بخشی از مقاله
چکیده
با آغاز قرن بیست و یکم سازمانهای تولیدی و خدماتی تغییرات شدیدی را پیرامون خود مشاهده کردند شدت این تغییرات به حدی بوده است که سازمانها را با چالشهای نوینی مواجه ساخته است و عدم توجه به این چالشها بقاء و موفقیت سازمانها - اثربخشی - را به شدت تحت تأثیر - تهدید - قرار داده است.
در این مقاله هدف این است که مدلهای مفهومی مقالات معتبر داخلی و خارجی را بررسی و به دنبال نقاط مشترک - اتفاقنظر - و تناقضات در آنها باشیم تا بتوان موضوع را بهتر درک و جمع بندی کرد. آنچه تمامی پژوهشگران و محققان در مورد چابکی باهم اتفاقنظر دارند آن است که چابکی مجموعهای از توانمندیها و شایستگیهایی است که باعث بقا و رشد سازمان در رویارویی با محیطهای مملو از شرایط عدم اطمینان و عدم قطعیت میشود.
.1 مقدمه
در دو دهه اخیر، شرایط فعالیت در صنایع پیشرفته، به طور اساسی تغییر کرده است در این سال ها، تکنولوژی، شرایط بازار و خواسته های مشتری با سرعت و درجه های مختلف تغییر پیدا کرده، سازمانها دریافته اند که راه حل پیشرفت در چنین فضای رقابتی و متغیری ، همگام شدن با تغییر و پذیرش شرایط جدید است، نه تقابل با آن .
با افزایش تغییر در محیط کسب و کار و رقابتی تر شدن آن، سازمانها به سیستم تولیدی نیاز پیدا می کنند که بتوانند به کمک آن به تمامی نیازهای مشتریان پاسخ دهند، مشتریان همواره خواهان محصولاتی با کاربرد بیشتر و متنوع تر بوده و تمایل دارند آنها را با سرعت هر چه بیشتر - سرعت پاسخگویی - دریافت کنند .
اساساً فناوریهای اطلاعاتی با برخورداری از توان بالای پردازش اطلاعات و قدرت برقراری ارتباطات راه دور توانستهاند به سرعت فضای جامعه را بهسویی سوق دهند که کارهای تخصصی و حرفهای به شکلی مناسب با تکیه بر آنها به انجام برسد فناوریهایاطلاعاتی با استفاده از توان بالقوه و بالای رایانهها به تأثیرگذاری در جوامع نوین پرداختهاند از همین رو تلاش گستردهای برای ارتقای کیفیت و کمیت بهرهگیری از این فناوریها انجام شده که میتوان با مدیریت بهتر روشها، فنون و ابزارهای فناورانه به بهبود وضعیت کاربرد آنها یاری رساند .
.2 تعاریف
.1-2 فناوری اطلاعات
باید بیان کرد که فناوری اطلاعات و ارتباطات نظامها، عبارت است از فناوری سخت افزارها، نرمافزارها و شبکههای ارتباطات، به خصوص تجهیزات و فناوری پیشرفتهی آن [4]، تکنولوژی اطلاعات عبارت است از مجموعه روش ها و تکنیک های مبتنی بر رایانه است که در فرایند اجرای کارهای مختلف، تحولات قابل ملاحضه ای ایجاد کرده است. فناوری و دانش فنی از جمله عوامل فنی و قابل کنترل توسط مدیریت است که در انتخاب آن بایستی معیارهای زیادی را در نظر گرفت از جمله: جنبه های هزینه منفعت، سازگاری با محیط زیست، قابلیت دستیابی به تجهیزات برای فناوری برگزیده و انتظارات تولید انبوه .
محور فناوری اطلاعات، رایانه و ارتباطات از راه دور است. رایانه،اساساً کار پردازش و انباشت اطلاعات را انجام میدهد و ارتباط راه دور، امکانات پخش و توزیع این اطلاعات را در سطحی وسیع فراهم میسازد .[6]دَفت1 دو بعد را برای سازمان تعریف می کند :
- بعد ساختاری: که ویژگی های درونی سازمان را نشان می دهد و برای اندازه گیری یا مقایسه سازمان ها به کار می رود.
- بعد محیطی: که شامل اندازه، تکنولوژی، محیط و اهداف می شود.
فناوری ارتباطات و اطلاعات عنصری است که در هر دو دسته قرار می گیرد و سبب تغییر در میزان تأثیر دیگر عوامل ساختاری و محیطی می شود. دَفت تکنولوژی را اینگونه تعریف می کند که ابزارها، تکنیک ها و اقداماتی که ورودی را به خروجی تبدیل می کنند
با وجود گستردگی فناوری اطلاعات، نقش آن در فرآیندهای سازمانی کاملاً روشن نیست. حضور فناوری اطلاعات، بهره وری، ارتباطات و تصمیم گیری را ارتقاء بخشیده است، امروزه %50 هزینه های بودجه سرمایه ای در سازمانهای تولیدی، در زمینه فناوری اطلاعات صرف می شود. نزدیک به %40 از هزینه های مهندسی مجدد سازمانها در سال 1997، مربوط به سیستم های اطلاعاتی بوده است. اگر چه فرض بر این است که سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات، تغییرات سازمانی را به منظور بهبود ارتباطات، به همراه خواهد داشت
همچنین فناوری اطلاعات شامل مطالعه، طراحی، توسعه، اجرا، حمایت یا مدیریت نظام های اطلاعات مبتنی بر رایانه و به طور خاص، کاربردهای نرمافزاری و سختافزار رایانه میشود. از سوی دیگر، فناوری از فعالیتهایی شامل ایجاد، ذخیرهسازی، کاربری و ارتباط اطلاعات، همراه با روشهای مرتبط و مدیریت کاربری آنان، پشتیبانی می کند علاوه بر آن میتوان اظهار کرد که فناوریاطلاعات عبارت است از آمادهسازی، گردآوری، ارسال، بازیابی، ذخیرهسازی، دستیابی، ارائه و تغییر شکل اطلاعات در تمامی انواع و قالبهای آن مانند صدا، گرافیک، متن، ویدئو و تصویر .
از فناوری اطلاعات جهت تسریع نمودن عملیات مربوط به جمع آوری اطلاعات، تحلیل و تفسیر استفاده می شود . نامه گشای فرد و همکارانش در مورد اثر فناوری اطلاعات در زمینه های بازاریابی و مدیریت بحث نمودند و آنها تاکید داشتند که پیکر بندی بازاریابی جدید از مزایای فن آوری و اطلاعات بهره می برد
با در نظر گرفتن نظرات محقیقن می توان فناوری اطلاعات را مجموعه ای از سخت افزارها، نرم افزارها و تئوری های اطلاعات دانست که که اگر درست بنا گردد می تواند در زمینه های مختلفی جهت اثربخشی و کارایی سازمان یاری رسان باشد.
.2-2 چابکی
باتوجه به جدید بودن بحث چابکی، تعریفی که مورد تائید همگان باشد وجود ندارد. از سال 1991 به بعد محققان بسیاری در این زمینه فعالیت کرده اند و هرکدام تعاریف متعددی ارائه کرده اند که در زیر تعدادی از آنها آورده شده است.
بهره گیری از تغییرات به عنوان فرصتهای ذاتی نهفته در محیطهای آشفته .[11] توانایی بقاء و پیشرفت در محیطی با تغییرات مداوم و غیر قابل پیش بینی و بهره گیری از تغییرات به عنوان فرصتهای ذاتی نهفته در محیطهای آشفته تواناییهای تولیدکننده برای واکنش سریع به تغییرات ناگهانی و غیرقابل پیشبینی
چابکی به طور کلی توانایی یک سازمان برای درک تغییر محیطی و سپس پاسخگویی سریع و کارا به آن تغییر است. این تغییر محیطی می تواند تغییرات تکنولوژیک و کاری یا تغییر نیاز مشتری باشد. واژه » چابک« توصیف گر سرعت و قدرت پاسخگویی در هنگام مواجهه با رویدادهای داخلی و خارجی سازمان است .توانایی و قابلیت انجام عملیات سودآور در محیط رقابتی غیرقابل پیش بینی و متغیر . توانایی یک واحد کسب وکار برای رشد و بقاء در یک محیط رقابتی و سودآوری از محیط .
محمد فتحیان و اعظم صالحی مقدم برخی از این تغییرات به صورت زیر می دانند :
- توانایی واکنش سریع به تغییرات ناگهانی و غیرقابل پیش بینی
- بهره گیری از تغییرات به عنوان فرصتهای ذاتی نهفته در محیطهای آشفته
- توانائی بقا و پیشرفت در محیطی با تغییرات مداوم و غیر قابل پیش بینی
نیاز به این پارادایم جدید، مبتنی بر افزایش نرخ تغییر در محیط است که موسسات را وادار به پاسخ پیش کنشی به تغییرات می کند. بازارها و مشتریان خواهان محصولات ارزان، متناسب با سلائق خود و دسترسی سریع به آن هستند .
نریمان عبدی و همکارانش معتقدند تاریخچه چابکی به دوره رکود صنایع ایالات متحده بر می گردد. با توجه به رکود صنایع تولیدی ایالات متحده و از دست دادن رقابت پذیری در طول دهه 1980 که به خوبی مستند شده بود، در سال 1990 کنگره آمریکا تصمیم گرفت تا اقداماتی ضروری در این مورد انجام دهد .در نتیجه کنگره به وزارت دفاع دستور داد آژانسی را ایجاد نموده، تا صنعت تولید ایالات متحده را با هدف رقابتی تر کردن آنها ، مورد بررسی قرار دهد. در سال 1991 در کنفرانسی که در دانشگاه لی های با نام - استراتژی های تولید برای قرن - 21 برگزار شد، واژه تولید چابک مطرح گردید که اکنون آنرا پارادایم قرن 21 به حساب می آورند. از ویژگی های اصلی در شرکت چابک که می توانند شرکت را متمایز از سایر شرکت ها نمایند، عبارتند از:
- انعطاف پذیری و انطباق پذیری
- پاسخگویی
- سرعت
- یکپارچگی و پیچیدگی کم
- تجهیز شایستگی های اصلی و مرکزی
- کیفیت بالا و بهبود محصولات
- فرهنگ تغییر
آنچه که تمامی پژوهشگران و محققان در مورد چابکی با هم اتفاق نظر دارند آن است که چابکی مجموعه ای از توانمندی ها و شایستگی هایی است که باعث بقا و رشد سازمان در رویارویی با محیطهای مملو ازشرایط عدم قطعیت می شود . تاکنون مدلهای متعددی در جهت شناخت هر چه بهتر تولید چابک، ارائه شده است که هر یک از این مدلها دارای نقاط قوت و ضعف متفاوتی بوده است در حقیقت هر یک از آن ها از زاویه ای متفاوت به موضوع تولید چابک پرداخته است . از مهمترین این مدل ها می توان به مدل رامسش اشاره کرد ، در این مدل سه ویژگی اصلی برای یک سازمان چابک در نظر گرفته شده است که عبارتند از: محصول یا خروجی ، سیستم حمل و نقل ، ورودی ها یا فاکتورهای بازار .
