بخشی از مقاله
چکیده
تمام سازمان ها مستقیم یا غیرمستقیم از رفتار اخلاقی سود می برند و می بایست در گستره موازین اخلاقی در سازمان ها و اتخاذ تصمیمات اخلاقی تلاش نمایند. در میان سبک های رهبری، رهبری اخلاقی از آن جهت که بر پایه اصول عدالت ، صداقت و سایر اصول انسانی بنا نهاده شده، بهتر از سایر سبک ها می تواند بسترمناسبی را برای یادگیر سازمانی فراهم آورد. روش تحقیق این پژوهش ازنوع توصیفی همبستگی است جامعه آماری این پژوهش شامل مدیران دستگاههای دولتی استان چهارمحال و بختیاری است.که طبق آمار ، تعداد 108 نفر از مدیران به عنوان جامعه آماری پژوهش شناخته شدند که به دلیل محدودبودن جامعه آماری تعداد نمونه آماری دراین تحقیق با توجه به حجم کم جامعه آماری برابر 108 نفر یعنی برابر کل جامعه اماری می باشد که به شیوه سرشماری انتخاب شده است.
روایی صوری و محتوایی پرسشنامه ها با نظرخواهی از اساتید و پایایی آنها با استفاده از آلفای کرونباخ %86 محاسبه گردید.نتایج حاصل از این پژوهش موید این مطلب است که اصول پنجگانه رهبری اخلاقی شامل: احترام ، خدمتگزاری ، عدالت ، درستکاری و مشارکت با قابلیت یادگیری سازمانی در دستگاههای دولتی استان چهارمحال و بختیاری رابطه مثبت و معنا داری دارد.
کلید واژه ها : یادگیری سازمانی ، رهبری اخلاقی ، مدل نورث هاوس
مقدمه
در حقیقت، بدون وجود رهبران اخلاقی، پدید آوری تحول در سازمان ها، اگر غیرممکن نباشد به طور قطع، مشکل خواهد بود. سازمان ها چه خصوصی و دولتی برای ماندگاری و توسعه نیازمند؛ رهبران توانمند و آگاه به فرهنگ و رویه ها می باشند و در این میان، نقش رهبرانی که سازمان ها را از حال به آینده حرکت دهند، نیازهای محیطی را تشخیص داده و تغییرات متناسب را تسهیل نمایند، بیش از پیش آشکار شده است .
در سال های اخیر رسوایی های اخلاقی رهبران، تبعیض، باند بازی و تحریف مسائل در همه جا از سازمان های تجاری و دولتی گرفته تا کلیسا در صدر اخبار سرتاسر دنیا قرار گرفته است که در نتیجه توجه عموم را به رهبری اخلاقی1 معطوف نموده است. البته مسائل اخلاقی و اجتماعی که مدیریت سازمان ها با آنها مواجه هستند به این موارد ختم نمی شود. تمام سازمان ها مستقیم یا غیرمستقیم از رفتار اخلاقی سود می برند و می بایست در گستره موازین اخلاقی در سازمان ها و اتخاذ تصمیمات اخلاقی تلاش نمایند.
اولین گام در گسترش موازین اخلاقی سازمان ها، اجرای مدیریت و رهبری اخلاقی در سازمان می باشد. البته به رغم تمایل رو به رشد نسبت به رهبران اخلاقی، میان صاحبنظران در مورد روش مناسب تعریف و ارزیابی آن اتفاق نظر وجود ندارد. در بررسی حاضر نظریه نورث هاوس - 2004 - 2 جهت سنجش مؤلفه های رهبری اخلاقی استفاده شده است. منظور از رهبری اخلاقی، رفتار هنجاری مناسب بوسیله اقدامات فردی و روابط بین فردی و افزایش چنین رفتارهایی در پیروان است که از طریق آن تصمیم گیری، تقویت شده و ارتباطات دو طرفه امکانپذیر خواهد بود.
در میان سبک های رهبری، رهبری اخلاقی از آن جهت که بر پایه اصول عدالت ، صداقت و سایر اصول انسانی بنا نهاده شده، بهتر از سایر سبک ها می تواند بستر ایجاد اعتماد سازمانی را فراهم آورد. رعایت پنج اصل در رهبری اخلاقی مانند احترام، صداقت، عدالت، خدمتگزار دیگران بودن و اجتماع گرا بودن از سوی مدیر می تواند زمینه ای برای ایجاد اعتماد سازمانی کارکنان فراهم آورد.امروزه دیگر سازمانهای بزرگ و پیچیده ای که دهه های قبل به وجود آمده بودند، کارساز نیستند و حکم دایناسورهایی را دارند که توان تطبیق خود با محیط را نداشتند و محکوم به فنا شدند.
سازمانهای بزرگ با ساختارهای سنتی توان و انعطاف لازم جهت همسویی با تغییرات محیط پیرامونی بویژه با توجه به مسایل جهانی شدن را ندارند و برای بقای خود ناچارند یا تغییر ساختار دهند یا خود را به ابزارهایی مجهز کنند تا توان مقابله با تغییرات جهانی را به دست آورند. یکی از مهمترین این ابزارها، ایجاد سازمان یادگیرنده و نهادینه کردن یادگیری سازمانی است یادگیری سازمانی به روش های بسیاری تعریف شده است اما بعد اصلی بیشتر تعاریف، یادگیری جمعی توسط اعضای سازمان است.
فرایندهای ضروری شامل کشف دانش جدید مربوط، انتشار این دانش به مردم در سازمان هایی است که به آن نیاز دارند و کاربرد دانش برای بهبود فرایندهای درونی و سازگاری بیرونی است. کاربرد موفقیتآمیز دانش جدید شامل نهادینه کردن آن به روشی است که اطمینان می دهد تا زمانی که مربوط است، باقی می ماند. دیادگیری سازمانی، عامل تعیین کننده مهمی برای عملکرد طوالنی مدت و بقای سازمانهاست اما به نظر می رسد بسیاری از شرکت ها نمی توانند در فرایندهای یادگیری پیشی بگیرند.
علیرغم مقدار قابل ملاحظه ای تحقیقات و پیشرفت که توسط سازمان انجام شده است، منبع بسیاری از محصولات ابداعی و سرویس ها، شرکت های فردی یا کوچک می باشند. حتی وقتی نواوری های مهم از سازمان های بزرگ ناشی می شوند، کار اولیهغالباً توسط افرادی انجام می شود که قدرت رسمی ندارند و باید بر مقاومت قوی برای بدست آوردن پذیرش این ایده ها غلبه کنند.
ادبیات پژوهش
چهارچوب نظری این مقاله ، با توجه به مؤلفه های رهبری اخلاقی بر اساس نظریه نورث هاوس و تاثیر آن بر قابلیت یادگیری سازمانی طراحی شده است . از جمله منافعی که با اخلاقی تر کردن رفتار در سازمان عاید می شود؛ افزایش انگیزه کاری، رضایت شغلی و اعتماد سازمانی، حسن شهرت و اعتبار، رضایت مشتری و کاهش تخلفات اداری است. مشخص کردن اصول و موازین اخلاقی و رفتار بر اساس آنها از سوی مدیر به طور دقیق، اسباب تعریف ارزش هایی چون آزادی، استقلال، تعاون، حمایت، مسئولیت اجتماعی، پاسخگو بودن، رفتار منصفانه، تعهد، خود کنترلی و کیفیت را فراهم می سازد و تصمیم گیری مبتنی بر آنها را بسیار سهل و آسان می کندو مطمئنا زمینه مناسبی را برای یادگیری سازمانی ایجاد خواهد کرد.
به همین دلیل ارزش های اخلاقی باید در چشم اندازهای سازمانی در نظر گرفته شود. اولین گام در گسترش موازین اخلاقی سازمان ها، اجرای مدیریت و رهبری اخلاقی در سازمان می باشد. البته به رغم تمایل رو به رشد نسبت به رهبران اخلاقی، میان صاحبنظران در مورد روش مناسب تعریف و ارزیابی آن اتفاق نظر وجود ندارد. در بررسی حاضر نظریه نورث هاوس 3 جهت سنجش مؤلفه های رهبری اخلاقی استفاده شده است. منظور از رهبری اخلاقی، رفتار هنجاری مناسب بوسیله اقدامات فردی و روابط بین فردی و افزایش چنین رفتارهایی در پیروان است که از طریق آن تصمیم گیری، تقویت شده و ارتباطات دو طرفه امکانپذیر خواهد بود.
-1رهبری اخلاقی
رهبری اخلاقی ترکیب مهمی است. این مفهوم مرکب، تلاش می کند تمایز میان اشخاص و شخص رهبر را نشان دهد و اخلاق نوع خاصی از رفتار رهبری را می باشد. بحث درباره رهبری اخلاقی بدون استثناء در بردارنده صداقت و درستی فردی می باشد . رهبری اخلاقی نمایش رفتار هنجاری مناسب به وسیله اقدامات فردی و روابط بین فردی و افزایش چنین رفتارهایی در پیروان بوسیله تصمیم گیری، تشویق و ارتباطات دوطرفه می باشد.رهبری اخلاقی، رهبری به شیوه ای است که در آن به حقوق و شرافت دیگران احترام گذاشته می شود.
اصول پنجگانه رهبری اخلاقی
اصول پنج گانه ی رهبری اخلاقی، ریشه های طرح آنها به زمان ارسطو برمی گردد. در مورد اهمیت این اصول، در شاخه ها و رشته های گوناگونی از جمله اصول اخلاق پزشکی، اخلاق تجارت ، روانشناسی مشاوره و آموزش رهبری بحث و بررسی صورت گرفته است.اگر چه این اصول جامع و کامل نیستند اما پایه و اساسی را برای ایجاد و توسعه رهبری اخلاقی صحیح ارائه می نمایند . این اصول عبارتند از : احترام11 ، خدمتگزاری12 ، عدالت13 ، درستکاری14 و مشارکت. 15 که در نظریه نورث هاوس در سال 2004 به صورت روشن به آنها اشاره شده است.
احترام
رهبران اخلاق مدار به دیگران احترام می گذارند. وظیفه هر کس است که با دیگران به گونه ای احترام آمیز رفتار کند و به آنان فقط به خاطر هدف دیگری جز سود خود بنگرد؛ یعنی از احترام گذاشتن به کسی به عنوان ابزاری برای دستیابی به هدفی دیگر بهره نگیرد. دستیابی به این مقصود زمانی میسر است که به ارزشها و تصمیمات دیگران احترام گذاشته شود. در جایی که چنین رفتاری رخ نمی دهد، افراد، خود را در مقام بردگی و خدمت به تحقق اهداف سایرین می یابند. شکل عملی احترام به افراد در سازمان، با همدلی ، هم احساسی و گوش دادن است که به صورت سعه ی صدر داشتن در مقابل دیدگاه های متفاوت کارکنان تجلی می یابد.
خدمتگزاری
رهبران اخلاق مدار، خدمتگزار دیگرانند. اصل اخلاقی خدمتگزار دیگران بودن، به درستی مصداقی از نوع دوستی است. رهبرانی که خدمتگزار و نوع دوست هستند، سلامت کارکنان و پیروان خود را در رأس برنامه های خویش قرار می دهند. بر این باورند که در هر سازمان می توان خدمات نوع دوستانه را با شاخص هایی نظیر توانمندسازی، گروه سازی، رفتارهای شهروندی، و حفاظت از کارکنان ارزشیابی کرد.
