بخشی از مقاله
چکیده
در انسانها از آغاز آفرینش تاکنون همواره با انواع تهدیدات طبیعی و انسانمحور روبرو بودهاند و ازاینجهت آسیبهای جانی و مالی فراوانی دیدهاند. ایران به دلیل بستر طبیعی خاص خود از یکسو و قرار گرفتن در فضای استراتژیک ناامن از سوی دیگر، در معرض تهدیدات طبیعت پایه و انسانمحور متعدد قرار دارد، بهطوریکه از 40 موردی که بهعنوان بلایای طبیعی در جهان شناخته میشود، بیش از 30 مورد آن در ایران به وقوع میپیوندد. در بخش تهدیدات انسانمحور نیز، حملات نظامی و اقدامات تروریستی بخش مهمی از تهدیدات محسوب میشوند که بهویژه زیرساختهای شهری را در بخشهای مختلف آب، برق، گاز، سوخت، حمل ونقل و ...مورد هجوم قرار میدهند. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع معتبر کتابخانهای به دنبال بررسی و ارزیابی حملات نظامی و تروریستی به مراکز و تجهیزات زیرساخت حملونقل با تأکید بر کلانشهرهای ایران است. نتایج پژوهش نشان میدهد، باوجود اهمیت زیرساختهای حیاتی در کلانشهرها در تداوم زندگی عادی در شهر، نیاز شدید روزانه شهروندان و بخشهای مختلف شهری به آن و سطح وابستگی بالای جوامع صنعتی و فرا صنعتی به شبکه زیرساختهای حیاتی حملونقل، عناصر و اجزا این زیرساخت در برابر حملات نظامی و تروریستی بهشدت آسیبپذیر هستند. بهویژه آنکه برای حفاظت از عناصر و تجهیزات این نوع زیرساختها طرحها و تدابیر لازم در قالب اصول و ملاحظات دفاعی-امنیتی تدوین و اجرانشده است.
.1 مقدمه
ترور و تروریسم پدیده نوظهوری نیست و از دیرباز خطری برای تمدنها، دولتها و حیات جوامع بشری در قالب اشکال متنوع در اماکن و زمانهای مختلف بوده است. اگرچه قدمت این پدیده به طول تاریخ انسان است، اما چهره جدید و شکل سازمانی این پدیده در دنیا مدرن شکل نو و چندبعدی به خود گرفته است. تروریسم را به کارگیری خشونت علیه اشخاص، دولتها یا گروهها برای پیشبرد زورمندانه اهداف سیاسی یا عمومی تعریف میکنند. - آنا ماری و پت،. - 157:2005 تهدیدات تروریستی طیف وسیعی از اقدامات را شامل میشود. بمب گذاری، قتل و آدمربایی، هواپیماربایی، گروگانگیری، انهدام مراکز و زیرساختهای حیاتی، حملات انتحاری، مسموم کردن آب شرب، آلوده کردن فضاهای پرجمعیت به میکروبها و ویروس بیماریهای مرگبار مانند سیاهزخم و ... ازجمله مهمترین شیوهها و اقداماتی است که میتوان آنها را در قالب تهدیدات تروریستی قرارداد - زرقانی واعظمی،. - 16:1389 توسعه تمدن و پیشرفت علمی و تخصصی و موقعیت ژئوپلیتیکی جدید در جهان، سبب تغییر اشکال و راههای تهدید شده است. جدیترین خطر بین تهدیدهای جدید برای نظام بینالمللی و امنیت کشورهای انفرادی، ازجمله ایران، تروریسم بینالمللی و جنایات سازمانیافته را خلق مینماید، گرچه درجه خطر برای کشورهای انفرادی متفاوت است. حملات تروریستی به سوی اشخاص، مؤسسات و کشورهای مهم سوق مییابند. اتهامات انفجاری شناسایی نشده برای این منظور بکار میرود که بهسادگی در خانه ساخته میشوند یا از راه دور کنترل می شوند. در زیرساخت حمل ونقل، تهدید واقعی حملات تروریستی است، بهویژه حملونقل زمینی اعم از متروها، قطارهای راه آهن، اتوبوسها و پلها... برخلاف خطوط هوایی، در بازرسیهای وسایل نقلیه که مسافرین و بارها را بازرسی میکنند، راههای عبور دستهجمعی مثل قطارهای مسافربری، متروها و اتوبوسها برای دسترسی راحت طراحی می شوند و بهاینترتیب حفاظت از آنها دشوارتر میشود. محتملترین نوع حمله به متروها یا اتوبوسها شامل انفجار بمبهای معمولی خواهد بود،
مواد و دانش چگونگی آن ها بهراحتی در دسترس قرار دارد . - TargetsforTerrorsim:GroundTransportation.July13,2006 - احتمال کمتر اما بسیار مخربتر سناریوهایی است که شامل انتشار یک عامل شیمیایی همانند گاز سارین یا یک عامل زیستی همانند سیاهزخم یا آبله به یک سیستم مترو است. تروریستم ها همچنین میتوانند یک قطار مسافربری را از خط خارج کرده یا یک پل یا تونل را منفجر نمایند، افراد زیادی را بکشند و زیرساخت یک شهر را ماهها یا حتی سالها فلج نمایند - همان، . - 2006 ازاین رو سیستم حمل ونقل مدرن باید کمترین امکان مواجه با خطر را داشته باشد و ازنقطهنظر اقتصاد، حفاظت اجتماعی و محیطزیست، پایدار باشد. پلانهای آینده ساختوساز توسعه بخش حملونقل، برای آگاهی از اهمیت اقتصادی آن ضروری است. زیرساخت حملونقل، مبنایی برای کارکرد اقتصاد را نشان میدهد و توسعه آن باید با دقت به مدرنیته و اثربخشی شکل بگیرد، بهویژه هزینههای قابلتوجه این توسعه را مدنظر قرار دهد. سرزمین ما به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و سیاسی در معرض انواع بحرانهای طبیعی و غیرطبیعی قرار داشته است و تلفات انسانی و خسارات مالی سنگینی متحمل شده است به همین دلیل جوامع به دنبال کشف راهحلهایی است که بتواند آسیبهای ناشی ازاین گونه خطرات و تهدیدات را به گونه ایی کنترل و مدیریت کند. - جواد زاده، حمیدرضا، 1388، مقاله در نشریه پدافند غیرعامل، ص . - 3
