیپس و همکاران، . - 1989 تحقیقات نشان داده است که محرومیت از خواب باعث تضعیف سیستم ایمنی و کاهش عملکرد هیپوتالاموس، هیپوفیز و آدرنال طی روزهای بعدی، کاهش تحمل گلوکز، افزایش فشارخون و افزایش خطر حوادث قلبی و عروقی، کاهش توانایی حداکثری سطح فعالیت افراد و همچنین استعداد فردی و قدرت غیرهوازی افراد میگردد - ایاز و همکاران، 2003؛ لرتارت، . - 2000
تحقیقات آزمایشگاهی نشان دادهاند شماری از عملکردهای حسی، ادراکی و حرکتی میتواند توسط بیخوابی و یا نداشتن خواب کافی تغییر یابند - لموند و همکاران، . - 2007 بیخوابی کامل ممکن است بر توجه، اجرای روانی حرکتی، عملکرد، زمان عکس العمل، حافظه کوتاه مدت، چابکی، عملکرد بصری، خستگی و غیره تأثیر منفی بگذارد - هورن و استبرگ، . - 1976 صرف نظر از گزارشهای مربوط به تأثیر منفی بیخوابی بر اجرای بهینه در عملکردهای اجرایی ساده - دپینهو و همکاران، - 2006، ثابت شده است که عملکردهای پیچیده نیز میتواند توسط بیخوابی تحت تأثیر قرار گیرند - هریسون و هورن، . - 2000 عوامل ویژهای از قبیل انگیزش، تمرکز، زمان واکنش، بازخوردهای اجرایی و وظایف چندگانهی حرکتی میتواند تحت تأثیر بیخوابی و یا کمخوابی قرار گیرند - لینگفلسر، . - 1994 از نظر تأثیر بیخوابی بر عوامل جسمانی و آمادگی بدنی نیز مشخص شده است که ضربان قلب پس از بیخوابی، در حین فعالیت زیر بیشینه به طور معنی داری کاهش مییابد - لموند و همکاران، . - 2007
تحقیقات نشان داده است که محرومیت از خواب موجب کاهش عملکرد ورزشی از جمله عملکرد بی هوازی - هالسون، - 2013، سرعتی - اسکین و همکاران، - 2011، توانی - اسکین و همکاران، - 2013، زمان واکنش - اسکین و همکاران، 2013؛ کناپی و همکاران، - 1993، هماهنگی عصبی عضلانی و اوج گشتاور - بولبولیان و همکاران، - 1996 میشود. برای هر فرد، درجهای از آمادگی جسمی لازم است که آن را فقط میتوان از طریق انجام فعالیتهای بدنی به دست آورد. به هر حال برخی افراد بدلیل مسافرتهای شبانه یا دیگر موارد از جمله شب نشینی، دچار بیخوابی شده و این بیخوابی میتواند بر آمادگی آنها تاثیرگذار باشد. لذا هدف از پژوهش حاضر، تعیین تاثیر یک بیخوابی شبانه ناشی از سفر زمینی بر عوامل آمادگی جسمانی ورزشکاران تفریحی بود.
مواد و روشها
10 ورزشکار تفریحی 20 تا 30 ساله شیراز که هفتهای یک تا دو بار به ورزش میپرداختند به صورت هدفمند در دسترس انتخاب شدند. تمام آزمودنیها از سلامت جسمانی کامل برخوردار بودند - تأیید پزشک - . همچنین اطلاعات مربوط به ویژگیهای دموگرافیک آنها نیز بوسیله پرسشنامه اطلاعات فردی - دموگرافیک - جمع آوری شد. بعد از انتخاب آزمودنیها، رضایت نامه کتبی از آنها جهت شرکت در پژوهش اخذ شد. ویژگیهای دموگرافیک آزمودنیها در جدول 1 ارائه شده است. 10 آزمودنی هر کدام در 16 روز مورد آزمون قرار گرفتند. بدین ترتیب که 8 فاکتور آمادگی جسمانی - قدرت عضلانی، استقامت عضلانی، استقامت قلبی تنفسی، انعطاف پذیری، تعادل، چابکی، سرعت حرکت و توان عضلانی - هر فرد یک بار در صبحی که شب قبل آن با بیخوابی ناشی از سفر زمینی مواجه بود و یک بار در صبحی که شب قبل از آن در خانه به استراحت پرداخته بود، از طریق آزمونهای مربوطه اندازه گیری شد. ترتیب مواجه هر آزمودنی برای اجرای هر یک از 16 مداخله به طور تصادفی توسط پژوهشگر تعیین شد.
قدرت عضلانی بوسیله دینامومتر دستی اندازه گیری شد. آزمون شونده دینامومتر را در یکی از دستها گرفت به طوری که دست در راستای بازو و به صورت آویزان کنار ران قرار گرفت. بدون تکان دادن دست، حداکثر قدرت خود را با فشار به دینامومتر به نمایش گذاشت. این حرکت را دو بار تکرار کرد. بالاترین درجه دینامومتر از دو بار اجرا به عنوان رکورد هر یک از دستها، امتیاز فرد محسوب میشد. استقامت عضلانی بوسیله آزمون دراز و نشست اندازه گیری شد. فرد به پشت دراز کشید و با زانوهای خمیده خط کش را در زید زانو نگاه داشت. سپس پاشنهها را آرام آرام به سمت جلو بر روی زمین لغزاند تا لحظهای که خط کش از بین پاها رها شود. بلافاصله حرکت پا را متوقف کرده و خطوط پاشنهها و نشیمنگاه علامت گذاری شد - برای حفظ فاصله لازم - . در تمام لحظات انجام حرکات، این فاصله حفظ شد.
دستها بر پشت گردن قلاب یا در کنار بدن روی زمین یا به صورت صلیب بر روی سینه قرار گرفت - به دلخواه فرد - و حرکت دراز و نشست را هر بار با لمس آرنج و زانوی مخالف تا هر تعداد که میتوانست به مدت یک دقیقه 60 - ثانیه - انجام میداد. تعداد حرکات صحیح امتیاز فرد بود. استقامت قلبی عروقی و تنفسی بوسیلخ آزمون دوی 540 متر اندازه گیری شد. افراد از استارت ایستاده استفاده میکردند. با اعلام فرمان حاضر - رو آزمون کننده، دوندگان حرکت کردند. آزمون شوندگان میتوانستند در مسیر تعیین شده دویده و یا راه بروند. مدت زمانی که 540 متر طی شد، امتیاز هر فرد محسوب شد. زمان بر اساس دقیقه و ثانیه ثبت شد. انعطاف پذیری بوسیله آزمون خم شدن بالاتنه بزرگسالان اندازه گیری شد. متر نواری را بر روی زمین متصل کردیم و نواری به طول 45/7 سانتیمتر و عمود بر آن بر روی درجه 38/1 سانتیمتر متر نواری قرار دادیم.
آزمون شونده روی زمین طوری نشست که درجه صفر متر نواری در فاصله بین دو پای وی که به فاصله 30/5 سانتیمتر از یکدیگر فاصله داشتند قرار گیرد و پاشنههای پای وی در راستای درجه 38/1 سانتیمتر و روی نوار 45/7 سانتیمتری قرار گیرد. آزمون شونده سعی میکرد بدون خم کردن زانوها به آرامی به جلو خم شده و دستهایش تا آنجا که میتواند درجه متر نواری روی زمین را لمس کند. آزمون شونده به اندازهی کافی روی درجهای از متر نواری مکث میکرد تا پژوهشگر رکورد او را بخواند. تعادل بوسیله آزمون تعادل یک پا اندازه گیری شد. ابتدا آزمون شونده بر روی سینه یک پا قرار گرفت و پای دیگر را کنار زانوی پای اول قرار داد و دستها را در کنار کمر جای داد. با علامت شروع، سعی کرد تا حد امکان در حالت تعادل باقی بماند، بدون اینکه در شرایط فوق تغییری حاصل شود.
این حرکت را سه بار انجام داد. امتیاز فرد برابر با بیشترین زمان - ثانیه - از وقتی که فرد بر روی یک پا قرار گرفت تا زمان از دست دادن تعادل بود. بهترین امتیاز پس از سه بار اجرا ثبت شد. چابکی بوسیله آزمون چایکی ایلی نویز اندازه گیری شد. آزمون شونده پشت خط شروع - سینه بر روی خط - بر روی سینه دراز کشیده و دستها را بر روی زمین کنار سینه میگذاشت. با فرمان رو از جا پریده و مسیر مستقیم حدود 9 متر را با سرعت هرچه تمامتر میدوید، سپس توقف کرده و با سرعت به صورت دویدن به عقب بروی مسیر جدید حرکت میکرد. در اینجا با حرکت زیگ زاگ، مسیر دور صندلیها را طی کرده و به جای اول خود باز میگشت. بعد از دور زدن به دور آخرین صندلی، دوباره عقب عقب در مسیر مشخص شده حرکت و پس از لمس خط مشخص شده دوباره مسیر مستقیم حدود 9 متری را با سرعت تا پایان طی میکرد.
سرعت بوسیله آزمون دو 50 یارد اندازه گیری شد. هر دو فرد با هم در حالت آماده قرار گرفتند. آزمون کننده با اعلام فرمان حاضر و رو دست خود را به سرعت پائین میآورد و کرنومتر به کار می-افتاد. آزمون شوندگان با سرعت هرچه تمامتر مسافت 50 یارد را تا خط پایان دویدند. زمان - ثانیه - آنها به عنوان رکورد آنها ثبت شد. توان بوسیله آزمون پرش سارجنت اندازه گیری شد. آزمون شونده به پهلو کنار دیوار قرار گرفت. یک دست کنار بدن و دست دیگر به صورت کشیده و راحت بالای سر قرار داشت و در حالی که انگشت به پودر گچ آغشته بود، بر روی صفحه مدرج علامت گذاشت. سپس بدون استفاده از دوران کتف ها، درجا پرش کرده و در بالاترین نقطه ممکن بار دیگر با انگشتان گچی بر روی تخته مدرج علامت می گذاشت. این عمل سه بار انجام میشد. تفاوت دو عدد به دست آمده از حالت ایستاده و پرش، امتیاز بود که پس از سه بار انجام دادن حرکت، امتیاز بهتر منظور میشد. جهت مقایسه تغییرات متغیرهای مورد مطالعه در بین دو اجرا بعد از بی خوابی و خواب طبیعی از t وابسته در سطح 3 0.05 استفاده شد.
