بخشی از مقاله
چکیده
فضای معماری دارای مفهومی عمیق است که نیاز به ممارست و تمرین های زیادی در این زمینه دارد.سالهاست که این مفهوم در دانشگاههای کشور آموزش داده می شود.از طرفی هم ادراک این مفهوم توسط دانشجویان بر طراحی و معماری آنها تاثیر گذار است.اما در سطح شهر شاهد معماری ناکارآمد هستیم و شناساندن درست و عمیق مفهوم فضا در این موضوع بی تاثیر نیست و ذهنیتی که این دانشجویان از فضای معماری دارند،بخش اعظم و مهمی از طراحی انها را شامل می شود.
در نتیجه ادراک درست از مفهوم فضا، بر کیفیت زندگی و بناهای ساخته شده در سطح شهر هم می افزاید.از این رو،هدف از این مقاله بررسی تاثیر آموزش بر درک و فهم دانشجویان معماری از فضا در ورودی 93 مقطع کارشناسی دانشگاه آزاد اراک است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی بوده و روش تحقیق توصیفیBتحلیلی می باشد و به جهت ارزیابی اطلاعات از روش کمی و از تکنیک پیمایش - مشاهده و پرسشنامه - استفاده شده است.
نتایج تحقیق نشان می دهد که دانشجویان در تعریف خود از فضا به دو بعد مادی و معنوی آن اشاره کردند اما قادر به ارایه تعریف دقیقی از فضا نبودند.همچنین آنها عنوان کردند که اساتیدشان به منظور آموزش فضا از روش هایی چون تاکید بر عوامل زیبایی شناسی و جغرافیایی خلق فضا ،طراحی فرم ها ،استفاده از تصاویرو...، استفاده می کنند.بیشتر افراد مورد مطالعه ،حضور در فضا را موثرترین عامل در درک بهتر خود از مفهوم فضا بیان کردند.اما بیشتر توجه اساتید در دانشگاه آزاد اراک در مقطع کارشناسی معماری ورودی 93به تصور و ساخت مدل های سه بعدی مربوط می شود.
مقدمه
بیان مسأله
فضا مجموعه ای است از روابط میان اشیا و آنگونه که ارسطو بیان داشته حتما نمی بایست که از همه سمت محصور باشد و بدین سان اجباری نیست که همواره نهایتی داشته باشد - گروتر،. - 1388انتقال این مفهوم در دانشگاههای کشور به خوبی انجام نمی شود و این موضوع از طریق معماری ها و بناهایی که در سطح شهر دیده می شود،قابل لمس است.
یکی از علل این امر،ضعف در انتقال و ادراک این مفهوم در دانشگاههاست.در دانشگاههای کشور ما از شیوه های متفاوتی برای انتقال این مفهوم استفاده می شود و بر ادراک دانشجویان از فضا تاثیر گذار خواهد بود و از طرفی انتقال مفاهیم از حالت قابل دید به کالبدی،بسیار ساده تر از انتقال آن از حالت ذهنی،گفتاری یا نوشتاری به کالبدی است
بنابراین انتقال مفاهیم معماری به کالبد و عینیت برای دانشجویان امری پیچیده است و نیاز به آموزش صحیح و عمیق این مفاهیم دارد و برای اینکه فضا برای انسان قابل درک و قابل تشخیص باشد باید به زبان عقل و بینش انسان ها آموزش و بیان شود.ادراک موثر و کامل دانشجویان از مفهوم فضا در معماری و آثار آنها و در آینده ی کاریشان نیز تاثیر گذار است و تاثیر این ادراک در فعالیت حرفه ای آنها به روشنی انعکاس خواهد یافت.
بنابراین در این مقاله،محقق قصد دارد به تاثیر آموزش در ادراک دانشجویان ورودی سال 93 مقطع کارشناسی معماری در دانشگاه آزاد اراک بپردازد و این مشکل را در سیستم آموزشی و دانشگاه و از دید خود دانشجویان بررسی کند.سپس راهها و ابزارهای موثرتر انتقال این مفهوم از دید آنها مورد کنکاوی قرار گیرد.
اهمیت تحقیق
آشنایی با مفهوم فضای معماری،تاثیر و اهمیت بسزایی در ذهنیت و روش طراحی معماران دارد.با توجه به اینکه معماران پیش از آغاز فرایند طراحی،باید با مفهوم و چیستی فضای معماری آشنا شده باشند و سپس به خلق و ایجاد این فضا بپردازند.
بنابراین ادراک آنها از فضای معماری بر این طراحی تاثیر زیادی خواهد داشت.اما در جامعه ی حاضر،شاهد معماری و ساختمان هایی هستیم که از کیفیات فضایی مناسبی برخوردار نیستند.بی شک یکی از علل عدم کیفیت عالی و مناسب این ساختمانها،مربوط به نظام آموزشی و عدم شناساندن درست و عمیق مفهوم فضا به دانشجویان و عدم آشنایی کامل معماران با این مفهوم می باشد.
آموزش فضا و میزان تاثیر گذاری آن بر دانشجویان در روش های مختلفی صورت می گیرد.ما در این مقاله به دنبال آنیم که موثر ترین و ایده آل ترین راه حل برای ادراک فضا را جستجو کنیم تا بدین وسیله انعکاس آن را در فعالیت های حرفه ای آینده ی این دانش آموختگان و در نتیجه در آینده ی کیفی معماری کشورمان مشاهده کنیم.بنابراین محقق در این مقاله قصد دارد آموزش و ادراک این مفهوم را از دید دانشجویان ورودی سال 93 مقطع کارشناسی رشه ی معماری،دانشگاه آزاد اراک و نظرات آنها در مورد فضا و تاثیر آموزش را بر این ادراک بررسی کند.بدین وسیله مشکل از بخش آغازین و دانشگاه باید بررسی شده و ضعف ها و معایب آن مورد کنکاوی قرار گیرد. امید است که با رفع این مشکلات در آینده ،شاهد معماری و بناهای با کیفیت بالاتر در سطح شهر باشیم.
ادبیات پژوهش
تعریف لغوی فضا
معنی لغوی فضا ،ساحت،زمین وسیع،گشادپی زمین،صحن منزل و سرا عنوان شده است - عمید،. - 1362فرهنگ انگلیسی آکسفورد،9 معنی برای واژه ی فضا می آورد،که از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:گستره ای پیوسته که در آن اشیا وجود دارند و حرکت می کنند.مقداری از یک منطقه که چیز خاصی آن را اشغال می کند یا برای هدف خاصی در اختیار گرفته شده است.
مفهوم فضا
مفهوم فضا یکی از مفاهیم بنیادی در هستی شناسی است و از این رو سیر تاریخی آن در گذر زمان می تواند شایان بررسی باشد.لذا در ادامه به سیر تاریخی مفهوم فضا در طی دوره های مختلف اشاره می شود:در روزگا کهن مربوط به تمدن های مصر و هند،که در آنها جهنا از گونه ای وحدت ساختاری برخوردار بود،فضا نیز پدیده ای نظام یافته شمرده می شد که وابسته به نوعی صورت اساطیری بود که برخاسته از تخیل آفریننده بود.
در تفکر قدسی هندوان،با تجلی و تمکن روح قدسی آدمی - روح اعظم - در مکان،شهر و به تبع آن،تمدن پدید می آید - ریخته گران،. - 1378شروه نگاه کمی به فضا در تمدن یونان و توسط اقلیدس بود.نتیجه ی تفکرات اقلیدس ان بود که انسان به جای آمیخته بودن با فضا و یکی بودن با آن،از آن فاصله گرفت و به مطالعه و بررسی آن پرداخت.در هندسه ی اقلیدسی،جهت های شش گانه،همسان و فاقد باارزشی اند،همچنان که زمان خطی نیز همان ویژگی را دارد.
افلاطون فضا را همانند یک هستی ثابت و از بین نرفتنی می دید که هر چه به وجود آید،داخل این فضا جای دارد.وی جهان را هندسی تبیین کرد و آن را با اشکال هندسی بیان نمود.ارسطو فضا را به عنوان ظرف تمام اشیا توصیف می نمود و ان را جایی خالی می دانست که بایستی پیرامونش بسته باشد تا بتواند وجود داشته باشد.در حقیقت برای ارسطو فضا محتوای یک ظرف و مجموعه ای از مکان ها و زمینه ای دینامیک با اعراض کیفی بود.در روزگار مسیحیت،فضا تکه تکه شد و همگنی خود را از دست داد و دیگر قابل اندازه گیری نبود،فضا جهت دار شد.
بهشت در اوج و دوزخ در پستی بود و هیچ کدام با فضای زندگی ارتباط نداشتند - نقره کار،. - 1380مانویل کاستل،دیوید هاروی و گروهی از متفکران معتقدند فضا چیزی است که توسط جامعه ایجاد شده است و اساسا خود جامعه است و چیزی بیرون و مقدم بر محیط نیست - افروغ،. - 1377به نظر واتسوجی - از انسان شناسان معاصر ژاپنی - ،فهم انگاره ی فضا مستلزم تعامل دو جانبه ی محیط - انسانیBطبیعی - و انسان و نیز دقت در وجوه مختلف این تعامل است.وی در این بیان،با تکیه بر ساختار دو وجهی - فردیBاجتماعی - وجود انسان،او را عامل و حامل وحدت کیفیت هایی متناقض معرفی می کند
نقی زاده و امین زاده نیز با تاکید بر عوامل فرهنگی،چنین می گویند:"عناصر و عوامل شکل دهنده ی فرهنگ ها،از عوامل اصلی تعریف کننده ی فضا هستند - نقی زاده و امین زاده،. - 1382این در حالی است که عناصر فیزیکی و کمیت ها نیز به عنوان تعریف کننده ی فضا،معرفی می شوند.بحرینی می گوید:"مهم ترین مشخصه ی فضا،شکل آن است
کیفیات فضایی فرم،تناسبات،مقیاس،بافت،نور و صدا بستگی به رابطه ی مستقیم با مشخصه های محصوریت یک فضا دارد - دی کی چینگ،. - 1388از طرفی در فضاهای عمومی تنوع محیط اهمیت بیشتری دارد.اشخاص با سنین و تونایی های مختلف،بزرگسال و کودک قهرمان و عافر،نیازهای مختلفی دارند که محیط باید به اندازه کافی برای پاسخ دادن به این نیازها راحت و انعطاف پذیر باشد
