بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش به بررسی رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی و اجتناب مالیاتی که از خلاءهای قانوی دولت نشات میگیرد و اینکه بنگاههای تولیدی چگونه از این خلاءهای قانونی در جهت فرار مالیاتی و استفاده قانونی از تبصرهها و آئین نامهها و قوانین به نفع خود در جهت حفظ منافع سهامداران و افزایش سود شرکتها و بنگاهها از محل عدم پرداخت به موقع مالیات و به تعویق انداختن پرداخت مالیات و نیز استفاده از کارشناسان مجرب در این بخش و وانمود نمودن انجام قانونی معاملات و ثبت رویدادهای مالی برای مشتریان و افرادی که به نحوی با بنگاههای تولیدی در ارتباط میباشند و جلب نظر مشتریان به روش قانونی و فارغ از هرگونه کتمان در آمد و سود.
واژگان کلیدی : فرار مالیاتی، مسئولیت پذیری اجتماعی، خلاءهای قانونی فراز از مالیات.
1-1 مقدمه
امروزه نقش واحدهای تجاری در اجتماع دست خوش تغییرات بسیار زیادی شده است. به گونهای که انتظار میرود واحدهای تجاری نه تنها به فکر افزایش سود خود بوده بلکه نسبت به اجتماع نیز پاسخگو و برای جامعهای که در تعامل با آن هستند مفید باشند. واحد تجاری نمیتواند از اجتماع فرار کند و جامعه نیز نمیتواند بدون واحد تجاری وجود داشته باشد، بنابراین، یک ارتباط دو طرفه بین واحد تجاری و اجتماع وجود دارد. در سالهای اخیر نظریهای بیان شده مبنی بر اینکه، واحدهای تجاری میتوانند ایجاد ثروت، اشتغال و نوآوری کنند، بازار را تأمین نمایند، و فعالیتهایشان را تقویت کرده و رقابت را بهبود بخشند، در صورتی که برای حفظ اجتماعی که خود راهاندازی آن نقش اساسی داشتهاند، همکاری کنند و در مقابل جامعه نیز با فراهم کردن شرایط لازم به منظور کسب بازده توسط سرمایهگذاران و ایجاد اطمینان برای ذینفعان از نبود فعالیت فعالیتهای غیرعادلانه، بسترهای مناسب جهت توسعه و پیشرفت واحدهای تجاری را فراهم کند - ساندهو و کاپور، .1 - 2010
در گذشته، هدف از وضع و اخذ مالیات تأمین مالی دولتها میبوده است. اما به تدریج و با آشکار شدن آثار اقدامات مالی دولت، مالیات به عنوان ابزاری برای رشد، ثبات و کاهش نابرابری تلقی و مورد توجه قرار میگیرد - پورزمانی و شمسی، . - 1388 هر نوع اقدام غیرقانونی جهت عدم پرداخت صحیح مالیات از قبیل حساب سازی، عدم ارائه دفاتر، انجام فعالیتهای اقتصادی بدون رسم و نشان و امثالهم فرار مالیاتی اطلاق میگردد. با تأملی در سیر تاریخ مشخص میگردد که وابستگی بودجه دولت به درآمدهای نفتی سبب شده نقش مالیات در بین درآمدهای دولت کمرنگ شده و مکانیزم کارآمدی برای جذب آن مدنظر قرار نگیرد و از طرفی به واسطه پایین بودن فرهنگ مالیاتی، مالیات گریزی به یک پدیده ارثی مبدل گشته که نسل به نسل تداوم یافته و اشکال پیشرفته-تری به خود میگیرد - مهرانی و سیدی، . - 1393
2-1 بیان مسأله پژوهش
مسئولیت اجتماعی شرکتها، موضوعی است که هم اکنون در کشورهای توسعه یافته و کشورهایی با اقتصاد باز به شدت از سوی تمامیبازیگران چون، حکومتها، شرکتها، جامعه مدنی، سازمانهای بین المللی و مراکز علمیدنبال میگردد حکومتها به مسئولیت اجتماعی شرکتها از منظر تقسیم وظایف و مسئولیتها و حرکت در جهت توسعه پایدار نگاه میکنند؛ شرکتها مسئولیت اجتماعی شرکتی را نوعی استراتژی تجاری میبینند که باعث میگردد در فضای به شدت رقابتی، بر اعتبارشان افزوده گردد و سهمشان در بازار فزونی گیرد؛ جامعه مدنی و سازمانهای غیردولتی، مسئولیت اجتماعی را از شرکتها میخواهند چون که به رسواییهای مالی و فجایع حاصل از عملکرد شرکت ها آگاهی و اشراف دارند؛ سازمانهای بین المللی نیز با توجه به اینکه تاثیرگذاری شرکتها در دنیای امروز بسیار بیشتر از حکومتها میباشد، حل چالشهای جهانی را بدون مشارکت شرکتها غیرممکن میدانند و بسیاری از سیاستمداران، به نوعی مدیران شرکتها نیز هستند، مسئولیت اجتماعی را از شرکتها خواهانند؛ مراکز علمینیز به مسئولیت اجتماعی شرکتها، از زاویه نقش شرکتها در توسعه یک کشور و حتی توسعه دموکراسی، تداخل وظایف، مسئولیتهای یک شرکت با حکومت و همپوشانیهای حاصل از آن مینگرند. به همین دلیل است که امروزه در جهان رقابت، موضوع مسئولیت اجتماعی شرکتها به پارادایمیدر حوزه اداره شرکتها تبدیل شده است.
در ایران نیز هر چند مفهوم امروزین و نوین مسئولیت اجتماعی شرکتها به صورت جدی برای هیچ یک از بازیگران ذکر شده، چون شرکتها، حکومت، جامعه مدنی، مطرح نگردیده، ولی این مفهوم، برای شرکتهای ایرانی در قالب مفاهیمیچون وقف و وامهای قرض-الحسنه، نقش پدرسالاری صاحبان سرمایه و کمکهای خیریه و ... به صورت فردی و شخصی و بر پایه ارزشهای اخلاقی و عرفی وجود دارد. مسئولیت اجتماعی شرکتها برای حکومت در مفهوم توسعه پایدار ظهور کرده و سازمانهای بین المللی در ایران چون برنامه توسعه سازمان ملل - UNDP - نیز به دلیل تسلط این مفهوم در جهان رقابتی سعی کردهاند در یکسال اخیر این مفهوم را در بین مدیران شرکتهای ایرانی در قالب اهداف توسعه هزاره، مطرح کنند.
مسئولیت اجتماعی شرکتها را، از دو دیدگاه سلبی و ایجابی میتوان مطرح کرد، دیدگاه ایجابی آن است که شرکتها به عنوان بازیگرانی اقتصادی- اجتماعی و کنشگر باید فعالانه در بهبود رفاه اجتماعی مشارکت داشته باشند و در تمامیتصمیمگیریهای خود جامعه را به عنوان یک ذی نفع مدنظر داشته باشند. از دیدگاه سلبی منظور از مسئولیت اجتماعی شرکتها آن است که شرکتها باید اثرات مثبت حاصل از فعالیت خود را حداکثر کنند و مسئولیت رفع معضلاتی را که برای جامعه و ذی نفعان خود به وجود میآورند، بپذیرند. در این مقاله، سعی شده ضمن توصیف و تبیین موضوع و مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتها در جهان رقابتی امروز، ضرورت اهمیت توجه به این مفهوم به عنوان یک موضوع سیاستگذاری عمومی، روشن گردد. در اجتناب از مالیات، فرد نگران نیست که عمل او افشا شود. اجتناب از مالیات، از خلأهای قانونی در قانون مالیاتها نشأت میگیرد، چرا که او الزاما تمامیمبادلات خود را با جزئیات آن البته به شکل غیرواقعی، یادداشت و ثبت میکند . در واقع، عوامل اقتصادی با استفاده از روزنه های قانون مالیات و بازبینی در تصمیمات اقتصادی خود تلاش میکنند تا بدهی مالیاتی خود را کاهش دهند.
3-1 اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
مالیات در اکثر کشورها و مخصوصاً کشورهای توسعه یافته به عنوان عمدهترین منبع مالی دولت میباشد. از آنجا که هزینههای مالیاتی یکی از مهمترین هزینههای شرکت ها است و موجب خروج نقدینگی از شرکتها شده و سود سهامداران را کاهش میدهد، هزینه مالیات و مالیات قابل پرداخت همواره مورد توجه مدیران اجرائی و هیأت مدیره و همچنین سهامداران شرکتها میباشد از این رو، اتخاذ سیاستهای جسورانه مالیاتی از جمله خط مشیهایی است که در ارزیابی عملکرد مدیران از سوی سهامداران و بازار سرمایه مورد توجه قرار می گیرد - اوسیمک2، . - 2011 از دیدگاه نمایندگی، فواید مدیریتی اجتناب مالیاتی برای سهامداران، شامل صرفهجوئی بیشتر مالیاتی برای شرکت است در حالی که هزینههای حاشیهای، شامل توان بالقوه برای جرائم مالیاتی و مجازاتهای تحمیلی از سوی سازمان مالیاتی، هزینههای پیادهسازی، هزینههای اعتباری و هزینههای سیاسی است؛ همچنین هزینههای بالقوه نمایندگی در جهت منافع توسط مدیران در رابطه بین جسارت مالیاتی و انحراف مدیریتی وجود خواهد داشت - دایرینگ،هانلون و مایدو3، . - 2008
4-1 اهداف پژوهش
پژوهش حاضر در صدد است تا از طریق جمعآوری اطلاعات به بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی و اجتناب مالیاتی شرکتها بپردازد بر این اساس، اهداف آن به شرح زیر مطرح میگردد:
-4-1ا هدف کلی
تبین رابطه بین مسئولیتپذیری اجتماعی و اجتناب مالیاتی اهداف ویژه تبین رابطه بین مسئولیتپذیری اجتماعی شرکت در ارتباط با مشتریان و اجتناب مالیاتی شرکت.
4-2 اهداف کاربردی
نتایج تحقیق انتظار میرود مورد استفاده سرمایهگذاران و تحلیلگران مالی قرار گیرد زیرا آنها همواره به دنبال شرکتهایی هستند که بتواند عملیات خود را توسعه بخشیده و در بلندمدت بتواند منافع آنها را تامین کند.
5-1 فرضیات پژوهش
فرضیه اصلی:
بین مسئولیتپذیری اجتماعی و اجتناب مالیاتی شرکتها رابطه وجود دارد.
فرضیه فرعی
بین مسئولیتپذیری اجتماعی شرکت در ارتباط با مشتریان و اجتناب مالیاتی شرکت رابطه مثبت وجود دارد.
6-1 جامعه آماری
جامعه آماری پژوهش کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد
7-1 قلمرو پژوهش
از نظر قلمرو موضوعی: موضوع پژوهش بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکتها و اجتناب مالیاتی شرکتها میباشد. از نظر قلمرو مکانی: از آنجا که شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از لحاظ استفاده از سامانههای اطلاعات حسابداری، نسبت به سایر شرکتها و مؤسسات خارج از بورس دارای برتری نسبی میباشند و با توجه به اینکه جمع آوری اطلاعات و دسترسی به این شرکتها نسبت به سایر شرکتها با سهولت بیشتری صورت میگیرد بنابراین جامعه آماری پژوهش کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. از نظر قلمرو زمانی: اطلاعات مالی تحقیق حاضر مربوط به 7 سال متوالی از 1387تا 1393 میباشد.
8-1 روش پژوهش
این پژوهش از لحاظ طبقهبندی پژوهش بر مبنای هدف، از نوع کاربردی است. پژوهش کاربردی، پژوهشی است که نظریهها، قانونمندیها، اصول و فنون را برای حل مسائل اجرایی و واقعی به کار میگیرد. از لحاظ طبقهبندی بر حسب روش، از نوع توصیفی است، روش تحقیق به صورت همبستگی میباشد و برای همبستگی بین متغیرها به روش پس رویدادی عمل خواهد شد.
