بخشی از مقاله
چکیده
صدای ترافیک جاده ای یکی از مهمترین معضلات زیست محیطی در جوامع امروزی می باشد. که بنا به گزارشات سازمان بهداشت جهانی عامل ایجاد اختلالات فیزیولوژیکی و سایکولوژیکال همانند اختلال در عملکرد شناختی می باشد.
هدف از این مطالعه بررسی تاثیر صدای ترافیک بر عملکرد ذهنی و حرکتی رانندگان بود، که 35 نفر از دانشجویان مرد کارشناسی ارشد دانشگاه علوم پزشکی تهران در دو حالت محیط آرام و در مواجهه با صدای ترافیک قرار گرفتند و تست زمان واکنش انتخابی از بسته نرم افزاری Vienna test system را اجرا نمودند. مقایسه نتایج حاصل از تست زمان واکنش نشان داد که میانگین زمان واکنش ذهنی در مواجهه به صدای ترافیک اندکی افزایش و میانگین زمان واکنش حرکتی اندکی کاهش یافته، که از لحاظ آماری معنی دار نبودند.
همچنین در دسته بندی که براساس تفکیک سنی در افراد شرکت کننده صورت گرفت نشان داد که اختلاف در میانگین زمان واکنش ذهنی و حرکتی در بین گروههای سنی معنی دار نبود. نتایج این مطالعه نشان داد که صدای ترافیک در میانگین زمان واکنش ذهنی و حرکتی تمامی شرکت کنند گان تاثیر نداشت. همچنین این مطالعه نشان داد که صدای ترافیک در شرکت کنند گان در گروههای سنی مختلف هم تاثیر گذار نبوده است.
مقدمه
رشد روز افزون سفرها سبب مواجهه بیش از پیش مردم با صدا ترافیک شده و مخاطراتی را برای سلامت عمومی رانندگان ایجاد نموده است.[1] صدا دارای تاثیرات مستقیم و غیر مستقیمی در انسان بوده که تاثیرات مستقیم ناشی از مواجهه با آن سبب ایجاد مشکلاتی همچون افت شنوایی و تغییر در آستانه شنوایی می گردد. اما تاثیرات غیر مستقیم صدا شامل علائم سایکولوژیکی همانند اضطراب، بی قراری، کج خلقی، اختلال در خواب و همچنین سبب کاهش روحیه، انگیزش و خستگی ذهنی و اختلال در تصمیم گیری و کاهش عملکرد کاری نیز گردد
بیش از 200 میلیون نفر از شهروندان اتحادیه اروپا در مواجهه مداوم با صدای ترافیک قرار دارند آنچنان که صدای ترافیک بعد از آلودگی هوا به عنوان یک معضل اساسی در سﻻمت عمومی مطرح شده است.[1] هزینه های اجتماعی ناشی از مواجهه به صدای ترافیک در اتحادیه اروپا حداقل 38 بیلیون یورو در سال می باشد که معادل حدود 4 درصد تولید ناخالص ملی در این کشورها می باشد. این میزان هزینه فقط با در نظر گرفتن تاثیرات مواجهه به صدا در شدت بیش از 55 دسی بل می باشد در حالی که در برخی افراد حساس، تاثیرات صدا در کمتر از 55 دسی بل مشاهده شده است .
اکثریت مردم ساکن در شهرهای بزرگ در مواجهه با صدای ترافیک هستند که در این میان رانندگان×دارای بیشترین میزان مواجهه به آن هستند.[4] رانندگی یک فعالیت پیچیده بوده که سیستم شنوایی، بینایی و قوه ادراک رانندگان را درگیر کرده که رانندگان در حین رانندگی باید مخاطرات را شناسایی و پاسخ مناسب به آنها بدهند [5] بدین سبب در برخی از کشورها برای پیش بینی نحوه ایمن رانندگی از تست های عملکرد شناختی استفاده می کنند.
در کشورهایی همانند استرالیا و آلمان برای اخذ مجوز رانندگی و همچنین بعد از تخلفات و حوادث ترافیکی، رانندگان ملزم به اجرای تست های سایکولوژیکی روانشناسی می باشند.[5] علم روانشناسی ترافیک با مطالعه رفتار و پردازش روانشناختی رانندگان درصدد ارتباط آنها با حوادث رانندگی می باشد.
یکی از فاکتورهای موثر در پاسخ شناختی رانندگان به استرسورها، زمان واکنش می باشد. در روانشناسی زمان واکنش به عنوان شاخصی در سرعت پردازش اطلاعات بررسی می گردد.[8] زمان واکنش از ظهور یک تحریک بینایی یا شنوایی تا شروع یک پاسخ حرکتی می باشد. و برای ارزیابی درک و توانایی شناختی مورد استفاده قرار می گیرد. در قلمرو روانشناسی، 3 نوع زمان واکنش شامل، زمان واکنش ساده، تمایزی و انتخابی تقسیم بندی می گردد. در زمان واکنش ساده افراد تنها به یک محرک پاسخ می دهند. اما در زمان واکنش تمایزی دو محرک ارائه شده که افراد تنها باید به یک محرک پاسخ دهند. همچنین در زمان واکنش انتخابی، افراد باید متناسب با ظهور محرک ها پاسخ های مرتبط با آن را بدهند .
بررسیهای مختلف نشان داده اند که وابسته به نوع صدا و فعالیتی که افراد اجرا می کنند صدا دارای تاثیرات مختلفی در عملکرد ذهنی و حرکتی رانندگان می باشد.[10] آنچنان که در برخی از مطالعات نشان داده اند که صدا سبب افزایش عملکرد در فعالیتهای نظارتی گردد و یا سبب افزایش تسریع در فرآیند تصمیم گیری می گردد .[11] همچنین صدا می تواند در عملکرد افراد در تاثیرات زیان باری را به همراه داشته باشند.
قابل ذکر است که ارتباط پیچیده و چند بعدی بین صدای ترافیک و تاثیرات آن در عملکرد افراد وجود داشته که هنوز کاملا درک نشده است.[13] که با توجه به تناقضاتی که در ارتباط با تاثیرات صدا در عملکرد شناختی رانندگان وجود دارد، ضروری به نظر می رسد که مطالعات بیشتری در این زمینه صورت گیرد.
در این مطالعه افراد شرکت کننده در محیط آزمایشگاهی در مواجهه با صدای ترافیک قرار گرفته و سپس با استفاده از تست های معتبر سایکولوژی، رفتار رانندگان برای زمان واکنش ذهنی - زمان تصمیم گیری - و زمان واکنش حرکتی مورد بررسی قرار گرفت که هدف آن بررسی تاثیر صدای ترافیک در عملکرد ذهنی و حرکتی رانندگان می باشد.
مواد و روشها
این مطالعه از نوع مداخله ای بود که براساس برآوردهای آماری 35 نفر تست مربوطه را انجام دادند. نحوه انتخاب این نمونه ها براساس اطلاعیه ای بود که در دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران نصب شد و از دانشجویان مرد کارشناسی ارشد که دارای گواهینامه رانندگی و عدم سابقه استعمال دخانیات و مصرف مواد مخدر بودند برای شرکت در این مطالعه دعوت به عمل آمد. در روز قبل از اجرا تست از دانشجویان خواسته شد که شب قبل از تست خواب کاملی داشته و در روز تست از نوشیدن چای، قهوه، شکلات و نوشیدنی های کافئین دار خودداری نمایند. لازم به ذکر است که 2 نفر از دانشجویان مرحله اول تست را انجام دادند اما در مرحله دوم تست شرکت نکردند و از نمونه مورد نظر حذف شدند. همچنین در پایان مطالعه به هر کدام از دانشجویان هدیه ای اعطا گردید.
در ابتدا مطالعه برای تعیین شدت صدای ترافیک در محیط آزمایشگاه، از 5 نقطه از منطقه 6 شهر تهران به مدت حدود 2 ساعت صدای ترافیک ضبط گردید که همزمان با آن از دستگاه صدا سنجی که بر روی پایه ای به ارتفاع 120 سانتیمتر از سطح زمین و به فاصله 2 متری از لبه خیابان نصب شده بود شدت صدا اندازه گیری شد که میانگین تراز صدای 5 نقطه تقریبا برابر 73 دسی بل در تراز A بود که آنالیز طیف فرکانسهای مرکزی یک اوکتاو باند در شبکه Z در جدول 1 نشان داده شده است.
جدول . 1 آنالیز طیف فرکانسهای مرکزی یک اوکتاو باند در شبکهZ
در این مطالعه قبل از انجام تست×دانشجویان به مدت یک ساعت در محیط آرام آزمایشگاه قرار گرفتند و تست زمان واکنش انتخابی را انجام دادند، پس از اتمام این مرحله، تست مربوطه مجددا تکرار شد، با این تفاوت که در ابتدا دانشجویان به مدت یک ساعت در مواجهه با صدا ترافیک ضبط شده به شدت صدا حدود 73 دسی بل در شبکه A قرار گرفتند و سپس تست× زمان واکنش انتخابی تکرار شد. در این مطالعه به منظور ارزیابی زمان واکنش از تست زمان واکنش انتخابی نوع S3 از بسته نرم افزاری Vienna test system استفاده گردید.
نحوه کار با تست زمان واکنش انتخابی نوع S3 بدین صورت که در این تست سیگنالهای نوری - زرد- قرمز - و صوتی - با فرکانس 2000 هرتز - پخش شده که دانشجویان با وجود تنوعی از سیگنالها باید به سیگنال نور زرد و صوتی که همزمان ظاهر شده سریعا واکنش داده و انگشت خود را از روی یک حس گر لمسی که به دکمه REST مشهور است برداشته و سریعا دکمه واکنش به رنگ سیاه را فشار دهند و دوباره انگشت خود را روی حس گر قرار دهد.
قبل از اجرای تست، دانشجویان باید مراحل آموزشی آن را برای اطمینان از درک کامل مراحل تست انجام می دادند. در این تست متغیرهای اصلی شامل میانگین زمان واکنش و میانگین زمان حرکتی بود. میانگین زمان واکنش ذهنی برابر زمان بین ظاهر شدن سیگنال مربوطه تا برداشتن انگشت از روی حس گر می باشد. همچنین میانگین زمان واکنش حرکتی برابر زمان بین برداشتن انگشت از دکمه حس گر تا فشار دادن دکمه پاسخ - - reaction می باشد که واحد آنها براساس میلی ثانیه می باشد.
یافته ها
میانگین سن افراد شرکت کننده 26/12 سال و انحراف معیار 2/19 بود. که در مطالعه حاضر با استفاده از آزمون t برای دو نمونه وابسته، ارتباط متغیرهای عملکردی حاصل از تست زمان واکنش انتخابی، شامل میانگین زمان واکنش ذهنی و میانگین زمان واکنش حرکتی را در دو حالت محیط آرام و بعد از مواجهه به صدای ترافیک برحسب میلی ثانیه نشان داده است.
جدول .2 ارتباط بین متغیرهای زمان واکنش در دو حالت محیط آرام و بعد از مواجهه به صدای ترافیک برای تمام شرکت کنند گان - - n=35
