بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر به بررسی تاثیر مالکیتخانوادگی و غیرخانوادگی بر مسئولیتپذیریاجتماعی شرکتها میپردازد. مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتها با روابط بین شرکتها و جامعه سروکار دارد و به بررسی تاثیرات فعالیتهای شرکتها روی افراد و جامعه می پردازد. مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتها طیف وسیعی از معانی، از اقدامات بشر دوستانه، آگاهی و وجدان عمومی تا متعهد بودن به رعایت اخلاق و قانونهایی که به بهبود رفاه اجتماعی و عمومی منجر میشود را در برمی گیرد. در راستای تحقق اهداف تحقیق سه فرضیه تدوین شده است که دو فرضیه اول رابطه بین مالکیت نهادی و مسئولیتپذیری اجتماعی و استقلال هیئت مدیره با مسئولیتپذیری اجتماعی را می سنجد و در فرضیه سوم تعیین تفاوت بین مسئولیتپذیری اجتماعی در شرکتهای خانوادگی و غیر خانوادگی مد نظر است.جامعه آماری این پژوهش شامل 60 شرکت پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار می باشد که مشتمل بر30 شرکت با مالکیت خانوادگی و 30 شرکت با مالکیت غیرخانوادگی می باشد. جهت آزمون فرضیات از آزمون های همبستگی و رگرسیون استفاده گردید و نتایج تحقیق نشان میدهد هر سه فرضیه مورد تایید قرار گرفته است و حاکی از معنادار بودن رابطه بین متغیر های مستقل و وابسته می باشد.
واژه های کلیدی:مالکیت شرکت، شرکتهای خانوادگی، مسئولیتپذیری اجتماعی، مالکیت نهادی
مقدمه
اهمیت شرکتهای خانوادگی در دنیای اقتصاد به حدی است که چیزی حدود 35 درصد 175 - شرکت - از 500 شرکت بزرگ آمریکایی از نوع شرکت های خانوادگی می باشند - امیدوار،. - 1389 به همین منظور در بسیاری کشورها ، شاخصهای متعددی برای تعریف اینگونه شرکتها ارایه گردیده است و پژوهشگران در سال های اخیر به دلیل اهمیت این شرکتها پژوهش های مختلفی را در مورد این شرکتها انجام داده اند.در ایران، متاسفانه به دلیل شفافیت کم، اطلاعات افشا شده در مورد ماهیت و مالکیت شرکتها و به تبع عدم تشخیص و تفکیک شرکتهای خانوادگی - شرکتهایی که یک یا
چند خانواده به خصوص در اجرای سیاست های کلی و راهبردی شرکت، نقش کلیدی ایفا می کنند - تاکنون تحقیقات زیادی در مورد اینگونه شرکتها صورت نگرفته است.
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
در عصر حاضر، سازمان ها برای دستیابی به موفقیت در همه زمینه ها ، باید به انتظارات اجتماعی و احکام اخلاقی واکنش مناسب نشان دهند و با رعایت اخلاق کار و مسئولیت اجتماعی، به بهترین نحو این گونه انتظارات را با هدف اقتصادی سازمان تلفیق کنند تا دستیابی به اهداف بالاتر و والاتری را امکان پذیر سازند. در طول سه دهه گذشته، پژوهش درباره شرکت های خانوادگی تحول قابل توجهی داشته است. زهرا و شارما - 2004 - 1 مسئولیت اجتماعی جز مفاهیمی است که امروزه در بررسی های اقتصادی و اجتماعی جوامع مدرن مطرح شده است و شناسایی آن به عنوان یک نوع سرمایه، چه در سطح مدیریت کلان توسعه کشورها و چه در سطح مدیریت سازمان ها و بنگاه ها، می تواند شناخت جدیدی را از سیستم های اقتصادی اجتماعی ایجاد و مدیران را در هدایت بهتر سیستم ها یاری کند.
پیشینه تحقیقات داخلی
امیری و وکیلی - - 1393 به بررسی تاثیر مسئولیت اجتماعی بر عملکرد شرکتها پرداختند. نمونه آماری این تحقیق 92 شرکت فعال در بورس اوراق بهادار در طی سال های 81 الی 90 است. طراحی الگوی جدید مسئولیت اجتماعی به روش DEA می باشد و معیارهای عملکرد شرکتها شامل - بازده دارایی، بازده حقوق صاحبان سهام، بازده واقعی سهام، نسبت کیوتوپین، ارزش بازار حقوق صاحبان سهام، ارزش افزوده اقتصادی، هزینه سهام عادی - است. آزمون مدل ها به روش رگرسیون خطی در نرم افزار Eviews انجام شده است. نتایج نشان از وجود یک رابطه معنادار بین مسئولیت اجتماعی و عملکرد شرکتها بوده است.اصلانی و همکاران - - 1393 به بررسی رابطه مسولیت اجتماعی بر کیفیت سود شرکتهای گروه محصولات شیمیایی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. در مجموع 30 شرکت جهت مطالعه و بررسی انتخاب گردید که نتایج حاصله نشان داد بین مسئولیت اجتماعی و کیفیت سود شرکتهای گروه صنایع محصولات شیمیایی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود دارد.
پیشینه تحقیقات خارجی
تانگ و دیگران - 2014 - 2 در پژوهشی به بررسی قسمت های سازمان و اثربخشی مسئولیت اجتماعی پرداخته اند. این مقاله به بررسی ارتباط بین عوامل سازمانی - پشتیبانی مدیریت ارشد، آموزش، مشارکت ارکنان، کار تیمی و ارتباط از عملکرد به پاداش - با اثر بخشی مسئولیت اجتماعی پرداخته است. داده ها با استفاده از پرسشنامه الکترونیکی از یک نمونه تصادفی از 899 مدیر ارشد مالی در سازمان های تولیدی استرالیا جمع آوری شد. این یافته ها اهمیت اثربخشی فرایند های مسئولیت اجتماعی به عنوان یک سابقه از عملکرد شرکت و یک میانجی ارتباط بین عوامل سازمانی و عملکرد زیست محیطی برجسته شده اند.
یافته های تحقیق مشخص کرده که کدام قسمت سازمان تاثیری بیشتر بر روی اثر بخشی مسئولیت اجتماعی دارد.مارتیز و همکاران - 2013 - 3 در مقاله "مسئولیت اجتماعی شرکت و وفاداری مشتریان: نقش اعتماد، شناخت مشتری از شرکت و رضایت" نشان دادند که وفاداری مشتری به طور غیر مستقیم از طریق واسطه اعتماد،شناخت مشتری از شرکت، رضایت مشتری، از مسئولیت اجتماعی درک شده متاثر می شود. اعتماد مشتری با وفاداری مشتری، شناخت مشتری از شرکت و رضایت مشتری رابطه مثبت دارد. شناخت مشتری از شرکت با رضایت و وفاداری مشتری رابطه مثبت دارد. رضایت مشتری با وفاداری مشتری رابطه مثبت دارد
فرضیات تحقیق
.1بین درصد مالکیت نهادی با مسئولیتپذیری اجتماعی رابطه معنا داری وجود دارد. 2.بین ترکیب هیات مدیره - استقلال هیات مدیره - با مسئولیتپذیری اجتماعی رابطه معنا داری وجود دارد
3.بین مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتهای خانوادگی با شرکتهای غیرخانوادگی تفاوت معنا دار وجود دارد.
متغیر مستقل
مالکیت خانوادگی: در شرکتهای خانوادگی اعضای خانواده به عنوان مالک قسمتی از سهام شرکت، مدیر شرکت نیز هستند، بنابراین این افراد هم مالک هستند و هم نماینده. در شرکتهای خانوادگی عموماً بخش زیادی از سهام در اختیار یک یا چند سهامدار عمده حقیقی از اعضای یک خانواده است و اعضای خانواده در پست های مدیریتی و عملیاتی مشغول کار هستند.مالکیت غیرخانوادگی: شرکتهای پذیرفته در سازمان اوراق بهادار بورس تهران که شرایط شرکتهای خانوادگی را نداشته باشند در گروه شرکتهای غیر خانوادگی محسوب می شوند.ترکیب هیات مدیره: در این پژوهش ترکیب هیات مدیره از طریق تقسیم تعداد اعضای غیراجرایی - غیرموظف - هیات مدیره بر تعداد کل اعضای هیات مدیره بر حسب درصد به دست می آید.
متغیر وابسته
مسئولیت اجتماعی سازمان ها: در برگیرنده اقتصاد، قانون، اخلاقیات، و انتظارات بشردوستانه واحدهای تجاری است که به کلیه ذینفعان تعمیم می یابد. در اینجا ذینفعان به عنوان هر فرد یا گروهی که می توانند بر فعالیت ها، تصمیمات، سیاست ها، رویه ها، یا اهداف سازمان اثر گذارند، تعریف شده است - دانکو و همکاران. - 2008 4
نحوه امتیاز دهی به شاخص های فوق:
-پاسخگویی به هر یک از مولفه های مسئولیتپذیری اجتماعی عدد 1، در صورت عدم پاسخگویی عدد0 - صفر -
-درج اطلاعات سال های مالی گذشته عدد 1 ، در صورت عدم درج عدد 0 - صفر -
-درج اقدامات مورد نظر سال های مالی آتی عدد 1 ، در صورت عدم درج عدد 0 - صفر -
-ترسیم نمودار مولفه های اجتماعی عدد1، در صورت عدم ترسیم عدد - 0صفر -
-ارائه تصویر عدد 1، در صورت عدم ارائه تصاویر عدد - 0صفر -
مدل تحقیق
روش تحقیق
روش تحقیق از حیث هدف تحقیق، کاربردی می باشد و از حیث نوع روش تحقیق، همبستگی است. نوع داده های پژوهش کمی پیوسته است وبرای گردآوری آن ها از وبگاه بورس اوراق بهادار تهران، نرم افزار تدبیر پرداز و ره آورد نوین استفاده می شود. و سپس با استفاده از فرمول های مالی، شاخص های هریک از متغیر ها شناسایی و محاسبه خواهند شد. روش تحقیق کتابخانه ای - اسناد کاوی - میباشد.
جامعه آماری و روش نمونه گیری
تحقیق علمی با هدف شناخت یک پدیده در یک جامعه آماری انجام می شود. جامعه آماری به کل گروه افراد ، وقایع یا چیز هایی اشاره دارد که محقق می خواهد به تحقیق درباره آنها بپردازد - سکاران،. - 1385 از این رو به مجموعه افراد ،اشیا و یا به طور کلی پدیده هایی اطلاق می شود که محقق می تواند نتیجه مطالعه خود را به کلیه آنها تعمیم دهد. همچنین جامعه آماری عبارتست از تعدادی از عناصر مطلوب مورد نظر که حداقل دارای یک صفت مشخصه باشند - عادل آذر،. - 1375
آزمون فرضیه
بین درصد مالکیت نهادی با مسئولیتپذیری اجتماعی رابطه معنا داری وجود دارد.متغیر مسئولیتپذیری اجتماعی به عنوان متغیر وابسته و درصد مالکیت نهادی به عنوان متغیر مستقل میباشد. متغیرهای کنترلی در این فرضیه، اندازه شرکت،دسترسی به فرصتهای رشد می باشد. لذا جهت آزمون تاثیر متغیر مالکیت نهادی با مسئولیتپذیری اجتماعی از آزمون رگرسیون استفاده کردهایم. بین درصد مالکیت نهادی با مسئولیتپذیری اجتماعی رابطه معنا داری وجود دارد.ترکیب هیات مدیره - استقلال هیات مدیره - با مسئولیتپذیری اجتماعی رابطه معنا داری وجود دارد.مقدار همبستگی بین دو متغیر ترکیب هیات مدیره - استقلال هیات مدیره - با مسئولیتپذیری اجتماعی نشاندهنده رابطه معنادار بین این دو متغیر است.
مقدار ضریب تعیین برای متغیر مسئولیتپذیری اجتماعی نشان میدهد متغیر درصد مالکیت نهادی توانسته بخوبی تغییرات متغیر مسئولیتپذیری اجتماعی را تبیین کند.بین مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتهای خانوادگی باشرکتهای غیرخانوادگی تفاوت معنا دار وجود دارد. مقدار همبستگی بین دو متغیر شرکتهای خانوادگی و غیرخانوادگی با مسئولیتپذیری اجتماعی نشاندهنده رابطه معنادار بین این دو متغیر است. مقدار ضریب تعیین برای متغیر مسئولیتپذیری اجتماعی نشان میدهد متغیر شرکتهای خانوادگی و غیرخانوادگی توانسته بخوبی تغییرات متغیر مسئولیتپذیری اجتماعی را تبیین کند.
بحث و نتیجه گیری
با مرور پیشینه و مطالعات نظری در می یابیم که مسئولیت اجتماعی شرکت ها، به ارائه روش هایی می پردازد که سازمان ها در فضاهای کسب و کار خود به آن عمل می کنند و پاسخگوی توقعات جامعه، انتظارات تجاری، قانونی و اخلاقی اجتماعی آنان هستند. سازمان ها مسئولیت های بزرگی در زمینه اجتماعی، اقتصادی و محیطی در قبال کارکنان، سهام داران، مشتریان، دولت، تأمین کنندگان و تمامی ذی نفعان خود برعهده دارند. مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتهای موضوع بسیارگسترده است که باید آن را از جهات مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بررسی کرد، در همین راستا نتایج تحقیق حاضر نشان دهنده وجود رابطه معنی دار بین مالکیت و مسئولیتپذیری می باشد، نتایج نشان می دهد مسئولیتپذیری شرکتهای غیرخانوادگی بیشتر از مسئولیتپذیری شرکتهای خانوادگی می باشد.و سرمایه گذاران نهادی نسبت به پاسخگویی اجتماعی بی تفاوت نیستند و از آن به عنوان یک منبع اطلاعاتی استفاده می کنند.همچنین مشاهدات مبین این است که در سال های مالی مورد بررسی یعنی سال 89 تا 93 رفته شرکتها توجه بیشتری به مولفه های مسئولیت اجتماعی معطوف نموده اند.
پیشنهادات
-1 مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها می تواند به عنوان مفهومی در نظر گرفته شود که به موجب آن سازمان ها بر منافع ذینفعانشان از طریق الزامات قانونی، تأکید داشته باشند. بنابراین پیشنهاد می شود با داشتن الزامات قانونی
