بخشی از مقاله
چکیده در این مقاله به منظور بررسی جایگاه نظام ارزشی در سبک زندگی دانشجویان به ارزیابی وضعیت نظام ارزشی دانشجویان دانشگاه پیام نور پرداخته شد.روش پژوهش از نوع توصیفی و جامعه آماری پژوهش دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاه پیام نور مرکز بیرجند بودند که تعداد 150 نفر با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش مقیاس سنجش نظام ارزشی - لطف آبادی و نوروزی، - 1383بود.
نتایج نشان داد بیش از 90 درصد دانشجویان پژوهش در زمینه مسایل ارزشی جوانان بویژه دانشجویان را مهم و مفید می دانند. ارزش های دینی،ملی و اجتماعی برای دانشجویان دختر، ارزش های اجتماعی، ملی و دینی برای دانشجویان پسر و ارزش های ملی،اجتماعی و دینی برای کل دانشجویان دانشگاه پیام نور در درجه اول تا سوم اهمیت و اولویت بندی ارزشی قرار دارند.اما بین دانشجویان دختر و پسر از نظر وضعیت ارزشی تفاوت معناداری وجود ندارد.
مقدمه هسته اصلی و ضروری فرهنگ هر جامعه عقاید و ارزش های آن جامعه می باشد - گلس،. - 1995 ارزش ها می توانند توجیه کننده تفاوت های جوامع از نظر هنجارهای اجتماعی ، خانوادگی ،نقش های جنسیتی،احترام و حقوق متقابل،عقاید مذهبی،ساختارهای مادی و ... باشند - ترایندیس و همکاران،1988،به نقل از کرامتی،. - 1384 گرایش جوانان به مد ها و آرایش های غربی،کم توجهی به تکالیف شرعی و مذهبی،بیسوادی یا کم سوادی قشر تحصیل کرده،بالا بودن آمار طلاق،اعتیاد،دزدی،کلاه برداری و... از جمله معضلات مبتلا به جامعه کنونی ما است که می تواند حاصل سست شدن مبانی ارزشی فرد و جامعه باشد.
واژه"ارزش" یکی از واژگانی است که دارای پیچیده ترین،قوی ترین و مشکل ترین معناهاست و بیشتر مربوط به حوزه های روانشناسی و جامعه شناسی می باشد. از دیدگاه روانشناسی هر چیز که به اعتبار اقتصادی،روانی،اجتماعی ،اخلاقی یا زیبایی خود شایسته و مورد توجه قرار گیرد ارزش نامیده می شود - شعاری نژاد،. - 1364 ارزش ها مانند طرز تفکر جریان های یاری دهنده ای هستند که بر اساس آنها شخص آماده می شود تا به طریق معینی به محیط پاسخ دهد.
از سویی ارزش ها استانداردهای همگانی ،انتزاعی ،وسیع , مطلوب و قابل احترام و تشکیل دهنده جو عمومی زندگی فرهنگی و اجتماعی می باشند. ارزش به عنوان یک پدیده اجتماعی، از زمان تشکیل اجتماعات اولیه تا کنون در زندگی انسان نقش مهمی داشته است.به گفته ماکس وبر زندگی بشر از یک رشته انتخابها تشکیل شده است که افراد از طریق آن نظامی از ارزشها را بر پا می کنند.لذا ذات ارزش عبارت است از انتخاب و تصدیق آزادانه. نظام ارزشی و فرهنگ یک جامعه تعیین کننده تفکر و نحوه عمل افراد آن جامعه است.
انتقال ارزش های فرهنگی و بعبارتی فرایند فرهنگ پذیری افراد نیز که بر اساس برخی پیشینه های پژوهشی - مانند: رونر،1984؛ ترایندیس و همکاران،1988؛ بتانکورت و لوپز،1993و مایسلز و همکاران، - 1998 توجه بسیاری از جامعه شناسان و روانشناسان را به خود معطوف داشته است از طریق فرایند جامعه پذیری حاصل می شود.فرایندی که در همه افراد یکسان نبوده و از دوران طفولیت شروع و تا انتهای عمر ادامه دارد - ماسن و همکاران ؟ ترجمه ی یاسایی و همکاران،. - 1380
به طور کلی ارزشها عبارتند از انعکاس و بازتاب روشی که افراد در فرهنگ و در مرحله ی زمانی مشخص به آن می اندیشند و بوسیله ارزش ها به جهت دهی رفتار و داوری ها و جهت گیری آنان در ارتباط با امور می پردازند - محمد خلیفه ، ترجمه سیدی ، . - 1378 در واقع ارزشها به عنوان بخشی از فرهنگ 2 محسوب می شوند . از سوی دیگر تفاوت در ارزشها منجر به تفاوت در خود پنداری،خود مهاری ، خودتظیمی ، مفهوم خود و بسیاری از پدیده های روان شناختی و در مجموع تفاوت های رفتاری می گردد - صادقی ، 1378 ، ص . - 38
نظام ارزش ها نیز مجموعه ای از ارزش های مرتبط با هم می باشد که رفتار و کردارهای فرد را نظم می بخشد و غالباً بدون آگاهی فرد شکل می گیرد . - محمد خلیفه ، ترجمه ی سیدی ، 1378 ، ص . - 50 با ورود به دانشگاه بمباران تغییرات مختلف زندگی شامل تغییر قابل توجه سطح زندگی از دبیرستان تا دانشگاه،سنگینی دروس،خجالت و پذیرش مسئولیت جدید از دسته عوامل فشارزایی هستند که دانشجویان در طول دوران تحصیل با آن روبرو می شوند که می تواند بر خود ارزشمندی آنان تاثیر بگذارد.
دوران دانشجویی نقش حساسی در تقویت پایه های ایدئولوژی و نظام ارزشی افراد دارد. عوامل متعددی - از جمله دور شدن از خانواده و تحصیل در دانشگاه خارج از محل سکونت خانواده و ... - می تواند هویت و نظام ارزشی جوان دانشجو را با بحران مواجه سازد.از این رو معتقدیم که ارزیابی وضعیت نظام ارزشی دانشجویان مساله ای است که از جهات مختلف نیازمند بررسی است.در بررسی پیشینه،پژوهشی همسو یافت نشد و بنظر میرسد چنین مساله ای با این کیفیت بررسی نشده باشد.اما برخی پیشینه های پژوهشی ارتباط نظام ارزشی را با متغیرهای جنسیت - احمدی، - 1378و ویژگی های شخصیتی نشان می دهند.
اولویت بندی ارزشی افراد یک جامعه نشان دهنده میزان اهمیت قائل شدن افراد آن جامعه به آن ارزشها و در نتیجه نوع رفتار و اعمال آنهاست که برگرفته از این ارزشها می باشد . شوارتز، ارزشهای بشری را عبارت از اهداف فراموقعیتی3 می داند که به عنوان اصول راهنما در زندگی فرد یا گروه به کار رفته و از نظر اهمیت تفاوت دارند - جلالی مقدم ، 1384، ص . - 34 ارزشها همراه با نوع تمدن تغییر می کند و در درون یک تمدن واحد نیز ارزش هر گروه و دسته ی اجتماعی با ارزشهای گروه و دسته های دیگر فرق دارد.
بنابراین، با نگرش به این که گذشت زمان در دیدگاهها و باورها و فرهنگ جوامع تغییر ایجاد می کند و ارزش های افراد که از فرهنگ و تمدن ملی و قومی پدید آمده است و از این تحول به دور نمی ماند، بسیار ضروری است که پس از گذشت بیش از یک ربع قرن از انقلاب شکوهمند اسلامی ارزشهای لایه های مختلف مردم به ویژه نسل جوان بررسی گردد تا از طریق این راه نقطه ای آغاز برای هر نوع برنامه ریزی در این زمینه مشخص شود و بتوان با برنامه ریزی، در حوزه جامعه را به سوی ارزشهای درست راهنمایی نمود. - احمدوند، 1379، ص - 105 کم و کیف گرایش ها و باورهای نسل جوان و نسبت آن با نسلهای پیشین به یکی از پرسشهای محوری جامعه ایرانی تبدیل شده است.
در این نکته نمی توان تردید کرد که برخی باورها و الگوهای رفتاری نسل جوان با نسل پیشین متفاوت است. بدیهی است در روابط و مناسبات بین نسل ها، الگوها و هنجارهای آنان نیز از این روند اثر پذیرفته است. به همین دلیل شناخت موضوع روابط نسلی و همچنین بررسی چالشها و هنجارهای بین نسلی و چگونگی آن به نسل ها و مهم تر حفظ هویت ملی و دینی جامعه وجود دارد، اهمیت دوچندان یافته است.
ارزشها به عنوان معیارهایی پسندیده هنگام داوری درباره ی رفتار خود و دیگران، رخدادها، مردم، انتخاب هدفهای زندگی، پیوندساختن با دیگران، شکل دادن و بیان نگرشها، و هم چنین هنگام توجیه منطقی اعمال و رفتارها به کار می روند. - صانعی، 1372، ص - 99 ارزشها به معنای جزئی از هویت فرد ، به شکل گیری هویت کمک می نمایند. ارزشها و اعتقادات از سویی باعث ایجاد هویت شخصی و از سوی دیگر موجب ایجاد هویت اجتماعی 4 می گردند . ارزشهایی که نوجوانان در زندگی خود تایید می کنند ، برای سازگاری روان شناختی آنها اساسی و ضروری است وارزشها در بخش آرمانی شخصیت ذخیره می شوند - محمد خلیفه ، ترجمه ی سیدی ،. - 1378
توجه به ارزشهای نوجوانان و جوانان به شکل گیری هویت و تثبیت آن کمک شایان توجهی می نماید. بحران هویت 5 با تنظیم ارزشهای واضح و مثبت ، نوجوان را در برابر بسیاری از آسیب های اجتماعی مصون خواهد نمود و به وی کمک می کند تا هویت موفق 6خود را احراز کند . - انصاری واسکویی ، 1380 ، به نقل از قاسمی،عارفی و شیخ الاسلامی ، . - 1382 افراد بدون داشتن ارزشهای مناسب ، احساس بیگانگی می کنند و هویت، ارزش و اهمیت خود را از دست می دهند. همچنین بدون داشتن یک سامانه ی ارزشی مشکل است که فرد بتواند یک شیوه ی زندگی مناسبی را برگزیند. - هرگنهان7 واولسون8، . - 1999
اولویت هایی که افراد به ارزش ها می دهند، یکسان نیستند و معمولاً منعکس کننده خلق و خو، شخصیت، و تجربه های جامعه پذیری منحصر به فرد زندگی، و فرهنگ پیرامون آنها می باشد . مطالعه ارزشها و تغییرات آن از جهت رابطهای که با دیگر مسائل فردی و اجتماعی دارد، حائز اهمیت است. بگونه ای که گاهی دگرگونیهای ارزشی نشان دهنده ناتوانی جامعه در انتقال ارزشها و ناتوانی در تنظیم روابط میان افراد براساس اصول مشترک است. به این ترتیب نفوذ جامعه بر اعضایش ضعیف میشود و تخطی از موازین اجتماعی افزایش مییابد.
لذا مطالعه تغییرات ارزشی بر شناخت ریشههای مشکلات و مسائل و کنترل آن حائز اهمیت است .همچنین اگر ارزش های فردی در جهت ناهماهنگ با فرهنگ جامعه تغییر کند در این صورت تدریجاً بین فرد، جامعه و فرهنگ فاصله ایجاد میشود. به ویژه اکنون که اعمال نفوذ کشورهای مختلف بر یکدیگر از طریق تأثیرگذاری بر ساخت فرهنگی کشور متقابل نهایتاً ارزشهای آن صورت میگیرد، مطالعه در زمینه ارزشها، تغییرات آن و ارتباط آن با دیگر ابعاد زندگی بشر اهمیت بیشتری پیدا میکند - جواهری، . - 1372
