بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر تاثیر درمان کوتاه مدت راه حل محور بر کاهش افسردگی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان بود، پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود، جامعه آماری پژوهش حاضر را تمامی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان در سال 1396 تشکیل می دادند
از این تعداد نمونه ای 30 نفره از دانشجویانی که شرایط حضور در مطالعه را داشتند و در پرسشنامه ی افسردگی بک - 1996 - نمرات ضعیفی کسب کرده بودند بصورت در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند و بصورت تصادفی در دو گروه آزمایش 15 - نفر - و کنترل 15 - نفر - قرار گرفتند، سپس جلسات درمانی برای آزمودنی های گروه آزمایش به مدت 7 جلسه - هفته ای یک جلسه 90 دقیقه ای - اجرا شد، بعد از اتمام جلسات درمانی، آزمودنی های هر دو گروه به پرسشنامه ی مذکور به عنوان پس آزمون پاسخ دادند
به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار آماری SPSS20 در دو بخش توصیفی - میانگین، انحراف استاندارد - و استنباطی - تحلیل کوواریانس - استفاده شد، نتایج نشان داد که درمان کوتاه مدت راه حل - محور منجر به کاهش افسردگی آزمودنی های گروه آزمایش شد.
.1 مقدمه
دوره تحصیلی دانشگاهی بواسطه حضور عوامل متعدد، دوره ای فشارزا است. بیشتر دانشجویان به خاطر تحصیل در دانشگاه از خانواده و شهر یا روستای خود جدا شده، در محیط جدیدی قرار گرفته اند که احیانا از نظر عاطفی مشکلاتی برایشان بوجود می آید. این مشکلات روانی و عاطفی موقعی تشدید پیدا می کند که آنان نتوانند خود را با محیط دانشگاه تطبیق دهند. عدم سازگاری با محیط آموزشی دانشگاه، محیط سکونت در خوابگاه و قرار گرفتن در شبکه ی جدید روابط، برخی عکس العمل های عاطفی را به دنبال دارد که افسردگی نمونه ای از این عکس العمل ها محسوب می شود، افسردگی حالت بسیار ناراحت کننده، غم انگیز، و تاسف باری است که بسیاری از مردم در دوره ای از زندگی خود به آن مبتلا می شوند.
در چنین وضعیتی فرد چنان احساس بدبختی و بیچارگی می کند که فکر می کند دنیا به آخر رسیده و او هیچگونه راه فراری ندارد. غم، اندوه و شاد نبودن از جمله ناگوارترین نشانه های افسردگی است شخص ناامید و ناشاد است غالبا به گریه می افتد و ممکن است به فکر خودکشی بیافتد.
علاوه بر این بی اشتها شدن یا نداشتن روزگار خوش و شادمانی در زندگی نیز گریبان گیر شخص می شود. همچنین شخص افسرده دچار افکار و اندیشه های منفی می شود در این قبیل افراد اعتماد به نفس بسیار کم است، خودشان را نالایق و ناشایست می دانند. به اختلال خواب دچار می شوند و از خستگی و بی جان و رمق بودن شکایت می کنند. بنابراین افسردگی می تواند اختلالی فرساینده باشد و ممکن است بسیار طولانی شود
افسردگی با علل عمده ناخوشی و مرگ و میر شامل بیماری قلبی - عروقی، دیابت و سرطان رابطه دارد پژوهش ها نشان می دهند که شیوع و وسعت افسردگی به عوامل محیطی، فیزیکی و روان شناختی بستگی دارد. عوامل اصلی خطر برای افسردگی در میان زنان مسن تر شامل مرگ همسر، بازنشستگی، داروها، بیماری های مزمن، فقدان شبکه های حمایتی اجتماعی، رخدادهای استرس زای زندگی و تغییرات هورمونی است
در این میان دانشجویان از جمله گروه های مهم در خطر افسردگی به شمار می آیند چرا که آنها برای ورود به دانشگاه و عبور از سد کنکور و نیز موفقیت در امتحانات دوره ی تحصیل در دانشگاه، متحمل سختی های زیادی از جمله بی خوابی طولانی مدت و پرهیز از سرگرمی ها می شوند. این استرس ها می توانند اثرات قابل توجهی بر روی سلامت روان آنها بگذارد. همچنین شرایطی مانند آشنا نبودن با محیط دانشگاه یا فرهنگ حاکم بر منطقه در صورت غیربومی بودن، جدایی و دوری از خانواده، نداشتن علاقه به رشته ی تحصیلی و نیز سازگاری با سایر افراد محیط می تواند خطر ابتلا به ناراحتی های روانی مانند افسردگی را در دانشجویان افزایش دهند.
بنابراین این مسئله مستلزم مداخلات درمانی می باشد، مداخلات درمانی متعددی برای کاهش علایم افسردگی به کار گرفته شده است که از آن جمله می توان به درمان راه حل - محور اشاره کرد. درمان راه حل - محور بر این فرض استوار است که افراد، سالم و باکفایت هستند و از توانایی لازم برای ایجاد راه حل هایی که می تواند زندگی آنها را بهبود بخشد برخوردار هستند [2]، فقط باید به آنها کمک کرد تا از اشتغال ذهنی به شکست هایشان خلاص شوند و به توانایی های خود جانی دوباره ببخشند.
درمانگران راه حل - محور به جای گفتگو درباره مشکل و تبیین آن، طرفدار گفتگو بر سر راه حل ها هستند.[9] درمان راه حل - محور به مراجع کمک می کند تا به جای تاکید بر مشکلات به توسعه موارد استثناء یعنی راه حل های موثری که قبلا مراجع آنها را بکار برده است، بپردازد.
از آنجا که درمان راه حل محور طوری طراحی شده که کوتاه مدت باشد، درمانگر با نقش فعال خود سعی می کند هر چه سریع تر تمرکز را از مشکلات به راه حل ها تغییر دهد. درمانگر به آرامی ولی مصرانه درمانجو را به سمت جستجوی توانایی ها و پیدا کردن راه حل ها هدایت می کند. بنابراین راهبرد اساسی برانگیختن ابتکار عمل درمانجوست تا بتواند توانایی های خود را تشخیص دهد.
فرایند درمان راه حل محور معمولا شامل پنج مرحله است: - 1مشخص کردن مشکل و هدف، - 2شناسایی و افزایش استثنائات، - 3مداخلات یا وظایف طراحی شده برای شناسایی و افزایش استثنائات، - 4ارزیابی تاثیر مداخلات، - 5ارزیابی دوباره مشکل و هدف.
با توجه به اهمیت مسئله پژوش حاضر درصدد پاسخگویی به این سوال است که آیا درمان کوتاه مدت راه حل - محور بر افسردگی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان تاثیر دارد؟
.2مواد و روش ها
پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش را تمامی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان در سال 1396 شکیل می دادند. به منظور گردآوری اعضای گروه نمونه از روش در دسترس استفاده شد.
بدین صورت که ابتدا از دانشجویانی که علاقمند به شرکت در پژوهش بودند خواسته شد تا به پرسشنامه ی افسردگی بک - 1996 - پاسخ دهند، سپس دانشجویانی که نمرات آنها در پرسشنامه ها ضعیف تر بود و شرایط حضور در مطالعه را داشتند، به عنوان نمونه انتخاب شدند، و بصورت تصادفی در دو گروه 15 نفری آزمایش و کنترل قرار گرفتند. برای اعضای گروه آزمایش، توضیحاتی پیرامون طرح، اصول کار و انجام تکالیف خانگی داده شد، سپس گروه آزمایش به مدت 7 جلسه - هفته ای یک جلسه 90 دقیقه ای - درمان راه حل- محور را در دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان دریافت کردند و اعضای گروه کنترل هیچ درمانی دریافت نکرد، پس از درمان 7 جلسه ای مجددا اعضای گروه های آزمایش و کنترل به پرسشنامه مذکور به عنوان پس آزمون پاسخ دادند، در پایان نمره گذاری پرسشنامه ها انجام شد و به منظور تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار آماری SPSS نسخه بیست، در دو بخش آمار توصیفی - میانگین، انحراف استاندارد، جداول - و آمار استنباطی - آزمون تحلیل کوواریانس - استفاده شد.
شرایط ورود به مطالعه:
- رضایت کامل از حضور در پژوهش؛
- بدست آوردن حد نصاب نمره در آزمون های مورد نظر؛
- عدم دریافت یک دوره ی درمان دارویی یا روانشناختی همزمان با حضور در مطالعه؛
- نداشتن هر گونه اختلال روانی تشخیص داده شده؛
- عدم مصرف هر گونه مواد مخدر و یا الکل؛
- عدم معلولیت؛
پرسشنامه افسردگی - : - BDI
پرسشنامه افسردگی بک که در سال - 1996 - ساخته شده است، از جمله مناسب ترین ابزارها برای انعکاس حالات افسردگی است. این پرسشنامه دارای 21 ماده است که علائم جسمانی، رفتاری، و شناختی افسردگی را اندازه گیری می کند. هر ماده دارای 4 گزینه است که بر مبنای 0 تا 3 نمره گذاری می شود و درجات مختلفی از افسردگی را از شدید تا خفیف را تعیین می کند. حداکثر نمره در این تست 63 و حداقل آن صفر می باشد. این پرسشنامه توسط افراد زیادی در طی سال ها مورد مطالعه قرار گرفته است و به عنوان بهترین پرسشنامه در تعیین افسردگی شناخته شده است.
نتایج فراتحلیل انجام شده در مورد پرسشنامه ی افسردگی بک - BDI - حاکی از آن است که ضریب همسانی درونی آن بین 0/73 تا 0/93 با میانگین 0/ 86 است. ضرایب اعتبار حاصل از بازآزمایی بر حسب فاصله بین دفعات اجرا و نوع جمعیت در دامنه 0/ 48 تا 0/86 قرار دارد
مطالعه وهاب زاده [13] در ایران به منظور چگونگی ارزش تشخیص این پرسشنامه در تفکیک بیماران افسرده و افراد سالم از یکدیگر، نشان داد که این پرسشنامه دارای ارزش تشخیصی است و قادر به تمیز افراد سالم از بیمار می باشد.
این پرسشنامه همچنین قدرت ایجاد تمایز بین انواع بیماری ها را دارد. مطالعات روانسنجی انجام شده بر روی ویرایش دوم این پرسشنامه نشان می دهد که از اعتبار و روایی مطلوبی برخوردار است و به طور کلی این پرسشنامه جانشین مناسبی برای ویرایش اول آن محسوب می شود.
بک، استیر و براون [8] ثبات درونی این ابزار را 0/73 تا 0/92 با میانگین 0/86 و ضریب آلفا برای گروه بیمار 0/86 و غیربیمار 0/81 گزارش کرده اند. همچنین دابسون و محمد خانی [3]، ضریب آلفای 0/92 را برای بیماران سرپایی و 0/93 را برای دانشجویان و ضریب بازآزمایی به فاصله یک هفته را 0/93 به دست آورده اند. رجبی، عطاری و حقیقی [5] ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه را 0/87، ضریب اعتبار تنصیف 0/83 و ضریب بازآزمایی به فاصله سه هفته را 0/49 گزارش کرده اند.
پروتکل درمان کوتاه مدت راه حل محور بر اساس پروتکل مورد استفاده در پژوهش شاکرمی، داورنیا و زهراکار [21] اجرا گردید.
