بخشی از مقاله
چکیده:
ایثار و شهادت در مکتب تشیع از موضوعات حائز اهمیت می باشد؛ و جای تحقیق فراوان دارد. لذا این مقاله با عنوان ایثار و شهادت در آموزه ی سیاسی - فرهنگی شیعه ، در صدد است تا این موضوع را در ابعاد گوناگون ، از جمله جایگاه ایثار و شهادت در مکتب تشیع، روش و سیره ائمه معصومین دراین باره و همچنین نهضت عاشورا به عنوان الگوی ایثار و شهادت ، و آموزه ی سیاسی - فرهنگی آن بپردازد. چرا که درهیچ مکتبی به اندازه ی مکتب تشیع به ایثار و شهادت تاکید وتوجه نشده است ؛ در واقع اسوه های ایثار و شهادت را تنها در این مکتب می توان جستجو کرد.
مقدمه:
ایثار واژه ی مقدسی است که در شکل های مختلف تجلّی پیدا می کند . فداکاری، گذشت، مهرورزی، دوستی، محبت، بخشش مال و..... مصادیق بارزی از ایثار هستند؛ اما والاترین مراتب رفتار ایثارگرانه را می توان درعرصه ی جهاد در راه خدا مشاهده کرد، که با نوشیدن شربت شهادت ، جانبازی و اسارت در چنگال دشمنان تؤام است .
این گونه ایثارگری ها از چنان قداست و عظمت برخوردار هستند که سایر شکلهای ایثار در مقابل آنها ناچیز وکوچک به حساب می آیند.
پژوهش حاضر به تبیین نظری مفهوم ایثاروشهادت درآموزه اعتقادی و فرهنگی شیعه پرداخته است. در درون هر فرهنگ لایه های مختلفی وجود دارد و اعمال و رفتار انسان که در پایی نترین بخش فرهنگ و در افق تمدن بروز و ظهور پیدا می کند، ریشه درهمه آن لایه ها دارد. لذا ایثار و شهادت دردرون هر فرهنگ ازهمه لایه های فوق بهره می برد. ازاین روبا نگاهی به بستر معنایی ایثاروشهادت درفرهنگ غنی شیعه که اینک به صورت قطب بزرگ دین اسلام درآمده است، شناخت جایگاه آن در مکتب تشیع نه تنها ضروری،بلکه به عنوان وظیفه اسلامی یاد می شود.
براین اساس با مراجعه به روایات اهل بیت - ع - و زندگانی آنان می توان بدین امرپرداخت که آن بزرگواران چه قدربه ایثاروگذشت توجه و عنایت داشته اند.
بنابراین موضوع ایثار اهمیت فراوانی دارد، این اهمیت تا بدانجاست که در مکتب تشیع، به عنوان یک امر دینی در سازمان بخشیدن به جوامع و دفاع ازجامعه زندگی جمعی در بعد اعتقادی و فرهنگی، نقش بسیاری داشته است. هدف از ارائه این مقاله شناساندن جای گاه ایثار و فضلیت آن در آموزه سیاسی شیعه و تصریح آن جهت بالا بردن روحیه ایثار و ایثارگری در افراد و جامعه است.
دلایل مشروعیت ایثار و شهادت:
الف. آیات قرآن
عنوانی است که بر تلاش و مبارزه با دشمن اطلاق می شود. این که « جهاد در راه خدا »گروهی ازمؤمنان با جان و مال خویش با خدا معامله می کنند و درمقابل بذل جان و مال بهشت جاویدان الهی را دریافت می کنند، بر چنین افرادی هم صدق می کند . قبل از بررسی این دلیل چند نمونه از آیات قرآن را که درباره ی جهاد با تعابیر مختلفی وجود دارد، می آوریم.
این آیات با توجه به اطلاقی که دارند علاوه بر شهادت ناظر به عملیات استشهادی نیز می باشند :"ان االله اشتری من المؤمنین انفسهم و اموالهم بان لهم الجنه یقاتلون فی سبیل االله فیقتلون و یقتلون وعداً علیه حقاً فی التوریه و الانجیل و القرآن ومن اوفی به عهده من االله فاستبشروا ببیعکم الذی بایعتم به و ذلک هو الفوز العظیم " - توبه - 111 / در این آیه از معامله ی گروهی از مؤمنان با خدا سخن گفته شده که "جان و مال خود را به خدا تقدیم می کنند و در مقابل بهشت جاویدان الهی را دریافت می کنند" "در راه خدا می جنگند، می کشند و کشته می شوند" این دو تعبیر وعنوان، شامل هر دو گروهی که در سطرهای پیشین معرفی کردیم، می شود؛ هم کسی که به قصد قربت به میدان جهاد و شهادت قدم می گذارد و به دست دشمن شهید می شود و هم کسی که با همین انگیزه به مصاف با دشمن می رود و برای نابودی جمعی از دشمنان اقدامی می کند که خودش هم در ضمن کشته می شود.
هر دو با خداوند عقدی منعقد می کنند تا بر اساس آن جان و مال خود را با بهشت ابدی معامله کنند. بلکه می توان صدق مفهوم« اشتراء »به معنای خرید جان و مال مؤمن توسط خداوند در برابر بهشت را در عملیات استشهادی روشن تر یافت. چون حقیقتاً جانش را به خدا می فروشد." و من الناس من یشری نفسه ابتغاء االله و االله رؤوف بالعباد - "بقره - 7-2 / این آیه نیز شبیه آیه ی قبلی است که بعضی از انسان ها برای رضایت الهی جان خود را فدا می کنند و به او واگذار می نمایند.
"جاهدوا باموالکم و انفسکم فی سبیل االله ذلکم خیر لکم ان کنتم تعلمون" - توبه - 41 / در این آیه به همه ی مردم دستور می دهد که با اموال و جان های خودتان در راه خدا جهاد کنید که خیر شما درآن است" "جهاد با مال و جان" نیز عنوانی است که بر هر دو گروه یاد شده، منطبق است. کسی که به عملیات شهادت طلبانه اقدام می کند، حقیقتاً در راه خدا مجاهده می کند؛ هم انگیزه اش الهی است و هم هدفش ضربه زدن به دشمنان خدا و یاری دین اوست. اطلاق لفظ جهاد فی سبیل االله شامل چنین فردی هم می شود .
"ما کان لاهل المدینه و من حولهم من الاعراب ان یتخلفوا عن رسول االله و لا یرغبوا بانفسهم عن نفسه ذلک بانهم لا یصیبهم ظما و لا نصب و لا مخمصه فی سبیل االله و لا یطئون موطئاً یغیظ الکفار و لا ینالون من عدو نیلا الا کتب لهم به عمل صالح ان االله لا یضیع اجر المحسنین" - توبه/ - 12
