بخشی از مقاله
چکیده :
امروزه یکی از مهم ترین چالش های پیش روی کلانشهرهای ایران مسئله حمل و نقل عمومی است .فقدان برنامه ریزی و توجه به توسعه اقتصادی برای سامانه های حمل و نقل شهری علاوه براین که موجب تکرار سرمایه گذاری های مشترک در زیرساخت های جامعه می شود، باعث ناهماهنگی و ناسازگاری در جامعه نیز شده از مهم ترین دغدغه های مدیریت کلانشهری در شهرهای بزرگ مدیریت حمل و نقل است .در همین ارتباط، زمینه ایجاد و توسعه حمل ونقل پایدار در این شهرها می تواند باعث موثرترین ابزار هدایت توسعه شهر، شکل دهی به محیط و ارتقای کیفیت زندگی اجتماعی و نهایتا اقتصادی شهری شود .مقاله حاضر، از لحاظ هدف به روش کاربردی و از حیث شیوه مطالعه به روش توصیفی Bمروری می باشد. شیوه جمع آوری داده ها به صورت کتابخانه ای و مطالعات کتابخانه ای میباشد و با بررسی تحقیقات محققان پیشنهاداتی در این خصوص ارائه خواهد شد.
-1 مقدمه :
بروزیاتشدید برخی ازاثرات منفی وزیانبارحمل ونقل به عنوان یکی ازاساسی ترین بخش های کشوردرسالیان اخیر ،موردتوجه اکثرکارشناسان وبرنامه ریزان کشورقرارگرفته است .به عنوان نمونه،تراکم فراوان وسایل نقلیه درمعابرشهری ومصرف بالای سوخت های فسیلی ،معضل نزدیک شدن به آستانه اتمام این منابع غیرجایگزین وانتشارآلاینده های مخرب محیط زیست ناشی ازآنها راتداعی می کند .
دراین خصوص آمارها نشان می دهد که تاسال 2025 مصرف انرژی دربخش حمل ونقل وانتشار گازهای گلخانه ای نسبت به سال 2000 تادوبرابر افزایش یابد [1]علاوه براین به طور میانگین سالانه حدود 500هزانفر درکشورهای درحال توسه دچارمرگ زودرس ناشی از آلودگی هوا ناشی ازحمل ونقل می شوند.
یکی ازمهمترین موضوعات موردنظر درزمینه توسعه پایدار ،راهبرد حمل ونقل پایداراست .این نظریه درسال های اخیر موردتوجه کارشناسان ،مدیران وگردانندگان حمل ونقل وترافیک قرارگرفته ودارای ضرورت های متعددی است که درادامه به آنها اشاره می شود .
برنامه ریزی حمل ونقل پایدارشهری ،حوزه مطالعاتی میان رشته ای وتقریبا حرفه تخصصی جدیدی است که بنیان های نافذ تئوریک ،ابزار وروش شناسانه وحوضه وسیعی تداخل فعالیت بخش های دولتی و خصوصی راکسب کرده است .
مادامی که دامنه مسائل حمل ونقلی وترافیکی کلان شهری غالبا محدوده ای فراتر ازمحدوده فیزیکی – کالبدی مادرشهر راشامل می شود وگاهی محدوده های کالبدی وگسترده تری چون منطقه ای وملی وحتی فراترازآن قلمروهای غیرفیزیکی –غیرکالبدی چون بازارکار، بازارسرمایه ،بازاربورس ،بازارساخت وساز ،بازار واردات خودرو ،فضای زیست –محیطی ،فضای اطلاعاتی ونظایراین ها رادربرمی گیرد .
طبیعی است که این مسائل به روشنی تعریف،شناخته ،مطالعه ،وبرنامه ریزی نمی شود.تا هنگامی که محدوده های پیدایش وبروز ازقبیل گسترش ظهور فراگیری وعوارض زایی عوامل موثر درمحدوده های واقعی کلان شهری مورد توجه ،مطالعه،برخورد وبرنامه ریزی واقع نشود بی هیچ تردیدی مشکل ونارسایی سیستم حمل ونقل همگانی کلان شهرها ظهورخواهدکرد.[5 ] دراین مقاله سعی براین شده است به تبیین جایگاه ونقش حمل ونقل شهری درتحقق توسعه اقتصادی پایدارشهری درایجادسیستم حمل ونقل عمومی پرداخته ودرنهایت به ارائه پیشنهاداتی جهت گسترش سیستم های حمل ونقل عمومی وتاثیرآن براقتصاد وزندگی روزمره افراد پرداخته خواهد شد.
-2 بیان مساله:
سوالاتی که دراین مقاله موردتوجه قرارگرفته عبارتند از:
.1آیا درکلان شهرها سیستم های حمل ونقل شهری دارای برنامه ریزی مدون است ؟
.2درصورت وجود برنامه آیا برنامه ریزی های با اصول توسعه پایدارشهری مطابقت دارد؟
.3آیا حمل ونقل کلان شهرها دراقتصاد شهری تاثیر گذاراست ؟
.4چه مسائل ومشکلاتی دردرون سیستم حمل ونقل کلان شهرها براقتصاد شهری تاثیر می گذارد؟
-3 مبانی نظری تحقیق:
-3-1 حمل ونقل پایدار:
نظریات بسیاری درباره چگونگی تعریف واندازه گیری پایداری ارائه شده است انجمن جهانی سازمان ملل متحد درزمینه محیط وتوسعه درگزارشی با عنوان آینده مشترک ما پایداری رابه عنوان توسعه ای تعریف می کند که منطبق بانیازهای کنونی است بدون اینکه امکان توسعه نسلهای آینده رابرای رفع نیازهایشان به مخاطره بیفکند[6] درواقع توسعه پایدارمفهومی است که پس ازبروزنگرانی های فزاینده درمورد تبعات منفی توسعه لجام گسیخته ظاهرشد که نشان دهنده عدالت میان نسلها تلاش انسانها برای پیشرفت وتوسعه به موازات حفظ محیط زیست ومنابع موجود است .
بانک جهانی حمل ونقل پایداررا درغالب سه رکن بیان می کند :
پایداری اقتصادی ومالی :استفاده ازمنابع وحفظ سرمایه ها به طور موثر وصحیح صورت گیرد.
پایداری محیطی واکولوژیکی :
اثرات بیرونی حمل ونقل همچون مصرف انرژی وانتشار آلاینده هنگام تصمیم گیری به طورکامل مورد توجه قرارگیرند.
پایداری اجتماعی :منافع حمل ونقل دردسترس همه اقشارجامعه قرارگیرد.درحقیقت ازنظر بانک جهانی حمل ونقل با ابعاد اقتصادی ،محیطی واجتماعی درزندگی روزمره انسانها تاثیر گذار خواهد بود.
-3-2 حمل و نقل کلان شهری
نگاهی به برنامه ریزی حمل ونقل شهری طی تنها پنج سال به روشنی نشان می دهد که نگرش به برنامه ریزی حمل و نقل در مسیر نگرش کلان شهری آن تحول گسترده ای پیداکرده و حتی کاملا" دگرگون شده است .و عواملی مانند زیر باعث رشد و گسترش روز به روز حمل و نقل عمومی در سطح کلان بخصوص در کلانشهرها شده است .
.1افزایش جمعیت
.2گسترش نواحی شهری
.3افزایش درآمد خانوار
.4افزایش فعالیت تجاری و صنعتی .[
-3-3 توسعه پایدار
اصطلاح" توسعه "معطوف به ارتقای سطح و کیفیت زندگی افراد و بهبود رفاه عمومی جامعه است و" پایداری "آن، اشاره به استمرار این فرآیند در طول نسلهای بشر دارد .به این ترتیب، توسعه پایدار، کلیه جنبه ها و ابعاد زندگی بشر را در برمی گیرد
