بخشی از مقاله
چکیده
ظهور اقتصاد نوین، که عمدتا حاصل اطلاعات و دانش می باشد، منجر به طرح سرمایه فکری به عنوان یکی از منابع ضروری ایجاد ارزش در شرکت ها گردیده است. کاربرد سرمایه فکری به عنوان ابزاری جهت تعیین ارزش واحد تجاری، از منافع مهم آن برای محققان می باشد.
تحقیق حاضر به بررسی ارتباط بین اجزای سرمایه فکری و ارزش بازار شرکت ها می پردازد. به منظور سنجش اجزای سرمایه فکری از ضریب ارزش افزوده سرمایه فکری، تدوین شده توسط پالیک استفاده شده است. نمونه آماری تحقیق شامل 146 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، برای یک دوره 5 ساله از سال 1388 تا سال 1392می باشد.
با مطالعه ادبیات تحقیق چهار فرضیه تدوین شد. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان داد که سرمایه فیزیکی و سرمایه انسانی دارای همبستگی مثبت با ارزش بازار شرکت می باشند. در مورد سرمایه ساختاری و ارزش بازار شرکت، هیچ ارتباطی مشاهده نگردید. همچنین، تاثیر سرمایه فیزیکی در ایجاد ارزش، در سطوح مختلف ارزش متفاوت می باشد.
مقدمه
بدون تردید عصر حاضر را می توان از اعصاری دانست که از جهات گوناگون با سایر دوره ها متفاوت است. حرکت اقتصاد صنعتی به سوی اقتصاد دانش محور و کمرنگ شدن سرمایه های فیزیکی و مادی و اهمیت یافتن سرمایه های غیر مادی چون سرمایه های انسانی، دانشی، فکری و اجتماعی از جمله ویژگی های مهم این عصر است که بیش از سایر ویژگی ها توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است. در اقتصاد مبتنی بر دانش افزایش روز افزون شکاف بین ارزش بازار و ارزش دفتری شرکت با ارزش نامشهود ایجاد شده توسط سرمایه فکری1، توجیه می گردد. این ارزش با سیستم های حسابداری کنونی قابل اندازه گیری و گزارش نمی باشد
سرمایه فکری موضوع جدیدی می باشد که به لحاظ نظری در چند ساله اخیر در سطح جهانی مطرح شده و از آنجایی که منبعی پر ارزش برای کشورها و سازمان ها به حساب میآید، میزان رشد و توسعه آن به سرعت تبدیل به شاخصی در توسعه یافتگی کشورها شده است. این نوع سرمایه متفاوت از سرمایه فیزیکی مشهود - مانند زمین، نیروی کار و سرمایه مالی - می باشد و روش معینی برای اندازه گیری آن وجود ندارد. این موضوع تحقیقات انجام شده در زمینه ارتباط بین سرمایه فکری و ارزش شرکت را تحت تاثیر قرار داده است. با این حال، برخی از تحقیقات به طور تجربی به تجزیه و تحلیل این ارتباط پرداخته اند . - JI YI, & Fu,2005 - هدف این تحقیق بررسی ارتباط بین سرمایه فکری و ارزش بازار شرکت می باشد.
پیشینه پژوهش
در دهه اخیر در زمینه ارتباط بین سرمایه فکری و ارزش بازار شرکت ها تحقیقات متعددی انجام گرفته است که بیانگر رابطه مثبت و معنی دار آنها می بالشد. پالیک در سال 2000 با انجام آزمون بر روی 30 شرکت انگلیسی در فاصله سال های 1992 تا 1998 ، به بررسی ارتباط بین سرمایه فکری و ارزش افزوده بازار2 پرداخت و به این نتیجه رسید که بین آنها ارتباط قوی وجود دارد
لو و رادهاکریشنام در سال 2003 به منظور اندازه گیری سرمایه سازمانی مدلی را تدوین نمودند و از آن در تجزیه و تحلیل بر روی 250 شرکت استفاده کردند. آنها به این نتیجه رسیدند که سرمایه سازمانی به طور چشمگیری توجیه کننده ارزش بازار است
فیرر و ویلیام در سال 2003 با استفاده از اطلاعات 70 شرکت آفریقایی به طور تجربی ارتباط بین سرمایه فکری و ارزش بازار شرکت را بررسی کردند. نتایج تحقیق آنها نشان می دهد که سرمایه فکری دارای همبستگی مثبت و قابل توجهی با ارزش بازار شرکت است، ولی در مورد سرمایه انسانی همبستگی از نوع منفی بوده و ارتباط بین سرمایه ساختاری و ارزش بازار قابل توجه نمی باشد
همچنین، چن و همکاران هم با استفاده از نمونه ای شامل شرکت های چین و تایوان در فاصله سال های 1992 تا 2002 به بررسی ارتباط بین سرمایه فکری و ارزش شرکت پرداختند و به نتایجی متفاوت از نتایج تحقیق فیرر و ویلیام دست یافتند. آنها به این نتیجه رسیدند که سرمایه فیزیکی و سرمایه فکری هر دو دارای اثر مثبت بر ارزش شرکت می باشند، با این تفاوت که سرمایه فیزیکی دارای اثر بیشتری نسبت به سرمایه فکری می باشد
تیسنگ و همکاران به اندازه گیری چهار نوع سرمایه فکری شامل سرمایه انسانی، سرمایه سازمانی، سرمایه نوآوری و سرمایه ارتباطی و بررسی تاثیر سرمایه فکری روی ارزش شرکت پرداختند. آنها به این نتیجه رسیدند که سرمایه نوآوری و سرمایه ارتباطی به طور مستقیم و سرمایه انسانی و سرمایه سازمانی به طور غیر مستقیم بر ارزش شرکت اثرگذار می باشند. همچنین، نقش این سرمایه ها روی ارزش شرکت در صنایع مختلف متفاوت می باشد
شیو بر اساس تحقیقات انجام شده توسط فیرر و ویلیام و چن و همکاران برای آزمون مجدد ارتباط بین سرمایه فکری و ارزش بازار شرکت، روش رگرسیون فصلی را برگزید و از داده های شرکت های چین و تایوان در سال 2003 استفاده نمود. تحقیق او نشان داد که سرمایه فکری دارای همبستگی مثبت و قابل توجهی با ارزش بازار شرکت می باشد که میزان شدت و معناداری در سطوح مختلف ارزش بازار شرکت ها متفاوت می باشد
فو برای بررسی تجربی ارتباط بین سرمایه فکری و قیمت سهام از روش رگرسیون چارکی و نمونه ای از شرکت ها در فاصله سال های 2001 تا 2005 استفاده نمود. او به این نتیجه رسید که هنگامیکه قیمت سهام پایین است، سرمایه انسانی قدرت بیشتری بر ارزش بازار شرکت دارد. اما به محض بالا رفتن قیمت سهام، سرمایه فیزیکی قدرت بیشتری بر ارزش شرکت پیدا کرده و سرانجام جایگاه برتری نسبت به سرمایه انسانی پیدا می کند. البته قدرت توضیحی نتایج این رگرسیون در حدود 1,2 است که برای تصمیم گیری کافی نمی باشد
دیگر تحقیقات انجام شده در زمینه ارتباط بین سرمایه فکری و ارزش بازار شرکت شامل احمد ریاحی بلکویی در سال 2003 در کشور امریکا، سید نجیب اله در سال 2005 در کشور بنگلادش و ژانگ جی جان و همکاران در سال 2006 در کشور چین می باشند که نتایج همه آنها بیانگر رابطه مثبت و معنی دار بین سرمایه فکری و ارزش بازار شرکت می باشد
نظری در سال 2010 به بررسی و توضیح ارتباط بین عناصر سرمایه فکری و موفقیت مالی شرکتها میپردازد که در آن 775 شرکت-سال از بین سالهای 1996 تا 2006 مورد مطالعه قرار داده میشوند. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که سرمایه انسانی ارتباط مثبت و معناداری با سرمایه ساختاری دارد و علاوه بر آن بین سرمایه انسانی و عملکرد شرکت نیز یک رابطهی مثبت معنادار وجود دارد
بیان موضوع
افزایش روز افزون شکاف موجود بین ارزش بازار و ارزش دفتری شرکت ها، بررسی چگونگی اندازه گیری سرمایه فکری و اینکه آیا سرمایه فکری باعث کارامدی بازار سرمایه می گردد، منجر به ایجاد انگیزه برای تحقیقات گسترده شده است . - Chen et.al,2005 - اگر سرمایه فکری در سازمان ها وجود ندارد، پس چرا قیمت سهام در هنگام تغییر در ساختار مدیریت تحت تاثیر قرار می گیرد؟ بدیهی است که سرمایه گذاران و بازارهای مالی این ارزش ها را از مدیران ارشد و مدیران سطوح بالاتر دریافت می کنند
یکی از موضوعات مورد بحث همایش های اخیر این موضوع می باشد که دانش و اطلاعات به طور حقیقی از عوامل افزایش بازده می باشند. دانش مناسب و مطلوب دانشی می باشد که شرکت بتواند از آن در آینده در جهت تولید دانش بیشتر و در نتیجه کسب برتری در محیط رقابتی بهره بگیرد
حال چگونه شرکت ها می توانند از ابزارهای حسابداری 500 سال پیش که در عصر فئودالیسم مورد استفاده بوده اند به عنوان عوامل کلیدی موفقیت در عصر اطلاعات استفاده نمایند. متاسفانه از آنجایی که دانش، نامشهود و غیر عینی است لذا، با هیچ یک از معیارهای سنتی حسابداری قابل اندازه گیری نمی باشد. این تحقیق در پی کسب شواهد تجربی در زمینه ارتباط بین سرمایه فکری و ارزش بازار شرکت ها می باشد
فرضیه های پژوهش
در این تحقیق، با توجه به جنبه های مجهول و سوال های مطرح شده، چهار موضوع اصلی به عنوان فرضیه های تحقیق، صورت بندی می شود
