بخشی از مقاله
چکیده
در پژوهش حاضر اثر سال و فصل زایش بر تولید شیر در گاوهای هلشتاین بررسی شد. برای این منظور دادههای مربوط به گلهگاوهای شیری هلشتاین از استانهای کرمان، خراسان رضوی، اصفهان و فارس در یک دوره 10 ساله از سال 1382 تا 1391 ازمرکز اصلاح نژاد دام کشور جمعآوری شد. عمل ذخیرهسازی و ویرایش اطلاعات با نرم افزار اکسل، فاکس پرو، SPSS و SQLصورت گرفت و با استفاده از رویه مدل خطی تعمیم یافته - GLM - در نرمافزار آماری sas9.1 تحلیل شدند. نتایج نشان داد که سال زایش تاثیر معنیداری - P < 0. 001 - بر تولید شیر در گاوها هلشتاین داشته است و با نزدیک شدن سال از 1382 به 1391 یک روند افزایشی در مقدار تولید شیر استاندارد شده برای 305 روز ملاحظه میشود. همچنین طبق نتایج این پژوهش، فصل زایمان نیز تاثیر معنیداری - P < 0.001 - بر تولید شیر داشت و گاوهایی که در فصول سرد سال زایمان کردهاند تولید شیر بیشتری داشتند.
کلمات کلیدی: سال زایش، فصل زایش، تولید شیر، گاو هلشتاین.
مقدمه
سودآوری مزرعه پرورش گاو شیری مهمترین دلیل توجیه کننده برای پرورش این دامها میباشد و هدف اصلی پرورش گاوهای شیری دسترسی به حداکثر سود میباشد. عوامل مختلفی در تعیین میزان سود پرورش گاوهای شیری نقش دارند ولی بهطورکلی اصلیترین فاکتور تعیین کننده برای سودآوری مزرعه میزان تولید شیر است که به مقدار زیادی سودآوری را تحت تاثیر قرار میدهد. طی سالهای اخیر بیشترین انتخاب برای پرورش گاوهای شیری تنها براساس تولید شیر بوده است اما امروزه درکنار تولید شیر به تولید مثل و همچنین شرایط راحتی و آسایش حیوان توجه شده است . - Lucy., 2001 - سال و فصل زایش از فاکتورهایی هستند که بر میزان تولید شیر در گاوهای هلشتاین تاثیر دارند که این تاثیر در پژوهشهای مختلف از جمله - 0ʼKDPGL et al., 2012 ; Melendez & Pinedo., 2007 - نشان داده شده است. هدف از این مطالعه بررسی رابطه بین سال وفصل زایش با تولید شیر استاندارد شده در 305 روز در گاوهای هلشتاین می باشد.
مواد و روشها
جمعیت مورد مطالعه در این تحقیق شامل گاوها و گلههای ثبت شده در مرکز اصلاح نژاد ایران از استانهای کرمان، خراسانرضوی، اصفهان و فارس در یک دوره 10 ساله از اول فروردین سال 1382 تا آخر اسفند 1391 بود. عمل ذخیرهسازی و ویرایش اطلاعات با نرم افزار اکسل، فاکس پرو، SPSS و SQL صورت گرفت. بعد از جمعآوری دادهها نوبت به ویرایش و طبقه بندی دادهها رسید که دادههای نامتعارف و یا اشتباه و یا دادههایی که درستی آنها مشخص نبود حذف شدند، و بعد از آن داده ها براساس استانداردهای مورد نظر تصحیح شدند. بعد از تصحیح دادهها، با استفاده از نرم افزار آماری SAS تاثیر سال و فصل زایش بر تولید شیر استاندارد شده 305 روزه در گاوهای شیری بررسی شد.
سال زایش به دورههای یکساله از سال 1382 تا1391 تقسیم بندی شد. فصل زایش هم به چهار فصل بهار، تابستان، پاییز و زمستان تقسیم بندی شد.دادهها با استفاده از رویه مدل خطی تعمیم یافته - GLM - در نرم افزار آماری sas9.1 تحلیل شدند و معنیداری مدل و هر یک از متغیرهای پیش بین - - P value ، میانگین حداقل مربعات - - LSM و فاصله اطمینان در سطح 95 درصد - CI - برای هر یک ازسطوح متغیر پیش بین ارائه شد.
نتایج و بحث
نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که سال و فصل زایش تاثیر معنیداری - P < 0. 001 - بر تولید شیر داشته است - جدول . - 1نتایج نشان داد که سال زایمان اثر معنیداری - P<0.001 - بر تولید شیر 305 روزه داشته است و با نزدیک شدن سال از 1382به 1391 یک روند افزایشی در مقدار تولید شیر استاندارد شده برای 305 روز ملاحظه میشود بهطوری که میانگین تولید شیراستاندارد شده از 7672 کیلوگرم در سال 1382 به 9626 کیلوگرم در سال 1391 افزایش یافت. افزایش مقدار تولید شیر همراه با پیشرفت سال در مطالعات دیگر نیز مشاهده شده است. - Melendes & pinedo., 2009 - اثرات افزایشی معنیدار سال بر تولید شیر استاندارد شده در 305 روز را نشان دادند.
در مطالعه آنها نشان داده شد که مقدار تولید شیر استاندارد شده 305 روزاز 5,979 کیلوگرم در سال 1990 به 7,626 کیلو گرم در سال 2003 رسید. این محققان دلیل این افزایش تولید را انتخاب وایجاد دامهای بهتر از لحاظ ژنتیکی عنوان کردند که توانایی تولید شیر بیشتری را داشتند. در کنار بهبود عوامل ژنتیکی، ایجاد واستفاده از تکنولوژیهای جدید و نیز بهبود مدیریت دامها مثل تغذیه بهتر و نیز سلامت بیشتر دامها میتواند از جمله عوامل موثر در تولید بالاتر باشد. همچنین این نتایج - 0ʼKDPGL et al., 2012 - را تایید میکند که نشان دادند تولید شیر در گاوهای شیری در فاصله سالهای 1996 تا 2003 بهطور معنیداری - P<0.001 - افزایش داشته است و با یک روند افزایشی از میانگین5,223 کیلوگرم در سال 1996 به 6,251 کیلوگرم در سال 2003 رسیده است.
آنها بیان کردند که علاوه بر دلایل ژنتیکی، عوامل مدیریتی و محیطی تاثیر زیادی بر این افزایش تولید دارند و شرایط محیطی متفاوت در بین سالهای مختلف میتواندموجب تفاوت تولید شود. تفاوت در کیفیت وکمیت علوفه تولیدی، تفاوت در نوع و مقدار تغذیه و تفاوت آب و هوایی نیزمیتواند بیانگر تفاوت تولید شیر در دامها در سالهای متفاوت باشد. این نتایج همچنین با نتایج - Nyamushamba et al.,2013 - همخوانی دارد که تفاوت در تولید شیر را طی سالهای مختلف نشان دادند و دلیل آن را علاوه بر دلایل ذکر شده در بالا به تفاوت قیمت شیر و نیز تفاوت قیمت مواد غذایی در سالهای مختلف ربط دادند.
فصل زایمان
نتایج این مطالعه نشان داد که فصل زایمان نیز تاثیر معنیداری - P < 0. 001 - بر تولید شیر داشته است. طبق این نتایج مقدار تولید شیر و چربی 305 روزه در دامهای زایمان کرده در فصول سردتر سال یعنی فصل پاییز و زمستان بهطور معنیداری - p< 0 .05 - بالاتر بود. - Mellado et al., 2011 - نشان دادند که گاوهایی که در فصلهای سرد سال - پاییز و زمستان - زایمان کردهاند نسبت به دامهای زایمان کرده در فصول گرم سال تولید شیر بالاتری داشتهاند. آنها استرس حرارتی را یکی از مهمترین دلایل کاهش تولید شیر عنوان کردند و بیان کردند که مقدار بالای دما باعث می شود که مقدار مصرف خوراک دام کاهش پیدا کند که بهدنبال آن کاهش تولید هم اتفاق میافتد.
علاوه بر کاهش مصرف خوراک در دمای بالا توان دام برای مقابله با استرس حرارتی و دفع حرارت بدن کاهش مییابد که این کاهش توانایی در دفع حرارت بدن باعث میشود که دام انرژی بیشتری برای کاهش حرارت بدن به کار برده و بازدهی مصرف انرژی برای تولید شیر کاهش یابد سیلانیکف . - Silanikove et al., 2009 - در کنار این عوامل افزایش دما به بیش از دمای مناسب مورد نیاز حیوان بر فعالیتهای متابولیسمی دام برای تولید شیر اثر منفی دارد 2012 - . - 0ʼKDPGL et al.,نیز در مطالعه خود نشان دادند که تولید شیر در گاوهای شیری در فصلهای مختلف متفاوت است و گاوهای زایمان کرده در فصل زمستان بیشترین تولید شیر را داشتهاند و دلیل اصلی آن را تغذیه خوب و مناسب در مدت 3 یا 4 ماه اول زایمان و شیردهی دانستهاند در حالیکه گاوهای زایمان کرده در تابستان در 3 یا 4 ماه اول زایمان و شیردهی به علت دمای بالا تغذیه مناسبی ندارند. این نتایج با نتایج - Melendez & Pinedo., 2007 - همکاران نیز مطابقت دارد.
