بخشی از مقاله
چکیده
فرهنگ کار به عنوان شیوه زندگی نقش بنیادین وزیر بنایی در ارتقاي سطح پویایی جوامع دارد. در جهان پیشرفته با وقوف بیشتر به نقش استراتژیک نیروي انسانی و نگرشهاي آن به کار و تولید، مفهوم فرهنگ کار از اهمیت فزایندهاي برخوردار شده است. زمانی که فرهنگ کار نهادینه گردد کار به عنوان یک ارزش تلقی شده و همه افراد جامعه در سطوح مختلف کار کردن را مسیر توسعه موزون جامعه دانسته و از طریق درست کار کردن به توسعه اقتصادي کمک مینمایند.
این پژوهش تحت عنوان تبیین جامعه شناختی میزان توسعه یافتگی فرهنگ کار در میان کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراك می باشد. در این مقاله از نظریات پارسونز، دیویس و مور، مکتب مبادله و مارکس بهره گرفته شده است. جامعه آماري این پژوهش کارکنان دانشگاه شامل 801 نفر می باشند و نمونه برابر 180 می باشد. روش تحقیق پیمایشی و روش نمونه گیري تصادفی بوده است و به منظور جمع آوري اطلاعات از پرسشنامه با ضریب آلفاي کرونباخ 0,79 و مصاحبه استفاده شده است که طبق نتایج بدست آمده میان افزایش پاداش، مشارکت گروهی و جامعه پذیري به عنوان متغیرهاي مستقل و توسعه فرهنگ کار به عنوان متغیر وابسته رابطه معناداري وجود دارد ولی بین احراز پست سازمانی و توسعه فرهنگ کار ارتباط مستقیم مشاهده نگردید.
مقدمه
فرهنگ خاصیتی از گروه است. هرگاه در گروهی تجربه مشترك کافی گردآید، فرهنگ در آن جوانه می زند. براي لایه هاي گوناگون جامعه می توان فرهنگ هاي خاص قایل شد. خانواده، تیم هاي کوچک، گروه هاي همکار فرهنگ خود را دارند. در سازمان ها واحدهاي گوناگون، گروه هاي عملیاتی و سایر بخش هایی که داراي هسته مشترك حرفه اي و تجربی هستند نیز، می توان سراغ فرهنگ را گرفت. انسان موجودي چند فرهنگی است و بسته به جایگاهش رفتار فرهنگی گوناگونی از خودنشان می دهد؛ البته اگر فرد بخش اعظم زندگی خود را در حرفه و سازمان خاصی بگذراند از بسیاري جهات طبعی پیدا می کند که در سایر افراد آن حرفه یا سازمان مشترك است.
فرهنگ کار به عنوان شیوه زندگی نقش بنیادي وزیر بنایی در ارتقاي سطح پویایی جوامع دارد. در مقایسه با مفاهیمی همچون فرهنگ سازمانی، فرهنگ عمومی و نظایر آن، مفهوم فرهنگ کار کمترتعریف شده است. فراهم آوردن امکان تصمیمگیري براساس عقل و درایت در تمام مراحل زندگی به ویژه از دوران کودکی از جمله بنیانهاي اصلی و تأثیرگذار در ایجاد و تقویت فرهنگ کار محسوب میشود.
بررسیهاي کارشناسان مسایل اجتماعی ایران نشان می دهد که فرهنگ کار در ایران در مقایسه با جوامع پیشرفته در سطح پائینتري قرار دارد. این در حالی است که در جهان پیشرفته با وقوف بیشتر به نقش استراتژیک نیروي انسانی و نگرشهاي آن به کار و تولید مفهوم فرهنگ کار از اهمیت فزایندهاي برخوردار شده است. زمانی که فرهنگ کار نهادینه گردد کار به عنوان یک ارزش تلقی شده و همه افراد جامعه در سطوح مختلف کار کردن را مسیر توسعه موزون جامعه دانسته و از طریق درست کار کردن به توسعه اقتصادي کمک مینمایند.
آنچه به فرهنگ کار مشروعیت میبخشد نظمپذیري جمعی، کار دلسوزانه و باورهاي عملی به ارزش کار یدي، فکري و سازگار شدن با شرایط، قواعد و رفتارهاي صنعتی و تولیدي است. از جمله راههاي توسعه فرهنگ کار می توان به ایجاد تعهد در کارکنان، توجه به کارکنان، استفاده بهینه از استعدادها و ایجاد انگیزه در کارکنان است.
تاریخچه مطالعاتی
نظر به بررسی هاي ماخذ شناسی محقق، پاره اي از منابع و متون مرتبط با موضوع به شرح ذیل یافت شد که معرفی می شوند:
١- پایان نامه کارشناسی ارشد به نگارش عبدالمحمد موذن با عنوان: " سنجش وجدان کار کارکنان ماشین سازي اراك و عوامل موثر بر آن در سال : " 80 این تحقیق به روش پیمایش براي بررسی وجدان کار کارکنان ماشین سازي اراك انجام شده است. براي گزینش جمعیت نمونه روش نمونه گیري طبقه اي و تصادفی سیستماتیک استفاده شده و متغیر وابسته وجدان کاري و متغیرهاي مستقل رضایت شغلی سبک مدیریت تعهد و التزام شغلی و سازمانی و ابهام نقش به شمار می آید. روش گردآوري اطلاعات از پرسشنامه و روش اسنادي استفاده شده است. نتایج تحقیق به شرح زیر است: ارتباط معنادار و سیستماتیک بین متغیرهاي رضایت شغلی و سبک مدیریت و التزام شغلی و تعهد به شغل و سازمان وجدان کاري وجود دارد ولی بقیه متغیرها مانند ابهام نقش تحصیلات سابقه سکونت و وضعیت تاهل رابطه معنادار و سیستماتیک با وجدان کاري نداشته است.
٢- پژوهشی با عنوان: " ارزیابی روش هاي کارآمد سازي دانشگاه بیرجند " توسط محمد محمدي در سال 1380 انجام داده است. این پژوهش یک تحقیق توصیفی میدانی از نوع زمینه یابی بوده است. جامعه آماري تحقیق شامل تمامی کارکنان دانشگاه بیرجند بوده است. متغیرهاي مورد نظر پژوهشگر عبارتند از: تفویض روش اختیارات، ارائه پاداش مبتنی بر عملکرد افراد و مدیریت مشارکتی که نتایج مبین آن بوده است که تمامی موارد برروي کارآمدي کارکنان و درنتیجه دانشگاه مورد مطالعه اثرگذار بوده است.
با نگاهی به تحقیق هاي انجام شده در زمینه هاي وجدان و اخلاق کار می توان نتیجه گرفت که سازمان و نوع مدیریت بر کارکنان و ارائه پاداش ها و مشارکت بیشتر کارکنان و تامین نیاز هاي معیشتی و توجه به آن ها نقش پررنگتري در ایجاد انگیزه و باالتبع آن ارتقاء فرهنگ کار، دارد.
بر اساس آماري که از سویشوراي پژوهشی پژوهشکده اقتصاد اعلام شده، میزان کار مفیدهفتگی در ایران 6 تا 7ساعت است. در حالی که بر اساس آمارها ساعت کار مفید هفتگی در ژاپن 40 تا 60 ساعت ودر کره جنوبی 54 تا 72 ساعت است. همچنین بر اساس این آمار متوسط کار مفید روزانه درایران در بخش دولتی یک ساعت و 4 دقیقه و در بخش خصوصی 2 ساعت و 6 دقیقه است.علاوهبر این، آمارها نشان می دهد که سرانه کارمفید در ایران سالانه 800 ساعت است و اینمیزان در ژاپن2 هزار و 420 ساعت، در کره جنوبی 1900 ساعت می باشد.
این در حالی است که برخی از آمارها وضعیت بدتري را براي میزان ساعت کار مفید در اداره ها و دستگاههاي دولتی اعلام می کند.
از دید دورکیم در جامعه مدرن خانواده و دولت دیگر نمیتواند اخلاق را تعیین کنند. از آنجا که کار و شغل بخش عمدة زندگی افراد را تشکیل میدهد، تشکلهاي حرفهاي میتوانند این نقش را به عهده گیرند. کار می تواند منبع یگانگی ، عزّت نفس و خودشکوفایی باشد .
کار می تواند از طریق هدفدار کردن کارمند و روشن کردن ارزش او براي جامعه ، به وي تکامل ببخشد . با این حال در جهت عکس، کار می تواند به یک منبع نومیدي ، خستگی ، رخوت و احساس بی معنی بودن و پوچی شود.اگر آنان کار را مانعی براي رسیدن به کمال استعداد خود بدانند، اغلب براي آنان نگاهداري اهداف سازمان در کار دشوار می شود.چنین احساس هایی می تواند منجر به کاهش سطح مشارکت کاري ، کم شدن علاقه به کار و نهایتاً مانع توسعه و پذیرش فرهنگ کار شود.
با عنایت به اینکه هرگونه پیشرفت اجتماعی سازمان هاي بزرگ آموزشی مانند دانشگاه ها مرهون برنامه ریزي دقیق کارکرد نیروي انسانی در سطح کشور بوده، با توجه به اینکه جامعه آماري مورد بررسی در این تحقیق، کارکنان دانشگاه آزاد اراك می باشند ، با تاکید بر تبیین شاخص هاي میزان توسعه فرهنگ کار در نیروي انسانی در جهت پیشرفت دانشگاه می توان گامهاي موثر و اساسی برداشتنیروي انسانی کارآمد سرمایه هاي پرارزش جامعه هستند و تقویت نیروهاي بالقوه آنها به سمت بهره وري بهتر و رشد و سازندگی ، مستلزم حفظ پایگاه اجتماعی افراد و بالا بردن سطح آگاهی آنها در مسیر کمال است تا بتوانند موانع حرکت را از پیش پاي خود بردارند و نیروي مفیدي براي جامعه باشند .
این تحقیق بر آنست که فرهنگ کار را در میان کارکنان دانشگاه آزاد اراك مورد بررسی قرار دهد
چارچوب نظري
با توجه به این که فرهنگ کار حوزه اي از فرهنگ بوده که ارزش ها و هنجارهاي مربوط به کار را در بر می گیرد لذا محقق نظریه هاي پارسونز و دیویس و مور را براي چارچوب نظري پژوهش خود برگزیده است.در وحدت با موضوع همچنین از نظریه از خود بیگانگی مارکس و نظریه پاداش هومنز نیز بهره برده است.
جامعه پذیري
به نظر پارسونز، ارزش ها و هنجارهاي اجتماعی حاکم بر فرد است که جهت تصمیم گیري هاي وي را فراهم می کند. از این رو در ارتباط با اجتماعی شدن معتقد است نقش هاي اجتماعی وقتی نهادینه و درونی می شوند که به طور کامل با الگوهاي فرهنگی مسلط هماهنگ گردند. یعنی با الگوهاي اخلاق مورد تأیید و ارزش هاي مشترك اعضاي جامعه سازگار شوند. به نظر وي در واقع این ارزش ها هستند کهدر عمل شرایط ساخت کنش اجتماعی را تشکیل می دهند.
به اعتقاد پارسونز در فراگرد اجتماعی شدن موفق، هنجارها و ارزش هاي یک نظام، در افراد نهادینه می شوند و به صورت بخشی از وجود کنشگران یا وجدان آنها در می آیند. بنابراین کنش افراد از خارج بر آنها تحمیل نمی شود. پس فرد عامل قبل از اینکه نسبت به کاري اقدام کند، بر اساس معیارهایی که در وي نهادینه شده است، دست به انتخاب می زند. در این حالت انتخابیا بر اساس اهمیت و ارزش موضوع، تصمیم گرفته و عمل می کند
