بخشی از مقاله
چکیده
مقدمه: هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش گروهی ابراز وجود توسط مشاور مدرسه برتحمل ابهام دانش آموزان می باشد
روش: روش پژوهش آزمایشی، با پیش آزمون - پس آزمون- پیگیری و گروه گواه و جامعه آماری شامل دانش آموزان دختر دوره دوم دبیرستان شهر کرج بودند که از میان آنها به شیوه نمونهگیری تصادفی خوشهای چند مرحلهای، 30 نفر که در پرسشنامه تحمل ابهام نمره کمتری دریافت کردند، انتخاب شده و سپس به طور تصادفی در دو گروه آزمایش 15 - نفر - و گواه 15 - نفر - جایگزین شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه تحمل ابهام احمدپور مبارکه - - 1388 بود. در مرحلهی پیش آزمون، همهی دانش آموزان این پرسشنامه را تکمیل کردند. سپس گروه آزمایش در 10 جلسهی 1 ساعته، در برنامه آموزش گروهی شرکت کردند، در حالی که گروه گواه هیچ آموزشی دریافت نکرد. در مرحلهی پسآزمون، دوباره هر دو گروه به مقیاس تحمل ابهام پاسخ دادند و دادهها با استفاده از تحلیل کوواریانس یک راهه و تحلیل واریانس با اندازهگیریهای مکرر تحلیل شد .
یافتهها: نتایج نشان داد که آموزش مهارت ابراز وجود به صورت گروهی توسط مشاور مدرسه تحمل ابهام را در آزمودنیهای گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل افزایش داده و این اثر در پیگیری دو ماهه نیز تداوم داشته است.
نتیجهگیری: آموزش گروهی در بین نوجوانان حتی می تواند صفات و ویژگی های شخصیتی از جمله تحمل ابهام را نیز افزایش دهد.
مقدمه:
مفهوم تحمل ابهام که از کار فرانکل برانزویک1 منتج شده است؛ از اواسط قرن اخیردر زمینه های متعددی از جمله مدیریت و روانشناسی مورد استفاده قرار گرفته است - گرنیر، بارت، لادوسر2، . - 2005 تیو و فو - 1997 - 3 تحمل ابهام را به عنوان توانایی فرد برای اینکه به صورت مثبتی به موقعیت های مبهم پاسخ دهند، تعریف می کنند. تحمل ابهام یک صفت شخصیتی است که بر اساس آن فرد تمایل به درک و رفتار با محرک های مبهم را دارد و می تواند برای مدتی با آنها کنار بیاید - تعویقی، کاکاوند، حکمی، . - 1392 کاتساروس و نیکولایدز - 2012 - 4 شیوه ای که فرد موقعیت مبهم را درک می کند - درک، تفسیر، واکنش و سازگاری - سطح تحمل ابهام تعریف می کنند. تحمل ابهام موجب درگیری بهتر افراد در موقعیت های اجتماعی و مقابله موثر تر با مسائل حساس و بحث برانگیز می شود - ویسنستین و همکاران5، . - 2014 افزایش تعاملات و ارتباطات که در نتیجه تغییرات ناشی از جهانی شدن ایجاد شده ، فضایی سرشار از تازگی، پیچیدگی، و تغییر را ایجاد کرده است که بایستی تجربه ابهام در جوامع و گروه های مختلف افزایش یابد - لین، مازنِوسکی، ِمندنهال6، - 2004، در این بین ابراز وجود نیز که هسته ی رفتار بین فر دی و کلید ارتباطات انسانی است - جلالی، پوراحمدی، - 2010، فرد را قادر می سازد به نفع خود عمل کرده، بدون هر گونه اضطرابی روی پاهای خود بایستد، احساسات واقعی خود را صادقانه ابراز کند و با توجه نمودن به حقوق دیگران حق خود را بگیرد - رنجبرکهن، سجادی نژاد، . - 2010 یکی از مشکلات عمده ای که تاثیری باز دارنده بر کارآمدی و پویایی نوجوانان دارد و از شکل گیری سالم هویت و نیز شکوفایی استعداد ها و قوای فکری و عاطفی آنان جلوگیری می کند، مشکل برقراری ارتباط اجتماعی ، نداشتن مهارت های لازم اجتماعی و بی جرأتی در ابراز احساسات، افکار و نظرات است.
افراد بی جرأت به کرّ ات بیان می کنند که نمی توانند از حقوق حقّه خود دفاع کنند و غالباً مردم سلطه گر از آن ها سوء استفاده می کنند. آنها عزت نفس پایینی دارند و در اوضاع و احوال جمعی مضطرب و ناراحت می شوند. عدم توانایی در ابراز حقوق شخصی منجر به نفرت خفه کننده می شود و در نهایت، احساس گناه و پشیمانی به بار می آورد که گاهی منجر به خشم هایی در سطح غیر منطقی می شود - حاجی حسنی، شفیع آبادی، پیر ساقی، کیانی پور، 1391؛ بیرامی، 1390؛ گوون7،2010؛ لین و همکاران ،. - 2004 َاندرو سالتر8 نخستین کسانی بودند که مفهوم ابراز وجود را بر اساس افکار پاولف9 عنوان کردند - بهمن اکبری و همکاران، - 1394،شیوه ای که در برقراری ارتباط با دیگران اتخاذ می شود و عامل مهمی در تعامل اجتماعی می باشد - خدابخشی کولایی و همکاران، . - 1392 از طرفی تحمل ابهام نیز با عملکرد بهینه در موقعیت های مختلف مرتبط است - هرمن و همکاران10، - 2010 و باعث می شود که افراد کند و کاو با مسائل پیچیده را ادامه دهند و با ذهنی باز به راه حل تازه دست یابند - زنانسی، بسانکن، لوبارت11، . - 2006 همچنین افرادی که تحمل ابهام بالاتری دارند در موقعیت های تنش زا به شکل مناسب تری تصمیم گیری و اقدام می کنند - کوک، هونساکر12، - 2001، توانایی کنترل هیجانات خود را دارند - نیکولایدیس، کاتساروس13، - 2011، در موقعیت های مبهم و شرایط یادگیری چالش انگیز از راه حل های نوآورانه و فرایندهای فکری بهترین بهره را می برند، مسائل را خلاقانه حل می کنند و از راه حل های منحصر به فرد بهره می گیرند - ویسلز، استینکمپ14، - 2009، قدرت تحمل ابهام سبب استقبال مکرر فرد از موقعیت های مبهم و انطباق سریع خود با تغییرات می شود. در محیطی که سراسر ابهام است افراد بر اثر حل بیشتر مسائل و چالش هایی که با آن ها درگیرند، به موفقیت بیشتری دست می یابند - آلبرشت، زاک15،. - 2000 قدرت تحمل ابهام به عنوان یکی از عوامل مهم در موفقیت افراد اهمیت بسیاری دارد و موجب نگرش مثبت افراد نسبت به موقعیت ها با خطر پذیری متوسط می شود - تروکسیلو، بوئر، کمپیون16، . - 2009 افرادی که دارای تحمل ابهام پایینی هستند، در موقعیت های مبهم دچار اضطراب و درگیری ذهنی و فکری می شوند، به ایده های قبلی سخت پای بندند، در پردازش شواهد شکست می خورند - کارورت17،2006 به نقل از حسینی، کراسکیان موجمباری، فردوسی پور، - 1392 و در مواجهه با مشکلات، راهبردهای اجتنابی و هیجان مدار استفاده می کنند - کوک و هانساکر18،2001 به نقل از مرادی، حفیظی، . - 1394 هنگامی که تغییرات به صورت سریع و غیر قابل پیش بینی رخ می دهد، اطلاعات ناکافی و غیر شفاف است و تفاوت آدم ها در نوع واکنش آنها اثر می گذارد. وجود تحمل ابهام پایین، می تواند مشکلاتی را در رویارویی فرد با منابع استرس زا و ارتباطات او به وجود آورد - سعیدی ، احمد پور، . - 1391 داشتن مهارت ابراز وجود نیز یکی از عوامل مهم ارتبطات بین فردی است.
افراد با مهارت های ابراز وجود ضعیف هم برای خود و هم برای دیگران مشکلات عدیده ای به وجود می آورند - خدابخشی کولایی و همکاران، - 1392 در باورها، احساسات و عقایدشان؛حقی برای خود قایل نبوده و در پاسخ به اعتراض علیه رفتارهای نادرست دیگران ناتوانند و خواسته هایشان را نسبت به دیگران کم اهمیت می دانند - اکبری و همکاران، . - 1394 در جهان پیچیده امروز ، تحمل ابهام می تواند به عنوان یک مهارت مهم نقش ایفا کند که افراد را برای واکنش سریع و سازگاری موفقیت آمیز توانمند سازد - لین و همکاران،. - 2004 سطح متوسطی از ابهام میتواند اثرات بسیار مثبتی در زندگی انسان داشته باشد. هر کسی بنا به درک خود میزانی از ابهام را به صورت کم یا زیاد دارد. لذا مقداری از ابهام به منظور پیشرفت شخصی و توسعه ی بشریت لازم و ضروری است. از این رو به جای اینکه ابهام ممنوع شود بایستی با آغوش باز پذیرفته شود - بکالی وجوینر1،2004؛ ویزر 2، 2003 به نقل از تعویقی و همکاران،. - 1392 قدرت تحمل ابهام را می توان به مرور در افراد افزایش داده و در نتیجه موجب افزایش توانایی آن ها در مقابله با مسائل و مشکلات شد - ویسنستین و همکاران3، . - 2014 سیر زندگی و رشد افراد در تحمل ابهام آنها نقش مهمی دارد . اگر دوره های آموزشی مناسبی برای پرورش و رشد مهارت های شناختی پیچیده و مسائل مربوط به دنیای واقعی طراحی شود ودانش آموزان از طریق آموزش ابراز وجود بیاموزند که نتیجه قطعی از هر کاری وجود ندارد وقدری از ابهام درزندگی، طبیعی و اجتناب ناپذیر است در چنین شرایطی می توان انتظارداشت که دانش آموزان توانایی مواجهه با موقعیت های غیرقابل پیش بینی را داشته باشند. آموزش ابراز وجود یکی از مهمترین مهارت های زندگی است که برخورداری از آن در سلامت رفتاری و اجتماعی افراد و به طور کلی داشتن عملکردی موفق در زندگی ضروری است - جلالی ، پور احمدی، - 2010 و برای همه ی افراد به ویژه نوجوانان و جوانان مناسب می باشد - اکبری و همکاران،. - 1394 اجرای آموزش مهارت های زندگی به دو صورت عام و خاص می باشد. آموزش مهارت های زندگی عام که با هدف ارتقای سلامت و بهداشت روان و ایجاد رفتارها و تعاملات سالم به طور کلی و و در همه ی ابعاد زندگی صورت می گیرد. آموزش مهارت های اختصاصی و ویژه که با هدف پیشگیری از یک آسیب مشخص مانند آموزش مهارت قاطع بودن درمقابل فشار گروه جهت سوء مصرف دارو، بی بندوباری جنسی و... انجام می شود.
شواهد علمی نشان می دهد که آموزش مهارت با این روش و در قالب یک برنامه ی گسترده، نقش مهمی در پیشگیری اولیه دارد - اریکارت4و همکاران،1991؛ پرو، کلدر5،1992؛ کاپلان و همکاران6، 1992؛ به نقل از فتی و همکاران ، . - 1385 کارآیی برنامه آموزش ابراز وجود روی ویژگی ها و متغیرهای زیادی از جمله افزایش عزت نفس، خودکارآمدی ،جرات ورزی - اکبری و همکاران، 1394؛ رامسی و پترسون7، 2007 به نقل از خدابخشی کولایی و همکاران،1392؛ نوتا8، 2003؛ ایلهان و همکاران9، 2016؛ ابوترابی کاشانی، بیات، 2010؛ به نقل از کیاء و همکاران، - 1395؛ بهبود روابط اجتماعی و بین فردی و درمان اختلالات اضطرابی و ترس، افزایش رفتارهای جرات مندانه، توانایی حمایت اجتماعی بالاتر در شرایط تنش - خدابخشی کولایی و همکاران،1392؛ مظلوم و همکاران، - 1394؛ افزایش پیشرف تحصیلی و شادکامی - خلعتبری، - 1394؛ بهبود تصور از خود، افزایش مهارت های اجتماعی و اضطراب اجتماعی - خدابخشی کولایی و همکاران، - 1392؛ نشان داده شده است. این توانایی به فرد کمک می کند تا بتواند کلامی و غیر کلامی و مناسب با فرهنگ و جامعه وموقعیت ، خود را بیان نماید - موسوی زاده، سهرابی، احدی، . - 1391 ویژگی های مربوط به جرات ورزی، در طی نوجوانی افزایش پایایی نشان می دهد - کارلسون، جرد10، - 2009 با توجه به اینکه تاکنون مطالعهای در زمینه ی بررسی تاثیر مهارت ابراز وجود با رویکرد خاص بر تحمل ابهام انجام نشده است، بنابراین در پژوهش حاضر تلاش گردید تا به بررسی تاثیر آموزش این مهارت بر افزایش تحمل ابهام و 7 مولفهی آن در دانش آموزان پرداخته شود.
روش
پژوهش حاضر، آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون - پیگیری و گروه گواه است. متغیر مستقل آموزش مهارت ابراز وجود با رویکرد خاص و متغیر وابسته تحمل ابهام و عوامل آن است. جامعه آماری، دانش آموزان دختر مقطع متوسطه دوم مدارس شهر کرج در سال تحصیلی 1394 -95 بودند که تعداد 30 نفر از آنها در پرسشنامه تحمل ابهام احمد پور مبارکه - 1388 - تحمل ابهام پایینی داشتند، به طور تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایش وگواه - هرگروه 15 نفر - قرار گرفتند. به منظور اجرای این پژوهش، به روش نمونهگیری تصادفی خوشهای، پس از جلب همکاری اداره آموزش و پرورش ناحیه 1 کرج که به قید قرعه از بین 4 ناحیه آموزش و پرورش شهر کرج انتخاب شده بود، طی مراحل اداری، یکی از مدارس دخترانه مقطع متوسطه دوم به قید قرعه انتخاب شد. دانش آموزان این مدرسه در پایه های دوم و سوم
