بخشی از مقاله
چکیده
بخش کشاورزي ناگزیر است با مصرف آب کمتر، تا حدود دو برابر میزان فعلی را در افق 25 سال آینده تولید نماید. بنابراین همه تلاشها، برنامهریزيها و اقدامات میبایست صرف افزایش راندمان و بهره وري آب زراعی گردد و الا عدم تکافوي غذاي مورد نیاز، کاهش اشتغال، تبدیل اراضی مرغوب به بیابانها و خشک شدن و تغییر کیفیت برگشت ناپذیر منابع آب و به بیان کلی بحران همه جانبه کشور را فرا خواهد گرفت. در این تحقیق با مدیریت کاربرد رقم مناسب،سوپرجاذب و مواد آلی زمینه ممانعت از نفوذ عمقی و تبخیر سطحی آب فراهم شده است.
این آزمایش در اراضی شیبدار تحت شرایط دیم و به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی و در مقادیر مختلف سوپرجاذب شامل صفر، 150 و 200 گرم به ازاي هر درخت به دو صورت وجود و عدم وجود مواد آلی اجرا گردید. نتایج نشان داد که افزودن سوپرجاذب بویژه در درختان تحت تیمار 200 گرم سوپرجاذب بهمراه مواد آلی، موجب کاهش وزن مخصوص ظاهري خاك و بهبود ساختار خاك در راستاي افزایش درصد رطوبت جرمی خاك شد.
مقدمه
اثر مواد آلی در بهبود ویژگیهاي فیزیکی - بهبود ساختار خاك - ، شیمیایی - افزایش درصد مواد آلی خاك - و ویژگیهاي زیستی - افزایش فعالیت کرمهاي خاکی موجود در خاك - موثر میباشد . کاربرد مالچ کاه در مزرعه گندم نیز نشان داده است که مالچ باعث گرم نگه داشتن خاك، حفظ رطوبت خاك، نگهداري بافت خاك، مانع رشد علفهاي هرز، ترویج و توسعه ریشه گیاه و بهبود حاصلخیزي خاك میشود. علاوه بر این از طریق کاهش تبخیر سطحی، 27/8 -22/8 درصد افزایش در ذخیره آب را منجر میشود .
در همین راستا، سوپرجاذبهاي آنیونی نیز با دارا بودن قابلیت بالاي ظرفیت تبادل کاتیونی قادرند علاوه بر جذب مقادیر زیاد آب، کاتیونهاي موثر و مفید رشد گیاه را در خود جذب نموده و در مواقع لزوم در اختیار گیاه قرار دهند . سوپرجاذبها هرگز به مواد اولیه خود بر نمیگردند، در شرایط یونی و میکروبی خاك به آرامی تجزیه میشوند و سرانجام به آب، دياکسیدکربن و ترکیبات نیتروژندار غیرسمی از جمله آمونیاك تبدیل میگردند و به ماده آلی خاك اضافه میشوند .از طرف دیگر، درخت بادام مقاوم به خشکی بوده که در طی فصول خشک سال قادر به تحمل خشکی است. به همین دلیل در طرح گسترش باغهاي دیم در کشور، مورد توجه قرار گرفته است .
مواد و روشها
این آزمایش در سال1392 در زمینهاي با شیب 25 درصد روستاي دنبلید شهرستان طالقان با مشخصات جغرافیایی 43 - درجه و 12 دقیقه و 36 ثانیه عرض و 49 درجه و 42 دقیقه و 50 ثانیه طول جغرافیایی - با اقلیم معتدله در دامنههاي شرقی منطقه مورد نظر انجام گرفت. درختان با فاصله 6×6متر کاشته شدند. در این تحقیقارقام شاهرود 10 و شاهرود 12 بعنوان نهال پیوندي بر روي ارقام بادام تلخ و رقم GF 677 استفاده شد و میزان تاثیر سه سطح مختلف سوپرجاذب مرطوب - صفر، 150 و 200 گرم - در دو وضعیت وجود و عدم وجود مواد آلی در محل کاشت نهالها بر روي صفتهاي مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی بادام مورد ارزیابی قرار گرفت.
در ابتدا چالهاي به عمق 1/5 متر و به اندازه 1×1 متر حفر گردید و براي ایجاد محدوده کنترل شده در چاله کاشت، یک لایه پلاستیکی به اندازه 1×2 متر بکار رفت بطوري که مقداري از آن براي جلوگیري از تبخیر سطح چاله کاشت پس از اتمام فصل بارش بعنوان پوشش استفاده شد. ازسوپرجاذبنوعاستاکوزورب1بااندازهذرات 0/8 میلیمترکه با 15 لیتر آب به مدت 20 دقیقه به صورت هیدروژل درآورده شده بود، استفاده شد. در چالههاي کاشت ابتدا تا عمق 90 سانتیمتر، مخلوطی از خاك سطحی و سوپرجاذب - در دو سطح 150 و 200 گرم - پر گردید.
سپس لوله پلیکایی به قطر 12 سانتیمتر براي تهیه فیلتر سنگریزهاي مورد استفاده قرار گرفت، داخل آن با سنگریزه پر و درب آن بصورت محکم بسته ودرزمانبارندگیازخاك بیرونکشیدهشد - این امر سبب ایجاد یک منفذ براي نفوذ آب به ناحیه ریشه شده و به عبارت دیگر باعث میشود آب آبیاري و یا آبی که در پاي درخت جمع میشود در سطح خاك باقی نمانده و از طریق فیلتر شنی به عمق خاك رسانده و از تبخیرجلوگیري شود - . قسمت باقیمانده چاله با خاك معمولی و یا خاك محتوي مخلوط خاك، ماده آلی از نوع کاه و کلش خرد شده گندم و کود دامی پوسیده شده گاوي به نسبت 1:1:1 تا جایی پر گردید که حوضچهاي به عمق 10سانتیمتر بر روي چاله کاشت ایجاد شود.
اندازهگیري رطوبت جرمی خاك و وزن مخصوص ظاهري
در ابتدا مقدار مشخصی نمونه خاك از عمق 40 سانتیمتري توزین و به مدت 48 ساعت در آون با دماي 105 درجه سانتیگراد خشک شد. درصد جرمی رطوبت خاك براساس فرمول محاسبه شد. براي اندازهگیري وزن مخصوص ظاهري نیز در عمق 40 سانتیمتري از استوانههاي برنجی با حجم ثابت استفاده شد. در هنگام نمونهگیري باید دقت شود که ساختمان خاك از بین نرود. وزن مخصوص ظاهري خاك پس از قرار دادن نمونهها در آون به مدت 48 ساعت در دماي 105 درجه سلسیوس براساس فرمول زیر محاسبه شد.
نتایج و بحث
نتایج نشان داد که تیمارهاي خاکی بر روي صفتهاي درصد جرمی رطوبت و وزن مخصوص ظاهري خاك اثر معنیداري داشت . - P<0.01 - شکل 1 نشان میدهد که صفت درصد جرمی رطوبت در تیمارخاکی T3 در مقایسه با سایر تیمارها، نتیجه بهتري نشان داده است در حالیکه تیمار شاهد کمترین مقدار را داشت. همچنین در رابطه با صفت وزن مخصوص ظاهري خاك تیمار شاهد بیشترین مقدار را نشان داد در حالیکه تیمار خاکی T3 داراي کمترین میزان بود نتایج بدست آمده نشان داد که در مقایسه با استفاده از سوپرجاذب به تنهایی، افزودن سوپرجاذب بهمراه مواد آلی باعث بهبود ساختمان رطوبتی خاك و افزایش جذب و نگهداري رطوبت از طریق افزایش تخلخل خاك - کاهش وزن مخصوص ظاهري - و درصد رطوبت جرمی میشود.
نیز نشان میدهد اعمال تیمارهاي سوپرجاذب بهمراه مواد آلی باعث افزایش میزان رطوبت جرمی و کاهش چشمگیر وزن مخصوص ظاهري آن گردیده است در حالیکه نمونه شاهد و استفادهي مواد سوپرجاذب به تنهایی در مقایسه با سایر تیمارها نتیجه چندان مطلوبی را نشان نداد. وزن مخصوص ظاهري خاك با میزان منافذ خاك نسبت عکس دارد بعبارتی هر چقدر منافذ زیادتر باشد، وزن مخصوص ظاهري کمتر خواهد بود. نتیجه تحقیق حاضر با نتایج همسو میباشد.
