بخشی از مقاله
چکیده
پروتئین شبهآنژیوپویتین- - ANGPTL4 - 4، پروتئین مهارکننده لیپوپروتئین لیپاز میباشد که مستقیماً و بدون واسطه در تنظیم متابولیسم چربیها، هموئوستاز گلوکز و حساسیت انسولینی نقش دارد. پژوهش حاضر تاثیر تمرینات مقاومتی بر سطوح ANGPTL4 و نیمرخ لیپیدی را در زنان یائسه مورد بررسی قرار داده است. بدین منظور 20زن چاقِ یائسه و غیرفعال - شاخص توده بدن30 < کیلوگرم بر مترمربع، 50-65 سال - به طور تصادفی به دو گروه تجربی و کنترل تقسیم شدند.
گروه تجربی در 12 هفته تمرینات مقاومتی - سه دوره با 8-12 تکرار در شدت 40-60 درصد یک تکرار بیشینه - ، 15-45 دقیقه در هر جلسه، سه جلسه در هفته شرکت کردند. سطوح ANGPTL4، کلسترول، تری گلیسرید، HDL LDL و شاخصهای آنتروپومتری قبل و 48 ساعت بعد از آخرین جلسه تمرین اندازهگیری شدند. تجزیه و تحلیل داده ها با آزمون تی زوجی، تی مستقل و آزمون همبستگی پیرسون در سطح معنی داری P<0/05 انجام گرفت. نتایج نشان دادند اجرای تمرینات مقاومتی سبب کاهش معنیدار ANGPTL4 سرم - P>0/05 - در گروه تجربی نشد ولی تفاوت معنیداری بین گروه تجربی در مقایسه با گروه کنترل - P=0/023 - مشاهده شد.
سطوح تری گلیسرید - P=0/026 - و درصد چربی بدن - P=0/002 - در گروه تجربی با کاهش معنیدار همراه بود اما تنها تغییرات بین گروهی درصد چربی بدن - P=0/043 - معنیدار بود.
بنابر نتایج آزمون همبستگی پیرسون ارتباط معنیداری بین سطوح اولیه و تغییرات ANGPTL4 با سطوح اولیه و تغییرات فاکتورهای خونی و شاخصهای آنتروپومتری پس از اجرای تمرینات مقاومتی وجود نداشت بنابراین، اگرچه تمرینات مقاومتی در پیشگیری و درمان چاقی و بیماریهای همراه با آن نظیر بیماریهای قلبی- عروقی نقش دارد ولی در زنان چاق یائسه غیرفعال تاثیری بر سطوح ANGPTL4 نداشت وانجام تحقیقات بیشتر جهت تعیین مکانیسم مولکولی واسط ضروری به نظر میرسد.
-1 مقدمه
یائسگی با کاهش فیزیولوژیک سطح استروژن و ایجاد چاقی آندروئید - به جای چاقی ژینوئید - ، کاهش تحمل گلوکز، اختلال در لیپیدها واکسیداسیون آنها، پرفشار خونی، افزایش فعالیت سیستم سمپاتیک، اختلال در عملکرد اندوتلیال و التهاب عروقی سبب افزایش احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی-عروقی در زنان یائسه میشود - Rosano, Vitale, Marazzi, & Volterrani, 2007 - بهطوریکه احتمال بروز آترواسکلروز و بیماریهای قلبی-عروقی و خطر وقوع سکته قلبی در زنان به محض یائسه شدن افزایش مییابد
در این باب، فاکتورها و هورمونهای اندوکرین متعددی شناسایی شدهاند که در تداخل بین بافتی و حفظ تعادل انرژی بدن نقش کلیدی دارند. از جمله میتوان به آدیپوسایتوکاینهای مترشحه از بافت چربی اشاره کرد که در زمره مهمترین تنظیمگرهای متابولیکی بدن هستند که بر بافتهای مختلف عمل کرده و روندهای مختلف دریافت غذا، حساسیت انسولینی، برداشت و مصرف گلوکز و اسیدهای چرب و التهاب را کنترل میکنند
عملکرد این آدیپوسایتوکاینها برای هموستاز طبیعی بدن لازم است و اختلال در تنظیم مسیرهایی که توسط این آدیپوسایتوکاینها تنظیم میشود به وقوع بیماریهای متابولیکی مانند چاقی، التهاب، هایپرتریگلیسریدمیا و آترواسکلروز منتهی میگردد . - ; Scherer, 2006ED Rosen, 2006 - پژوهشها در راستای شناسایی فاکتورهای تنظیم کننده تداخل بین بافتی به شناسایی خانواده پروتئینهای ترشحی خانواده آنژیوپویتین منجر شد. در میان اعضای این خانواده ANGPTL4 نقش کلیدی در تنظیم متابولیسم چربی ایفا میکند.
آنژیوپویتینها از جمله پروتئینهای مشتق از بافت چربی، متشکل از نه پروتئین هستند که بر سوخت وساز لیپید و احتمالا گلوکز و در نتیجه متابولیسم انرژی تأثیری عمده دارند . - S. Kersten - پروتئین شبه آنژیوپویتین- - ANGPTL4 - 14 یا - عامل چربی ناشی از گرسنگی - 2 . - Sander Kersten et al., 2000 - با وزن مولکولی 50کیلودالتون یکی از نه پروتئین متعلق به خانواده آنژیوپویتینها است
این فاکتور نوظهور عمدتا توسط کبد و بافت چربی تولید و ترشح میشود. عوامل استرسزای موثر بر متابولیسم از قبیل روزهداری، محدودیت شدید کالری و فعالیت ورزشی - مثﻻً استقامتی - ، همچنین چاقی و دیگر شرایط پاتولوژیکی ناشی از آن میتوانند موجب بروز تغییراتی قابل توجه در سطوح پلاسماییANGPTL4 شوند.
اتصال برگشتپذیر ANGPTL4 - که خود به ماتریکس خارج سلولی 3 - EMC - پیوند خورده - به LPL موجب باقی ماندن آن در فضای زیر مویرگی و در نتیجه مهار موقت فعالیت آنزیم میگردد . - MJ Lafferty, 2013 - همچنین قطعه N-terminal حاصل از شکستنANGPTL4 نیز میتواند وارد فضای اندوتلیوم شده و پس از اتصال به LPL موجب مهار برگشتناپذیر ناحیه فعال کاتالیتیکی LPL به مونومرهای غیرفعال در اندوتلیوم گردد. ANGPTL4 با مهار آنزیم لیپوپروتئین لیپاز جذب لیپوپروتئینهای غنی از تریگلیسرید را مهار کرده و از این طریق سبب افزایش سطوح تریگلیسرید خون و افزایش ذخیره تری گلیسرید کبدی میشود
از آنجا که افزایش TG پلاسما از عوامل خطر تصلب شرایین به حساب میآید، ANGPTL4 به عنوان هدف درمانی و شاخص پیشگو در بیماریهای قلبیعروقی مطرح گردیدهاست
بنابراین، هر عاملی که بیان ژنی و سنتز ANGPTL4 را تحت تاثیر قرار دهد میتواند در متابولیسم چربی و سطوح پلاسمایی TG مؤثر واقع گردد. مطالعات همه گیرشناسی، کلینیکی و آزمایشگاهی بر نقش فعالیت بدنی به عنوان جزء لاینفک تندرستی و عملکرد در سالمندان تکید دارند، ولی داده های علمی متضمن درک فاکتورهای موثر در ترویج فعالیت بدنی منظم در جامعه بالغین سالخورده در مراحل ابتدایی باقی مانده است
تمرینات مقاومتی میتواند ضمن کاهش توده ی چربی بدن، توده ی بدون چربی را افزایش دهند . - Nindl et al., 2000 - بنابراین، این احتمال وجود دارد که فعالیت بدنی و تمرینات ورزشی نه تنها با تاثیر مستقیم بر نیمرخ لیپیدی و تغییر در نسبت LDL به HDL، بلکه از طریق تاثیر بر سطوح ANGPTL4 به بهبود نیمرخ لیپیدی و پیشگیری از بیماریهای قلبیعروقی کمک کند. اما، با توجه به دانستههای ما تاکنون در هیچ یک از پژوهشهای انجام شده تاثیر تمرینات مقاومتی بر سطوح ANGPTL4 مورد بررسی قرار نگرفته است. بنابراین، با توجه به نقش کلیدی ANGPTL4 در متابولیسم چربی، انتخاب پروتکل تمرینی موثر در آزمودنیهای در معرض خطر ضروری بهنظر میرسد.
مطالعات متعدد بر آثار مطلوب تمرینات استقامتی در کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی-عروقی اذعان داشته اند
علاوه بر این، دانشکده آمریکایی علوم ورزشی نیز در سال 1990 تمرینات مقاومتی را به عنوان یکی از اجزاء اصلی برنامه ورزشی بهبود آمادگی تمام افراد جامعه در همهی ردههای سنی معرفی نمود به گونه ای که امروزه تمرینات مقاومتی در سازماندهی و طراحی برنامههای تمرینی، بازتوانی قلبی و پیشگیری از ابتلا به بیماریهای قلبی-عروقی توصیه میشود .
با توجه به اینکه در هیچ یک از مطالعات انجام شده تاکنون، تاثیر تمرینات مقاومتی بر سطوح ANGPTL4 بررسی نشده است، بنابراین تمرین مقاومتی میتواند پروتکل تمرینی منتخب باشد. از آنجا که روند پیری به دلیل شیوه زندگی غیرفعال سالمندان را بیشتر در معرض چاقی و فاکتورهای تهدید کننده جدی سلامت قرار میدهد
بررسی تاثیر مداخله تمرینی در زنان و مردان سالمند ارجح و مقدم است. معهذا، یائسگی و متعاقباً کاهش هورمونهای استروئیدی جنسی بهطور مستقیم و یا بهواسطه چاقی، پتانسیل ابتلا به سندرم متابولیک را در زنان در مقایسه با مردان بالاتر میبرد
بدین ترتیب، نیاز به توسعه استراتژیهای درمانی به منظور پیشگیری و یا درمان عوارض متابولیک مرتبط با چاقی و سالمندی در جامعه زنان چاق یائسه و غیرفعال، که در معرض بیشترین خطر ابتلا به بیماریهای تهدید کننده سلامت قرار دارند، یکی از اولویتهای پژوهشی خواهد بود. بنابراین، با فرض اینکه کاربرد مداخله تمرینات مقاومتی بتواند در بهبود چاقی و نیمرخ متابولیکی نقش داشته باشد؛ پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این سوال است که آیا تمرینات مقاومتی بر سطوح سرمی ANGPTL4 و نیمرخ لیپیدی در زنان چاق یائسه و غیرفعال تاثیر معنیدار دارد یا خیر؟
-2 روش تحقیق
پژوهش حاضر از نوع توسعهای با روش نیمهتجربی است که با هدف کلی بررسی تاثیر 12 هفته مقاومتی بر سطوح سرمی ANGPTL4 و نیمرخ لیپیدی در زنان چاق یائسه و غیرفعال، در دو گروه تجربی و کنترل انجام شد. در ابتدا با نصب اعلامیه های فراخوان در منطقه پنج تهران، افراد چاق یا دارای اضافه وزن که مایل به اجرای تمرینات ورزشی جهت تعدیل وزن و بهبود وضعیت فیزیولوژیک خود بودند، به یکی از مجموعه های ورزشی وابسته به شهرداری واقع در منطقه پنج تهران، مراجعه و توسط محقق شناسایی گردیدند.
پس از ارائه توضیحات کامل درباره روند اجرای پژوهش، فواید و مضرات احتمالی مطالعه، رضایت نامه کتبی از داوطلبین اخذ شد. پس از تکمیل پرسشنامههای استاندارد سلامت - پرسشنامه سلامت زنان - Hunter, 2000 - 4 و میزان فعالیت بدنی - پرسشنامه استاندارد بک - Baecke, 1982 - و پرسشنامه اعتباریابی شده میزان فعالیت بدنی عادتی فرامینگهام - - Kannel, 1979 - 5، 20 نفر از واجدین شرایط از بین زنان 50 -65 سال و یائسه، با توده بدنی بیشتر از 30 کیلوگرم بر مترمربع - که چاقی آن ها با کم کاری غده تیروئید مرتبط نباشد - ، سالم - نداشتن سابقه بیماری قلبی- عروقی، کبدی، کلیوی، ریوی و دیابت و نداشتن گزارشی از هر نوع ضایعه جسمی و ارتوپدی که با اجرای تمرینات تداخل داشته باشد - ، غیر فعال - عدم مشارکت در فعالیت های ورزشی منظم طی سه سال گذشته - و بدون سابقه اجرای فعالیت ورزشی یا محدودیت کالریک، انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه تجربی 12 - نفر - و کنترل 8 - نفر - تقسیم شدند - جدول . - 1 جهت کنترل برنامه غذایی و میزان کالری دریافتی آزمودنیها،
