بخشی از مقاله
مقدمه
عدم انگیزش در دانش آموزان از مهمترین نگرانیهای اکثر معلمان است. مفهوم پیشرفت تحصیلی به کیفیت درگیری دانش آموزان در فعالیتهای هدفمند آموزشی اشاره دارد. نظریه پردازان پیشرفت تحصیلی را به گونههای متفاوتی مفهوم سازی کرده اند که عبارت است از مشارکت خودآغازگرانه و هدفمند در فعالیتهای تحصیلی که نشان دهنده نوعی سرمایهگذاری روانشناختی پایدار و تسهیل کنندهای یادگیری، همراه با حالات هیجانی مثبت، در میزان کوششهای فردی است، کوشش هایی که به دنبال ارتقاء درک، یا تسلط فرد بر دانش مهارتهایی است که آموزش، هدف برنامههای تحصیلی میباشد (کاپاآیدین1، .(2014 نقطه مقابل پیشرفت تحصیلی، عدم درگیری یا بیتفاوتی است که بر عدم تلاش و پایداری دلالت دارد و به صورت انفعال، فقدان ابتکار، کاستی تلاش و رها کردن کار بروز میکند و نمایانگر هیجاناتی منفی از قبیل هیجانات تضعیف کننده (خستگی، غمگینی، ملامت)، هیجانات بیگانگی (ناکامی، عصبانیت) و احساس فشار در فعالیت (اضطراب) است (اسکینر، کیندرمن، فورر، .(2014 دانش آموزان با درگیری انگیزه پیشرفت تحصیلی، از طریق نشان دادن هدفمندی، تمرکز، اشتیاق، پایداری و علاقهمندی مشارکت فعال خود را در تکالیف نشان میدهند. در مقابل، انفعال افراد غیر درگیر در بیتفاوتی، پریشانی، دل شکستگی درماندگی و افت تحصیلی آنان نمایان میشود (ریو2 و همکاران، .(2014 در مدلی که توسط فین 1989)، به نقل از اپلتون و همکاران، (2006 ارائه شده است پیشرفت تحصیلی دارای سه بعد است. بعد رفتاری شامل متغیرهای مانند رفتار مثبت، تلاش و مشارکت، بعد شناختی شامل متغیرهای مانند خودتنظیمی، اهداف یادگیری، سرمایه گذاری در یادگیری و بعد انگیزشی متغیرهایی مانند علاقه، تعلق و نگرش مثبت درباره یادگیری را شامل میشود. خودتنظیمی در یادگیری، توانایی یادگیرندگان برای درک و کنترل یادگیری شان است که برای موفقیت در مواد درسی بسیار مهم است و آنها را به یادگیرندگانی اثربخش و کارآمد تبدیل میکند. بنابراین، راهبرد یادگیری خودتنظیمی برای آموزش این موضوع به یادگیرندگان است که رفتارشان آموختنی است و می توانند اثرهای رفتاری خود را بررسی کنند و محیط یادگیری خود را چنان سازمان دهند که رفتارها و تلاش داده اند و اگر خودتنظیمی مختل شود عملکرد کاهش می یابد (کاپاآیدین3، .(2014 از نظر اپلتون و همکاران (2006) انگیزه پیشرفت دارای چهار بعد تحصیلی، رفتاری، شناختی و روان شناختی است. دانش آموزان دبیرستانی به دلیل اینکه در پایه حساسی هستند، خانواده و مدرسه انتظارات بالایی از آن ها دارند، چالش های متعددی در ابعاد تحصیلی، خانواده و نظام آموزشی را تجربه می کنند که دچار اضطراب در تحصیل و پیشرفت تحصیلی می شوند.
1- Capaaidin 2- Rio
3- Capaaidin
2
-1بیان مسئله
اضطراب پیشرفت که در حین تحصیل دانش آموزان رخ می دهد، مهم ترین نوع اضطراب در طول دوره تحصیلی است که پیشرفت تحصیلی را مختل می سازد. این نوع اضطراب سلامت روان دانش آموزان را تهدید کرده و بر کارآمدی و شکوفایی استعدادها، شکل گیری شخصیت و هویت اجتماعی آنان اثر سوء می گذارد. در واقع عدم انگیزه پیشرفت نوعی اشتغال به خود می باشد که با خود کم انگاری و تردید درباره توانایی های فردی مشخص می شود وغالباً به ارزیابی شناختی منفی، عدم تمرکز حواس، واکنش فیزیولوژیک نامطلوب مثل بالا رفتن ضربان قلب، سردی انگشتان واُفت فشار خون واُفت تحصیلی فرد منجر می گردد (کیوگ، باند و فلکسمن1،.(2010 در کشورمان به نظر می رسد که وحشت از گرفتن نمره ضعیف و سرزنش خانواده، تمسخر همکلاسی ها و دوستان، ترس از ناتوانی برای ادامه تحصیل و به ویژه ورود به دانشگاه همواره دانش آموزان به ویژه دانش آموزان مقطع دبستان را مورد آزار و اذیت روانی قرار می دهد و پیشرفت تحصیلی را مختل می سازد (سیادت،.(1390 نائینیان و نیک آذین (1392) نشان دادند که بین استفاده از برنامه ریزی مشاوره با اضطراب پیشرفت دانش آموزان همبستگی منفی معنی دار وجود دارد و بین استفاده از برنامه ریزی مشاوره با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان همبستگی مثبت معنی دار وجود دارد. اما برای افزایش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یک روش که در تحقیقات اخیر تاثیر آنها گزارش شده است، مشاوره گروهی به شیوه راه حل محور می باشد. لی و گرین (1999) معتقدند که درمان راه حل - محور گفتگویی درمانی بین مشاور و مراجع است که در آن درمانگر سوال های هدفمند را به منظور کمک به مراجع برای تفکر به گونه ای متفاوت درباره وضعیت خود و درگیر کردن او در فرایند ساختن راه می پرسد. هدف در این مشاوره کمک به مراجعان برای ساختن راه حل هایی برای مشکلاتشان است. مشاوره راه حل محور یک رویکرد متمرکز بر آینده و هدف محور است (لیندا 2، .(2014 در این رویکرد تمرکز بر برجسته سازی توانایی ها و موفقیت های افراد به عنوان تجربههایی ارزشمند در طی فرایند درمان است. آنت(2015) 3 در خصوص تاثیر مشاوره گروهی به شیوه راه حل محور بر درگیری شناختی تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در یک نمونه 50 نفری نشان داد که، مشاوره گروهی به شیوه راه حل محور در طی 10 جلسه بر روی دانش آموزان گروه آزمایش سبب تفاوت معنادار درگیری شناختی تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دو گروه آزمایش و کنترل شد. نتایج گویای آن است که مشاوره گروهی به شیوه راه حل محور موجب افزایش درگیری شناختی تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می شود و رویکرد مشاوره گروهی به شیوه راه حل محور اثربخشی در بهبود عملکرد تحصیلی است. کاپاآیدین (2014) به بررسی تاثیر مشاوره گروهی به شیوه راه حل محور بر میزان خودتنظیمی، هیجانهای منفی تحصیلی و اضطراب امتحان دانشآموزان در حین امتحان پرداخت. نمونه پژوهش شامل 30 نفر از دانشآموزان بود که یافتهها نشان داد که آموزش مشاوره گروهی به شیوه راه حل محور بر خودتنظیمی و باورخودکارآمدی تحصیلی اثربخش است و سبب افزایش خودتنظیمی تحصیلی دانش آموزان می شود. لیندا ( (2014 بر روی یک نمونه 40 نفری از دانش آموزان، اثر مشاوره گروهی به شیوه راه حل محور را بر کیفیت زندگی تحصیلی و فرسودگی هیجانی بررسی نمود و نشان داد که مشاوره گروهی به شیوه راه حل محور میزان کیفیت زندگی تحصیلی را افزایش و فرسودگی هیجانی دانش آموزان را کاهش می دهد. کاستا4 (2014) در پژوهشی به بررسی تاثیر مشاوره گروهی به شیوه راه حل محور بر اهمالکاری و انگیزه پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانش آموزان پرداخت. نمونه تحقیق شامل 30 نفر بود . یافتهها نشان داد که مشاوره گروهی به شیوه راه حل محور در 10 جلسه به دانش آموزان سبب تفاوت در نمره پس آزمون اهمالکاری، پیشرفت تحصیلی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان شد. در نتیجه مشخص شد که مشاوره گروهی به شیوه راه حل محور سبب کاهش اهمالکاری و افزایش انگیزه پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانش آموزان می شود. اسکاتز، بنسون و با توجه به آنچه گفته شد این پژوهش به دنبال این مسئله است که مشاوره گروهی به شیوه راه حل محور بر خود تنظیمی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان اثربخش است؟
1- Keogh & Bond & Flaxman
2 - Linda 3- Anet
4- Costa
3
-2روش تحقیق
در این پژوهش از روش تحقیق نیمه آزمایشی (طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل برابر) استفاده شد . جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان مقطع متوسطه (دوره دوم) دخترانه ناحیه 4 مشهد در سال تحصیلی 93-94 بود. نمونه این پژوهش مشتمل بر 30 دانش آموز بود که به صورت نمونهگیری در دسترس و داوطلبانه از بین دانش آموزان انتخاب شدند و به صورت تصادفی به دو گرو آزمایش 15 ) نفر) و گروه کنترل 15) نفر) گماشته شدند . ابزارهای تحقیق شامل: الف) پرسشنامه خودتنظیمی: این پرسشنامه توسط میلر و براون (1999) برای سنجش خودتنظیمی ساخته شده است و از 63 گویه تشکیل شده است. ارزیابی خودتنظیمی 7 مرحله دارد که شامل دریافت، ارزیابی، اهداف، تحقیق، برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی است. بر اساس طیف لیکرت 5 درجه ای از یک (کاملا موافق) تا 5 (کاملا مخالف) است. سازندگان این مقیاس آن را برای سنجش مولفه کلی خودتنظیمی مناسب دانسته اند (ساعتچی و همکاران،.(1390 ساعتچی و همکاران ( (1390 روایی پرسشنامه را با همبسته کردن آن با پرسشنامه خودکنترلی برابر 0/76 در سطح 0/001 بدست آوردند و ضریب پایایی پرسشنامه را با روش دو نیمه کردن و اسپیرمن-براون 0/81 و 0/80 گزارش نمودند که نشان از روایی و پایایی بالای پرسشنامه داشت. (ساعتچی و همکاران،.(1390 در پژوهش نیز ضریب پایایی پرسشنامه با روش آلفای کرونباخ 0/87 بدست آمد.
-3یافته های تحقیق
جدول :1 میانگین و انحراف معیار نمره خودتنظیمی گروه های آزمایش و کنترل در مراحله پیش آزمون و پس آزمون
شاخص آماری
متغیر مرحله میانگین انحراف معیار تعداد
گروه
پیش آزمون آزمایش 210/27 17/70 15
کنترل 210/33 11/53 15
خودتنظیمی
پس آزمون آزمایش 215/27 14/60 15
کنترل 210/13 10/73 15
جدول :2 نتایج آزمون کلموگروف ـ اسمیرنف در مورد پیش فرض نرمال بودن توزیع نمره
نرمال بودن توزیع نمرات گروه ها کلموگروف ـ اسمیرنف گروه ها کلموگروف ـ اسمیرنف
آماره معنی داری آماره معنی داری
خودتنظیمی آزمایش 0/43 0/93 کنترل 0/49 0/89
همانگونه که در جدول 2 مشاهده میگردد، فرض صفر برای نرمال بودن توزیـع نمـرات دو گـروه در متغیـر خـودتنظیمی تأیید میگردد. یعنی پیش فرض نرمال بودن توزیع نمرات در پیشآزمون و در هر دو گروه آزمایش و کنترل تأیید گردید.
جدول :3 نتایج آزمون لوین در مورد پیش فرض تساوی واریانس های نمره ها متغیرهای تحقیق دو گروه در جامعه
متغیر F
خودتنظیمی 0/007
درجه آزادی اول درجه آزادی دوم سطح معنی داری
1 28 0/93
