بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر تاثیر درمان کوتاه مدت راه حل - محور بر کاهش اضطراب دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان بود، پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود، جامعه آماری پژوهش حاضر را تمامی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان در سال 1396 تشکیل می دادند
از این تعداد نمونه ای 30 نفره از دانشجویانی که شرایط حضور در مطالعه را داشتند و در پرسشنامه ی اضطراب کتل - 1966 - نمرات ضعیفی کسب کرده بودند بصورت در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند و بصورت تصادفی در دو گروه آزمایش 15 - نفر - و کنترل 15 - نفر - قرار گرفتند، سپس جلسات درمانی برای آزمودنی های گروه آزمایش به مدت 7 جلسه - هفته ای یک جلسه 90 دقیقه ای - اجرا شد، بعد از اتمام جلسات درمانی، آزمودنی های هر دو گروه به پرسشنامه ی مذکور به عنوان پس آزمون پاسخ دادند
به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار آماری SPSS20 در دو بخش توصیفی - میانگین، انحراف استاندارد - و استنباطی - تحلیل کوواریانس - استفاده شد، نتایج نشان داد که درمان کوتاه مدت راه حل - محور منجر به کاهش اضطراب آزمودنی های گروه آزمایش شد.
.1 مقدمه
ورود به دانشگاه تغییرات عمده ای در زندگی اجتماعی، خانوادگی و فردی به وجود می آورد و از این رو، مقطعی بسیار حساس به شمار می رود. در کنار این تغییرات باید به انتظارات و نقش های جدیدی اشاره کرد که همزمان با ورود به دانشگاه شکل می گیرد. قرار گرفتن در چنین شرایطی غالبا با فشار و نگرانی توام بوده و علمکرد و بازدهی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد، آشنا نبودن بسیاری از دانشجویان با محیط دانشگاه در بدو ورود، جدایی و دوری از خانواده، عدم علاقه به رشته تحصیلی و ناسازگاری با سایر افراد در محیط زندگی و کافی نبودن امکانات رفاهی و اقتصادی و درگیر شدن فرد در رابطه های احساسی از جمله شرایطی هستند که می توانند مشکلات و ناراحتی های روانی و افت عملکرد را موجب شوند .
دانشجویان به علت فشار تحصیل، دلهره امتحان، و دیگر عوامل تنش زا در طول دوران تحصیل خود در معرض اختلالات مختلف قرار دارند و اضطراب با درجات متفاوت در آنان دیده می شود[5] اضطراب نیز یکی از پدیده های بزرگ قرن بیست و یکم است بطوری که اگر شدت یابد منجر به کاهش عملکر فرد می شود و به عنوان یک اختلال مطرح می گردد
اضطراب نوعی احساس تعمیم یافته بسیاری ناخوشایند و اغلب مبهم است که با یک یا چند احساس جسمی مانند تپش قلب، تعریق، سردرد، بی قراری، تکرر ادرار و غیره همراه می باشد. اضطراب یک علامت هشدار دهنده است، خبر از خطری قریب الوقوع می دهد و شخص را برای مقابله با تهدید آماده می سازد [7] اتکینسون و هیلگارد اضطراب را این گونه تعریف می کنند: حالت نگرانی و دلشوره که با ترس پیوند دارد. موضوع اضطراب مانند خطری مبهم یا یک رویداد احتمالی ناگوار معمولا نامشخص تر و غیره اختصاصی تر از موضوع ترس مانند یک حیوان وحشی است
اضطراب شدید بر غدد درون ریز و برون ریز اثر گذاشته و با متاثر بودن ذهن انسان زمینه فراموشی های زودگذر و خطای ادراک را فراهم می آورد
می توان گفت اضطراب در تمامی بخش های زندگی بشر از بچگی تا کهنسالی وجود دارد و به صورت جزء جدایی ناپذیری از ساختار عملکردی روانی وی در آمده است. در یک نگاه به اضطراب آن را به عنوان یکی از واکنش های طبیعی و مفید بشر در مواجهه با مسائل و مشکلات زندگی می یابیم، واکنشی که سبب پاسخی هماهنگ با شدت و میزان آن مشکل باشد
با توجه به اینکه دانشجویان در هر جامعه ای آینده سازان و برنامه ریزان و مدیران آن جامعه خواهند بود سلامت روحی و روانی آنان می تواند نقش موثری در فرآیند توسعه داشته باشد. در صورتی که آنان از بهداشت روانی برخوردار نبوده و به خاطر مشکلاتی که ذکر آن رفت دچار اختلالات روحی و عاطفی از جمله افسردگ و اضطراب می شوند، نه تنها خود در این جریان ضربه می بینند، بلکه در نهایت جامعه نیز متضرر می گردد. بنابراین اجرای برنامه های درمانی روانشناختی می تواند کمک شایان توجهی در کاهش مشکلات روحی و روانی این قشر کند، از جمله درمان های موثر بر اضطراب درمان کوتاه مدت راه حل محور است،
اینسو کیم برگ1 و دشازر - 1982 - 2 در مرکز خانواده درمانی کوتاه مدت در میلواکی3 و ویسکانسین ابداع کننده درمان کوتاه مدت راه حل - محور بودند. طبق نظر هاگن4 و میشل[16] 5 این رویکرد گرایش دارد این احساس را به مراجعان بدهد که آنها شنیده می شوند و اینکه آنها انسان منحصر به فردی هستند، کسی که توانایی دارد و به سهم خودش قابلیت رشد دارد. درمان راه حل - محور یک دیدگاه غیربیماری شناختی نسبت به مراجع دارد و به مراجعین کمک می کند برای مشکلات کنونی خود راه بیابند، در این رویکرد بر خلاف دیدگاه مشکل محور به جای تمرکز بر مشکلات بر یافتن راه حل ها تاکید می شود
بنابراین درمان راه حل - محور بر پایه راه حل سازی است نه حل مسئله و به واسطه کشف نیروهای جاری مراجع و امیدواری به آینده هدایت می شود نه بحث در مورد مسائل موجود و علت های آنها در گذشته[22] اساسا درمان کوتاه مدت راه حل - محور بر این فرض استوار است که درک مراجعان از مشکلاتشان و راه حل های ممکن را تغییر دهند
اما با وجود همسانی مدل راه حل - محور با ایجاز و علم گرایی رویکردهای راهبردی، درمانگران این مکتب بر تشریک مساعی - بین درمانگر و مراجع - در ساختن روایت های راه حل - محور تاکید می ورزند. در نتیجه درمانگران راه حل - محور می توانند با مدد گرفتن از روایت ها مسائل مراجعان را مطرح نموده و به کمک آنان، راه حل هایی برای آن مسائل ارائه نمایند، در نتیجه کمک و آموزش زوجین در جهت بیان مسائلی که منجر به نارضایتی زناشویی و کاهش صمیمیت در بین زن و شوهر شده است، فراموش کردن اشتباهات و صدمات گذشته و تاکید بر نقشی که روایت های ناکارآمد گذشته از رویدادهای زندگی در کاهش روابط صمیمی بین زوجین دارد را می توان از جمله فعالیت هایی دانست که در جهت بازسازی و افزایش صمیمیت در روابط زوجین کارساز است
با توجه به اهمیت موضوع و این که دانشجویان در سنین بسیار حساسی قرار دارند و در واقع آنانند که فردای جامعه را می سازنند پژوهش حاضر به بررسی تاثیر درمان راه حل محور کوتاه مدت بر کاهش اضطراب دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان پرداخت.
.2 مواد و روش ها
پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش را تمامی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان در سال 1396 شکیل می دادند. به منظور گردآوری اعضای گروه نمونه از روش در دسترس استفاده شد. بدین صورت که ابتدا از دانشجویانی که علاقمند به شرکت در پژوهش بودند خواسته شد تا به پرسشنامه اضطراب کتل - 1966 - پاسخ دهند، سپس دانشجویانی که نمرات آنها در پرسشنامه ها ضعیف تر بود و شرایط حضور در مطالعه را داشتند، به عنوان نمونه انتخاب شدند، و بصورت تصادفی در دو گروه 15 نفری آزمایش و کنترل قرار گرفتند.
برای اعضای گروه آزمایش، توضیحاتی پیرامون طرح، اصول کار و انجام تکالیف خانگی داده شد، سپس گروه آزمایش به مدت 7 جلسه - هفته ای یک جلسه 90 دقیقه ای - درمان راه حل- محور را در دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان دریافت کردند و اعضای گروه کنترل هیچ درمانی دریافت نکرد، پس از درمان 7 جلسه ای مجددا اعضای گروه های آزمایش و کنترل به پرسشنامه ی مذکور به عنوان پس آزمون پاسخ دادند، در پایان نمره گذاری پرسشنامه ها انجام شد و به منظور تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار آماری SPSS نسخه بیست، در دو بخش آمار توصیفی - میانگین، انحراف استاندارد، جداول - و آمار استنباطی - آزمون تحلیل کوواریانس - استفاده شد.
شرایط ورود به مطالعه:
- رضایت کامل از حضور در پژوهش؛
- بدست آوردن حد نصاب نمره در آزمون های مورد نظر؛
- عدم دریافت یک دوره ی درمان دارویی یا روانشناختی همزمان با حضور در مطالعه؛
- نداشتن هر گونه اختلال روانی تشخیص داده شده؛
- عدم مصرف هر گونه مواد مخدر و یا الکل؛
- عدم معلولیت؛
پرسشنامه اضطراب:
این پرسشنامه توسط ریموند کتل - 1966 - ساخته شده است، دارای 40 سوال بوده و هدف آن ارزیابی اضطراب آشکار و پنهان افراد می باشد. سوالات 1 تا 20 مربوط به مولفه اضطراب آشکار و سوالات 21 تا 40 مربوط به مولفه اضطراب پنهان می باشد. این مقیاس براساس پژوهش های گسترده ای مورد بررسی قرار گرفته واحتمالاً موثرترین ابزاری است که به صورت یک پرسشنامه کوتاه و برای سنجش اضطراب، فراهم آمده است. این پرسشنامه در حیطه ی تست های عینی جای می گیرد و دارای اعتبار است. همچنین، پرسشنامه ی فوق دارای نرم - هنجار - می باشد که می تواند در تفسیر نمرات، آزمونگر را یاری دهد.
ضریب اعتبار این پرسشنامه را 0/72 گزارش داده اند. این پرسشنامه به طور دقیق می تواند جنبه های فیزیولوژیک اضطراب را بر طبق عوارض مشهود آن، اندازه گیری کند. این پرسشنامه از آغاز سال 1367 با همکاری گروهی از دانشجویان روانشناسی دانشگاه تهران، هنجاریابی شده است. اعتبار این آزمون که از طریق اجرای مجدد آن و به دفعات متعدد صورت گرفته همیشه بالاتر از 0/70 بوده است و قابلیت تمایز بین افراد مضطرب و طبیعی را دارد [8] در پژوهش هومن، وطن خواه، حاتمی کیا و احمدی سرتختی [11] ضریب اعتبار مقیاس اضطراب کتل برابر 0/768 و خطای استاندارد آن 5/007 است.
پروتکل درمان کوتاه مدت راه حل محور بر اساس پروتکل مورد استفاده در پژوهش شاکرمی، داورنیا و زهراکار [21] اجرا گردید.
جدول :1 پروتکل درمان راه حل محور کوتاه مدت
