بخشی از مقاله
چکیده
عدم توجه به معماری سنتی غنی ایران، باعث کشش و حرکت معماری معاصر ما به سمت معماری مدرن شده که پیامدهای نامطلوبی را برای ما به ارمغان آورده است. حاصل این رویکرد، معماری پوچ و بدون هویتی است که ناسازگار با طبع معماری کشور ما است. امروزه با توسعه و پیشرفت تکنولوژی، لزوم توجه به توسعه پایدار و ساخت و سازهای مطابق با اصول معماری در راستای استفاده بهینه از منابع طبیعی موجود، استفاده مناسب از اقلیم منطقه و بهره گیری از انواع انرژی های تجدیدپذیر که رایگان و بدون آلودگی هستند از اهمیت خاصی برخوردار است.
معماری سنتی ایرانی غنی ترین عناصر و ارزش های هویتی را دربر داشته و از طریق هماهنگی با طبیعت و استفاده از انرژی پایدار آن، همانند نور ، باد و عناصر اصلی آن مثل آب و خاک و گیاه به نحو شایسته در معماری گذشته، گام های موثری در این مسیر برداشته است. بر این اساس معماری سنتی اقلیمی ایران می تواند برای رسیدن به کاهش مصرف و اتلاف انرژی در بخش ساختمانهای شهر، راهکاری موثر باشد.
استفاده از سامانه های ایستای سرمایشی در معماری ایران سابقه ای دیرینه دارد. در این راستا در ساختمانهای سنتی ایران از عناصر مختلف معماری استفاده شده است. بادگیر و گودال باغچه نمونه ای ازین عناصر هستند که در این مقاله بررسی شده اند و نتیجه بررسی نحوه عملکرد این عناصر معماری به کار رفته در معماری سنتی ایران - بادگیر و گودال باغچه - نشان می-دهد که معماری سنتی اقلیمی ایران نوعی معماری پایدار به حساب می آید زیرا شاخصه های پایداری و همچنین اهداف ساختاری را در بر میگیرد.
مقدمه
پایداری، استفاده مؤثر و بهینه از منابع شامل طبیعت، انسان و فناوری است؛ به نحوی که درعین تأمین نیازهای امروز بشر، متضمن برآورده شدن نیازهای آیندگان نیز باشد. واژه پایدار برای توصیف جهانی به کار می رود که در آن انسان و طبیعت بتوانند با در نظر گرفتن نیازهای حال و حقوق نسل های آینده و با حفاظت از محیط زیست، بدون ایجاد آثار مخرب بر آن، ادامه حیات دهند .توسعه پایدار به معنی ارائه راهکارهایی در مقابل الگوهای فانی کالبدی اجتماعی واقتصادی است.
مفهوم پایداری در معماری، توجه به شرایط اقلیمی و طبیعی و موقعیت مکانی ساختمان درتعریف معماری اهمیت ویژ ه ای دارد و به کاهش مصرف منابع طبیعی و انرژی با به کارگیری همسازی محیط و بنا با یکدیگر و استفاده از مصالح قابل بازیافت و انرژ ی-های تجدیدپذیر اشاره میکند.
هدف اصلی توسعه پایدار، تأمین نیازهای اساسی، بهبود و ارتقای سطح زندگی همه، حفظ و اداره بهتر اکوسیستم ها و آینده و سعادتمندتر ذکر شده است از دیگر اهداف توسعه پایدار میتوان به کاهش اتلاف و پخش انرژی به محیط، کاهش تولید آلاینده ها، استفاده از موادو مصالح قابل بازگشت به چرخه طبیعت و بهر ه گیری از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی باد خورشید و انرژی زمین -گرمایی اشاره کرد. اهمیت تاثیر اقلیم بر معماری،انجام مطالعات و پژوهش های جامعی را در این زمینه ایجاب می کند. بویژه در کشور ما که تنوع شرایط اقلیمی در آن کاملا مشهود است
استفاده از روشهای طراحی معماری و شهرسازی برای صرفه جویی در مصرف سوخت و انرژی از هر دیدگاه و منظر، یک اصل و ضرورت مهم و اساسی چه در سطح ملی و چه در مقیاس بین المللی می باشد. قسمت اعظم مشکلات زیست محیطی که هم اکنون جهان با آن روبروست، مربوط به مصرف سوختهای فسیلی بویژه در بخش ساختمان می باشد. جدای از تاثیرات زیانباری که اتلاف انرژی و سوخت بر زیست بوم کره زمین دارد، از منظر اقتصادی اتلاف انرژی و سوخت یعنی از بین رفتن منابعی که میتوانست جهت تعالی و رفاه افراد جامعه به مصرف برسد. همچنانکه در طرح ساختمانها و شهرها می باید تمام جنبه ها و ابعاد اجتماعی، روانی و فردی انسانها را مورد توجه قرار داد و ساختمانی که بدون توجه به جنبه های فوق ساخته شود مطلوب نخواهد بود، ولی بطور قطعی می توان گفت که در حال حاضر جوامعی که به اتلاف انرژی در ساختارهای کالبدی جامعه خود بی توجه باشند در جهان رقابت آمیز کنونی جایی نخواهند داشت
از دیرباز ایرانیان با توجه به نوع اقلیم محل زندگی خود، سعی در تطبیق زندگی با عناصر طبیعت در راستای بهره وری از انرژی تجدید پذیر داشتند. الگوهای کهن مورد استفاده در معماری ایرانی، باعث ایجاد یک معماری هماهنگ و همسو با اقلیم و محیط زیست شده که در آن ساختمان ها به عنوان بخشی از یک مجموعه متعامل بین نیازهای انسان و محیط عمل می نمودند.
معماری سنتی ایران به دنبال ایجاد نظمی بر اساس بهرهوری از مواهب طبیعی و هماهنگ با نظم حاکم بر طبیعت در راستای برآورده نمودن نیازهای روحی، ذهنی و جسمی انسان بوده است و در این راستا معماری ایران در اقلیم ها و محیط های مختلف راهکارهای کارآمدی را ارائه نموده است که طی قرون مختلف تکامل یافته است. برخی از عناصر و راهکارهای سنتی در راستای بهره وری از طبیعت و تامین انرژی عبارتند از طراحی گودال باغچه، بادگیر، ایوان، باغ، حیاط مرکزی و ... که در این مقاله به دو بحث گودال باغچه و بادگیر پرداخته شده است.
تعریف مساله و اهداف تحقیق
مطالعه نقش بادگیر و گودال باغچه در معماری پایدار هدف تحقیق پیش رو است و مشخصا به این پرسش پاسخ داده می شود که عملکرد این عناصر در آسایش اقلیمی ساکنان چگونه است؟
از این رو در این تحقیق، بادگیر وگودال باغچه، به عنوان عناصر پایه به لحاظ پایداری مورد ارزیابی قرار میگیرد و نقش آنها در دستیابی به معماری پایدار بررسی می گردد. معماری امروز وابسته به تفکر نا آگاهانه از معماری تندیس وار اروپایی، به پس-مانده و به اضافه فضاها تبدیل شده اند و اهمیت پیشین خود را ندارد. در اینجا ذکر این مهم ضروری به نظر میرسد که هدف از این پژوهش پیروی از کهن الگوهای سنتی سرزمین خودمان و ایجاد صورت جدیدی از معماری پیرو مفاهیم، مد نظر است.
پیشینه تحقیق
درخصوص معماری پایدار مطالعات زیادی انجام شده و از جهات مختلف مورد ارزیابی قرار گرفته اند، هم چنین بررسی عناصر و راهکارهای معماری سنتی ایران همواره از مباحث مورد توجه بوده است. با توجه به این که در این مقاله، عناصر خاص معماری با دیدگاهی تاریخی مورد بررسی قرار میگیرد، متون کهن و خود آثار معماری مهمترین موارد مورد استناد هستند. به این منظور مقالات مرتبط بررسی شده و به صورت یک مقاله گردآوری شده است.
روش تحقیق
روش تحقیق توصیفی B تاریخی با مطالعه کیفی است. جامعه تحقیق، معماری سنتی ایران می باشد. ابزار جمع آوری اطلاعات منابع مکتوب و مقالات بوده است. در مسیر تحقیق به نقش گودال باغچه هاو بادگیرها، در پایداری معماری بومی پرداخته شده است..
اهداف توسعه پایدار
هدف اصلی توسعه پایدار، تامین نیازهای اساسی، بهبود و ارتقاء سطح زندگی برای همه، حفظ و اداره بهتر اکوسیستمها وآینده ای امنتر و سعادتمند ذکر شده است.
