بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
بررسی تأثیر فصل زایش، تولید شیر و فاصله زایش بر میانگین سن زایش گاوهای نژاد هلشتاین استان خراسان رضوی
چکیده
این تحقیق ، به منظور بررسی اثر فصل زایش ، تولید شیر 305 روز و فاصله زایش بر سـن زایـش 95 گلـه گاوهـای هلشـتاین خراسـان رضوی انجام شد . داده های مورد استفاده شامل 11979 سن اولین و دومین دوره زایش بوده کـه توسـط مرکـز اصـلاح نـژاد و بهبـود تولیدات دامی خراسان رضوی بین سالهای1380 تا1390 جمع آوری گردیده بود. تجزیـه و تحلیـل آمـاری بـا اسـتفاده از رویـه GLM نرم افزار SAS نسخه 9.1 صورت گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که تاثیر فصل زایش و تولید شیر 305 روز بر سن زایش معنی دار بود ، در صورتی که فاصله زایش اثر معنـی داری نداشـت. (p<0.05) میـانگین وخطـای اسـتاندارد سـن زایـش و فاصـله زایـش بـه ترتیـب 931.56-1.91 و 385.64 -0.58 روز برآورد گردید. بیشترین سن زایش در فصل پاییز و کمترین آن در فصل تابستان بود. دمـای بـالا همراه شده با رطوبت بالا منجر به اختلالات فیزیولوژیکی درهورمونهای بدن شده است. با توجه به نتایج بدست آمده و بهتـرین عملکـرد دام در سن 24- 22 ماهگی، میتوان با اعمال روشهای مدیریتی صحیح در گله به تلیسه فرصت کافی جهـت رشـد داده شـود تـا تلیسـه بتواند از حداکثر توان ژنتیکی خود برای تولیدات آینده استفاده نماید.
واژههای کلیدی: سن زایش، فصل زایش،تولید شیر 305 روز ، فاصله زایش ، گاو هلشتاین ، استان خراسان رضوی
مقدمه
از آنجا که هدف اصلی از برنامه های اصلاح نژاد در گاوهای شیری، افزایش تولید، بهره وری سیستمهای تولیـدی، انتخـاب و دسـت یابی به پیشرفت ژنتیکی است، محققین اصلاح نژاد دام اطلاعاتی را مورد توجه قرار می دهند که بتواننـد ارزش ژنتیکـی دام را بخـوبی نشان دهند. زمان بین اولین تولد تا اولین زایش دوره ایی است که تلیسه های جایگزین در آمدی تولیـد نمیکننـد. (ادریـس(1377 ایـن دوره ی پرورشی به هزینه های همچون خوراک ، جایگاه و دامپزشکی نیازمند است . به نظرهنریچ این هزینه ها 15تا20درصد کل هزینه ها مربوط تولید شیر را در پی دارد. راه اساسی برای کاهش این هزینه ها این است که فاصله تولد تلیسه تا زایـش آن را کـاهش دهـیم . (Heinrichs2005) لین بیان کرد که کاهش سن زایش همچنین می تواند سود دهی را بهبود ببخشـید.ایـن بهبـود سـوددهی از طریـق افزایش طول عمر تولیدی می باشد.(( Lin 1986 پینه دو در سال 2010 گزارش نمود که ماندگاری گاوهای شیری در گله ها از سـال
1980 تا 2000 روندی 0.6 درصدی کاهش داشته است، به طوری که نرخ ماندگاری سالانه گاوها در شـکم 2 و 3 بـه ترتیـب 4 و 6.3 درصد کاهش یافته است. پینه دو ، نیزهمچنین گزارش کرد که بیشترین احتمال حذف گاوها در ابتدای دوره شیردهی دیده می شود.(
(Pinedo 2010
سن اولین زایش شروع دوران تولیدی گاو و نشانه سود دهی گاو است. پیرلو در سال 2000بیان می کند که میانگین سن زایـش در طی دهه های اخیر کاهش نیافته است .چون عقیده بر این است که زایمان زودرس اثر منفی روی تولیدشیر و بقای حیوان دارد. ( 2000 (Pirlo اتما و همکاران پیشنهاد کردند که کاهش سن زایش از 24. 7 ماه به 21.9 که منجر به کاهش 4.8 درصدی تولید شـیر در شـکم اول می شود.((Ettema 2004 ازبیار وهمکاران ( (1996 در تحقیقی که برروی گاو هلشتاین انجام داد ، میانگین صفت سن اولین زایش را 29 ماه گزارش نمود. (دلجو عیسی لو (1390 در تحقیق محسن دادار وهمکاران سن اولـین زایـش828 125 روز گـزارش شـده اسـت. میانگین سن اولین زایش گاوهای شیری هلشتاین در ایران26.33 ماهگی برآورد شد . (دادار(1381 فرجی و همکاران در سال 2011 ، میانگین سن اولین811.1 روزمعادل 26.6 ماه گزارش کردند . همچنین میانگین سن اولین زایـش بـرای گاوهـای هلشـتاین آفریقـای جنوبی 28 ماه 840) روز) گزار ش شده است.( فرجی آروق(1389 میانگین سن اولین زایش گاو هلشتاین در تحقیق آوجانگو و آمیمو در دامنه 795 الی 1182 گزارش شد.( ( Amimo2006. Ojango 2001 آلایر در 1992 بیان کرد که اگر طول عمـر افـزایش یابـد میـانگین تولید به دو دلیل افزایش می یابد:
.1نسبت بیشتر تصمیمات حذف گاوها بر اساس تولید .2افزایش نسبت گاوهای بالغ که شیر بیشتری نسبت به گاوهای جوان تولید مـی کنند. (Allaire 1992)
فاکتورهای که بر روی واریانس سن اولین زایـش موثرانـد شـامل:.1نـژاد .2جایگـاه .3 مـدیریت (انـدازه گلـه ،سـطح شـیر ، منـابع تغذیه).4 سال و فصل زایش تلیسه . سن اولین زایش به عنوان یک عامل مهم یا اثر مهم بـر روی تولیـد شـیر و طـول عمـر مـی باشـد. میانگین سطوح سن اولین زایش در آمریکا 24ماه در ایران 26.8در ایرلند 20.8 ماه بوده است. سن مطلوب زایـش 22تـا24مـاه اسـت . کمتر از 24ماه ممکن است باعث سخت زایی و افزایش فاصله زایش شود.( رحمانی نیا (1388 قاضی خانی شاد و همکاران اثر سن اولین زایش بر روی تولید شیر، در شکم های اول و دوم معنی دار گزارش نمود.همچنین گاوهایی که سن اولین زایش آنها 24 تا 26 مـاهگی بود، به طور معنی داری تولید شیر و چربی بالاتری نسبت به سنین دیگر داشتند.( قاضی خانی شاد (1389 مدانی همچنین اثر سن گاو در اولین زایش را بر روی صفات مرتبط با شیردهی و نیز صفات تولید مثلی معنی دار گزارش نمود.(( Madani 2008 پیرلو با بررسـی اثرات سن اولین زایش بر روی صفات تولیدی در گاوهای شیرده، اثر مثبت این فاکتور را بر تولید شیر و چربی گزارش نمود و سن اولین زایمان را 24 ماهگی گزارش نمود.(( Pirlo2000 فرست نیز با مطالعه اثر سن مادر هنگام زایمان بر روی صفات شیرواری دختران آنها، به این نتیجه رسید که اثر سن مادر برروی صفت تولید شیر و ماندگاری معنی دار است . (Fuerst- Waltl 2004) (P <0.01)
سن اولین زایش با صفت فاصله زایش نیز رابطه نزدیکـی دارد. بنـابراین ایـن ارتبـاط دو صـفت بـر روی پاسـخ انتخـاب تـاثیر مـی گذارد.(پهلوان (1389 افزایش فاصله ی زایش، تعداد گوساله های متولد شده و همچنین تعداد تلیسه های آبستن جایگزین در گله را، هر سال کاهش می دهد. نتیجه ی نهایی این قضیه، جمع آوری اختیاری گاوهایی که شدت انتخاب پائینی دارنـد، مـی باشـد. بـا افـزایش فاصله ی زایش از 12 به 14 ماه و با تأخیر افتادن اولین زایش تلیسه ها در گله های شیری از 24به 27ماه،تقریباً 5 مـاه بـه فاصـله ی نسل اضافه می شود. افونسور و همکاران در سال 1993 و نیز دادار و همکاران در سال 1391 گزارش نمودند که سـن اولـین زایـش بـر
روی فاصله دو زایش تاثیر معنی داری دارد. دادار نیز عنوان کرد که اثرات سال، فصل و اثر مادر بسیار معنی دار و اثر گله معنی دار نبود. (دادار( 1391 در گزارش باروا و همکاران ،سن اولین زایش تاثیر بسیار معنی داری بر فاصله دو زایش متـوالی در گاوهـای هاریانـا هنـد داشـت؟(( Barwe 1995 در تحقیـق غفـاری زاده (1384) سـن در زمـان زایـش بـر فاصـله دو زایـش متـوالی اثـر معنـی داری داشـت ).(p<0.05)غفاری زاده (1383
طاهری دزفولی و همکاران برای صفت سن دام در اولین زایمان نیز اثر عوامل محیطی گله، سال تولـد و فصـل تولـد معنـی دار بـه دست آورد. (طاهری دزفولی (1391 بازیو در سال1983 آبستن شدن را در سنین 10الی37ماه خلـیج مکزیـک روی 111 تلیسـه مطالعـه کرد. تلیسه های که اولین آبستنی شدنددرسن15تا24ماهگی بودند. به طور معنی داری میزان آبستنی در فصل خشـک و گـرم آبسـتن شدند نسبت به فصل مرطوب در بین تلیسه های که در سن 15تا24ماهگی بیشتر بود . هیچ تفاوت معنی داری بین نتاج تلیسه های که در فصل خشک یا فصل بارانی آبستن شده اند وجود ندارد.(بیطرف ثانی (1391 بازر درسال 1973 مشاهده کرد که گاوهـای کشـور برزیـل که اولین بار زایش کرده اند ، در فصل خشک و گرم نسبت به گاوهای که در فصل بارانی زایش کردند جوان تر بودند.((Hageman1991 دادار و همکاران در سال 1391 عنوان کردند که کمترین و بیشترین سن اولین زایش مربوط به زایشهای درفصل پاییز و تابستان بود؟در تحقیقی بر گاوهای گیل هند کمترین و بیشترین سن اولین زایش مربوط به فصل پاییز و زمستان گزارش شد .(دادار (1391 ماهـادوان در سال 1962 گزارش کرد که گاوهایی که در فصل های تابستان و یا بهار زایش میکنند در سن پایین تر نسبت به آنهایی که در ماه هـای پاییز و زمستان زایش میکنند . مثلا گاوی که در ماه آوریل زایش میکند میانگین سن زایش 2.59 سال و گاوی که در ماه دسامبر زایش میکند 2.77 است . ( Hageman1991 )
این تحقیق با هدف تعیین میانگین سن زایش گاوهای هلشتاین و همچنین بررسی تاثیر فصل زایش ، تولید شیر و فاصله زایـش بـر این صفت در منطقه خراسان رضوی انجام شده است.
مواد و روشها
در این مطالعه از اطلاعات جمع آوری شده معاونت اموردام سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی که شـامل شـماره هـای ثبت پدر، ثبت مادر،سن زایش ، تاریخ ز ایش، روزهای شیردهی، دوره شیردهی، تاریخ خشکی، تاریخ تولد و رکوردهای تولید شیر واحد های صنعتی پرورش گاو شیری طی سال های 1380تا 1390استفاده گردید. فاصله زایش از تفاضل دو تاریخ زایش متوا لی به دست آمد. دادههای مزبور پس از چندین مرحله ویرایش بر روی دادههای خام توسط نرم افزار Excel 2007, Access 2007 بدسـت آمـد. در نهایت 10014 رکورد در دو دوره زایش بعد از ویرایش داده ها بدست آمد. برخی از محدودیتهای اجرا شده در ویرایش داده هـا بـدین شکل میباشد:
-1 دامهایی که رکورد شیرشان ثبت نشده بود حذف شدند.
-2 رکورد های مربوط به فاصله گوساله زایی در محدوده 600-300 روز درنظر گرفته شدند . -3 حیوانات با تاریخ تولد و یا تاریخ گوساله زایی نامعلوم حذف شدند.
-4 محدوده سن برای زایش اول در محدوده 18 ماه 540) روز ) و 42 ماه 1260)روز ) در نظر گرفته شد. -5 رکورد شیر 305 روز کمتر از 3000 کیلوگرم حذف گردید.
در این تحقیق به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده ها از رویه GLM برنامه نرم افزاری(SAS(9.2 و مدل آماری رگرسیون چنـد جملـه ای به صورت مدل (1) استفاده شد.
مدل آماری : (1 )
در این مدل Yijklm عبارت است از مقدارمشاهده شده از صفت مورد نظر،
:ʽ میانگین کل،:(HYS) j اثر سال زایش (1390-1380)، اثرفصل زایش(بهار،تابستان،پاییز،زمستان) و اثر گله (1 -95) ،: Lk اثر دوره زایش (k= 1 -2)،: M l اثر شیر 305 روز،: Cm اثر فاصله زایش،Dp :اثر متقابل سال و فصل زایش،: ejklmp اثر عوامل باقیمانده همچنین میانگین های حداقل مربعات و سطوح اثرات با آزمون دانکن مورد مقایسه قرار گرفتند. متغییر وابسته در مدل سن زایش بـود. معنیداری اثرات ثابت توسط نرم افزار آماریSAS 9.2 و با استفاده از رویه GLM در سطح آمـاری 0.05 بـرای اطمینـان از معنـی داری بررسی شد.
نتایج و بحث
در جدول شماره (1)امار توصیفی عوامل سن زایش و فاصله زایش و تولید شیر ارائه شده است.
جدول:(1 )آمار توصیفی صفات مورد بررسی در گله های گاو هلشتاین استان خراسان رضوی
در تحقیق حاضر میانگین حداقل مربعات سن زایش 930.85 روز 31.02) ماه ) برآورد گردید که از نتایج تحقیقات دادار ( (1381 ، فرجی ( ( 2011 و ازبیار ( ( 1996 که به ترتیب برابر 828 ، 870 و 811.1 روز گزارش شده بود ، بیشتر بود. نتایج تحقیق درمحدوده امار ذکر شده اوجانگو ( (2001 و آمیو 1182-795 ) (2007) روز ) قرار داشت.
دلیل بالابودن سن زایش ممکن است به دلیل مشکلات زایش و ادامه داشتن رشد حیوان(تنش رشد) و همچنین مشـکلات زایمـانی ناشی ازسخت زایی در تلیسه ها باشد، زیرا در شکمهای اول و دوم، دام علاوه بر نیاز به انرژی جهت تولید شیر، مقداری از انرژی بدسـت آورده را صرف رشد بدن مینماید. لذا مدت تعادل منفی انرژی طولانی تر شده و زمان آبستن شدن به تعویق میافتد.
نتایج آزمون - F اثر معنی داری عوامل مدل بر سن زایش در جدول شماره (2 ) آمده است. طبق جدول اثرات گله ، فصـل زایـش ، سال زایش و مقدار شیر 305 روز معنی دار بود(.(p<0.05که با نتایج قاضی خانی شـاد و همکـاران (1389) ، مـدانی (2008) و پیرلـو (2000) مشابه بود .
هر چه قدر سن اولین زایش کمتر باشد امکان جایگزینی تلیسه های جدید بیشتری در گله وجود دارد .برای داشتن بازده اقتصادی بیشتر در گله های این تحقیق بایستی سن اولین زایش کاهش یابد و به حد بهینه ی خود نزدیـک شـود و بـرای ایـن منظـور بایسـتی گاوهای شیری قبل از بلوغ تغذیه ی مناسبی از نظر سطح انرژی و پروتئین و مواد معدنی و ویتامین ها داشته باشند تا زودتـر بـه وزن بلوغ مناسب جهت اولین جفت گیری دست یابند. (ادریس (1377
با توجه به طبقه بندی سن زایش به گروهای مختلف طبق جدول شـماره (3) میـانگین مقـدار شـیر 305 روز و نیـز فاصـله زایـش مقایسه شده است.
