بخشی از مقاله
چکیده
به چه نحوي می توان سازمان هاي پیچیده را از غیرپیچیده تشخیص داد؟ به عبارتی، پیچیدگی چگونه بروز می یابد؟ آیا نظریه هاي پیچیدگی سازمانی همسانی دارند و چنانچه مورد استفاده عملی واقع شوند به یک سان سازمان ها را پیچیده نشان خواهند داد؟ آیا پیچیدگی سازمانی می تواند نهادهاي اجتماعی را در مسیر تحول و تعالی قرار دهد و یا برعکس، عاملی اختلال ساز به حساب می آید؟
در پژوهش حاضر تلاش شده است تا پیچیدگی سازمانی دانشگاه آزاد اردبیل با توابع آموزشی مربوطه، با استفاده از یکی از نظریه هاي پیچیدگی سازمانی، از منظر اساتید و مدیران تحت ارزیابی قرار گیرد. همچنین رابطه پیچیدگی سازمانی با تغییر سازمانی در مطالعه موردي، مورد پژوهش واقع شده است. پیچیدگی از جنس شناخت است و در این راستا نقطه نظرات اساتید و مدیران متفاوت از هم بوده است. به نسبت جامعه آماري حجم نمونه محاسبه شده و نمونه گیري از نوع تصادفی ساده بوده است. دو پرسشنامه محقق ساخته مبتنی بر طیف لیکرت دیدگاه هاي افراد را انعکاس داده اند.
نتایج نشان می دهند که گروهی از پاسخگویان ابراز نموده اند که دانشگاه آزاد اسلامی پیچیده بوده و گروهی دیگر ابراز نموده اند که مطالعه موردي پیچیده نشده است. همچنین تعدادي اظهار نموده اند که پیچیدگی خود نشانی از تحول برنامه ریزي بوده و دانشگاه را در مسیر توسعه و بالندگی قرار داده است.
مقدمه
امروزه چالش هاي پیش روي سازمان ها باعث شده است تا مفهوم سازمان و مدیریت متحول شود.
از عمده این چالش ها این است که مدیران بتوانند ساختاري را طراحی کنند تا آنها را در دست یابی به اهداف سازمان یاري دهد. ساختار یکی از اجزاء سازمان است که شامل عناصر پیچیدگی، رسمیت، و تمرکز می باشد. پیچیدگی به تفکیک درون سازمان اشاره دارد. پیچیدگی افقی، جدایی افقی بین واحدهاي سازمان را نشان می دهد. تفکیک عمودي به سلسله مراتب اشاره دارد. تفکیک بر اساس مناطق جغرافیایی، میزان پراکندگی واحدها و امکانات و نیروهاي انسانی از لحاظ جغرافیایی را شامل می شود. در طی دهه گذشته سازمان ها در سراسر جهان نیاز به ایجاد تحولات اساسی در استراتژي، ساختار و فرایندهاي مدیریتی براي شرایط رقابتی جدید را احساس کرده اند و نیز می توان گفت که سازمان ها زیر مجموعه سیستم هاي اجتماعی هستند که از تغییر و تحول محیط تاثیر می پذیرند.
تغییر واقعیتی است که سازمان ها براي بقاء خود باید به طور مداوم به آن توجه نموده و در سرلوحه اقدامات خود قرار دهند. تغییر سازمانی هر نوع تغییر را در بر می گیرد. در واقع، تغییر سازمانی نوعی تغییر برنامه ریزي شده است که در بافت سازمان صورت می گیرد.
در این پژوهش، تفاوت پیچیدگی و تغییر سازمانی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل از دیدگاه مدیران اجرایی و اساتید مدیریت دانشگاه مورد بررسی قرار گرفته است.
مبانی نظري
الف - پیچیدگی سازمانی
در سال هاي اخیر به مدد بهره گیري از محاسبات کامپیوتري، فنون پیشرفته آزمایشگاهی و توسعه نتایج نظري، وفور پدیده آشوب در طبیعت و در امور مختلف و علوم متعدد، بیش از پیش آشکار و روشن گردیده است
نظریه پیچیدگی براي مدیران این پیام را دارد که دوران مدیریت از طریق اهداف سلسله مراتبی یا از طریق منطق از پیش تعیین شده و کنترل هاي دقیق، به سر آمده است
محیط سازمان هاي امروزي متلاطم است. با آشفتگی محیطی در سال هاي اخیر، مدیران دیگر نمی توانند این خیال باطل نظم و قابلیت پیش بینی را حفظ کنند
هر فرایند یا پدیده اي که در گذر زمان تغییر و تحول پذیرد، مثالی از یک سیستم پویا را تشکیل می دهد
پیچیدگی در جاي جاي طبیعت وجود دارد. شدت، ضعف و یا انتقال پویایی سامانه ها متناسب با محیط است. در غالب موارد این پویایی در حد بالا است. پیچیدگی ساختاري از ویژگی هاي بسیار مهم است
پیچیدگی به میزان تفکیکی که در سازمان وجود دارد اشاره می کند.
- تفکیک افقی: به میزان تفکیک واحدهاي بین سازمانی بر اساس موقعیت اعضاي سازمان، ماهیت وظایف آنها و میزان تحصیلات و آموزش هایی که فراگرفته اند، اشاره دارد. می توان گفت وقتی حرفه هاي متعدد در سازمانی وجود دارند که به دانش تخصصی و مهارت علمی نیاز دارند، سازمان از پیچیدگی بیشتري برخوردار است
همچنانکه رحمان سرشت و نوبري - 2006 - به این نتیجه رسیده اند که وجود شبکه هاي ارتباطی منعطف و متناسب با هر پروژه در هر مقطع زمانی مشخص، و متناسب با توان افراد و ابزار درگیر در پروژه، ضروري است و نمی توان براي مدیریت انواع پروژه ها در مقاطع مختلف، به استفاده از یک شبکه بهینه بسنده کرد؛ بلکه با توجه به پیچیدگی ها در هر مقطع، باید از شبکه هایی با شکل هاي متفاوت سود جست.
- تفکیک عمودي به عمق یا ارتفاع ساختار سازمان اشاره دارد. با افزایش سطوح سلسله مراتبی سازمانی، تفکیک عمودي سازمان افزایش یافته و پیچیدگی سازمانی بیشتر می شود. سطوح بیشتر، بین مدیریت عالی و عملیاتی سازمان عاملی است بالقوه جهت مخدوش ساختن ارتباطات که هماهنگی بین بخش هاي پرسنلی مدیریت و نظارت بر فعالیت هاي عملیاتی توسط مدیریت عالی را دشوار می سازد.
- تفکیک بر اساس مناطق جغرافیایی: یک سازمان می تواند همان فعالیت هایی خود را با همان تفکیک افقی و سلسله مراتب سازمانی، در چندین مکان به انجام برساند. اما با وجود این، مکان هاي چندگانه پیچیدگی سازمانی را افزایش می دهند. از این رو سومین عنصري که پیچیدگی سازمان از آن نشأت می گیرد تفکیک بر اساس مناطق جغرافیایی است که میزان پراکندگی ادارات، کارخانجات و افراد سازمان بر اساس مناطق جغرافیایی را نشان می دهد.
آیا این سه عنصر می توانند به همراه هم تحقق یابند؟ در سازمان هاي بزرگ روابط متقابل زیادي بین این سه عنصر انتظار می رود.
