بخشی از مقاله
چکیده
مولتیپل اسکلوروزیس یا ام اس بیماری مزمن التهابی است که مغز و نخاع را درگیر می کند. هدف از پژوهش حاضر تاثیریک دوره تمرین در آب برتعادل وترکیب بدن در زنان مبتلا به بیماری ام اس بود. 20 داوطلب زن در دو گروه تمرین در آب - 9 نفربا دامنه سنی 35± 0/58 سال، قد 159 ± 0/03 سانتی متر ، مدت زمان ابتلا به بیماری4/09 ±1/12 سال و میانگین - 3/63 ±1/49 EDSS وگروه کنترل - 9 نفربا دامنه سنی36/2 ±0/12 ، قد 158± 0/04 سانتی متر، مدت زمان ابتلا به بیماری 4/05 ±1/0سال و میانگین - 3/02 ±1/12 EDSS شرکت کردند. جهت ارزیابی تعادل ایستا از تست شارپند رومبرگ ، تعادل پویا از چوب موازنه، اندازه گیری ترکیب بدن ازدستگاه آنالیز ترکیبات بدن استفاده شد. برنامه تمرینات در آب شامل 24 جلسه تمرین به مدت 45دقیقه بود. برای بررسی نتایج در داده های نرمال ازآزمون tمستقل و tهمبسته و در داده های غیر نرمال از آزمون ویلکاکسون و یومن ویتنی 18 انجام گردید.
و داده ها در سطح معنی داری 0/05>α بررسی شدند. تعادل ایستا - - p= 0/028 ، تعادل پویا - - p= 0/033 و ترکیب بدنی درگروه تمرین در آب در افراد مبتلا به ام اس به طور معنا دار تاثیر داشته است. نتایج پژوهش حاضر نشان داد قدرت عضلات اسکلتی این بیماران بعد از هشت هفته تمرین در آب می تواند بهبود یابد. نشان دادند که قدرت عضلات زانو و پنجه پا عامل اصلی در حفظ تعادل نیست مخچه، مرکز اصلی تعادل است، ولی چشم، گوش، اعصاب، دست و پاها نیز در تعادل مؤثرند . نقص در هریک از این قسمت ها ممکن است سبب اختلال تعادلی شود و تقویت هریک از آنها به صورت جبرانی می تواند این مشکل را پوشش دهد. بنابر این پیشنهاد می شود از تمرینات در آب جهت پیشگیری از پیشرفت بیماری در بیماران مبتلا به ام اس استفاده شود. که احتمالا بدنبال تمرینات منتخب در آب بهبود شاخص های آمادگی جسمانیوکیفیت زندگی در افراد مبتلا به ام اس صورت می گیرد.
کلید واژه ها:تمرینات منتخب در آب، تعادل عضلانی، ترکیب بدنی، بیماری ام اس.
مقدمه
به طور کلی بیماری هایی که به تخریب میلین منجر می شوند، جایگاه ویژه ای در نورولوژی دارند و در این بین بیماری مولتیپل اسکلروزیس اهمیت خاصی دارد - . - 1 با توجه به اینکه شایع ترین بیماری تخریب کننده میلین است ، از نظر آسیب شناسی با چندین نقطه تخریب میلین والتهاب مزمن در مغز مشخص می شود - . - 2 سیر بیماری ام اس ، مزمن است و اغلب سال ها طول می کشد. زنان بیشتر از مردان در خطر ابتلابه ام اس قراردارند، به طوری که در برخی کشورها زنان چهار برابر مردان به این بیماری مبتلا می شوند، البته ویژگی معمول بیماری های خودایمنی همین تفاوت جنسی است - . - 3 تظاهرات بالینی آن عبارتند از: ضعف اندام ها، گرفتگی عضلانی، التهاب عصب بینایی ، اختلال در بینایی، دوبینی، آتاکسی ، اختلال در عملکرد مثانه، یبوست، اختلال های شناختی، افسردگی، ضعف عضلانی، خستگی، اختلال در عملکرد جنسی، بی حسی، لرزش، سرگیجه، فلج خفیف، درد، اشکال در راه رفتن، اشکال در تمرکز و اختلال در کنترل ادرار. این بیماری شرایط پیشرونده گوناگون و پیش بینی نشدنی دارد و قادر است در هر زمانی برانگیخته شده و به ناتوانی نورولوژیک گسترده ای منجر شود - . - 4
تا سال ها توصیه ای مبنی بر شرکت این بیماران در فعالیت های ورزشی انجام نمی گرفت، این موضوع به سبب آن بود که برخی بیماران در هنگام فعالیت علائم ناپایداری متعاقب افزایش حرارت بدن را گزارش کرده بودند. اما در حال حاضر تجویز ورزش به عنوان راهکار درمانی مفید برای به حداقل رساندن کمبود توانایی عملکردی در بیمار یهای مزمن مطرح است. - 5 - در پژوه های بسیاری عنوان شده که ورزش در بیماران ، مزایای جسمانی و روانی مشابه با گروه کنترل سالم دارد. آب درمانی، هیدروتراپی یا آکواتراپی، روشی درمانی است که از صدها سال پیش به کار گرفته می شده است . - 6 - مزایای آب درمانی شامل موارد ریز می باشد:-1 فشار کمتر بر مفاصل: 3 عامل در این میان نقش دارد؛ اول اینکه وقتی شخص در آب قرار می گیرد وزنش به 10 درصد وزن واقعی می رسد که به آن اصطلاحا قانون غوطه وری می گوییم. براساس این قانون، راه رفتن در آب فشار کمتری بر مفاصل پا، زانو و ران وارد می کند.
-2 تقویت عضلانی: آب بسیار متراکم تر از هواست. پس حرکت در آب به انرژی بیشتری نیاز دارد و تقریبا 12 برابر انرژی ای که شما برای راه رفتن در هوا نیاز دارید، برای راه رفتن داخل آب مورد نیاز است. این امر باعث تقویت عضلانی می شود . مساله دیگر این است که می توان به کمک دستگاه های خاص در آب ایجاد تلاطم کرد و این تلاطم حالتی شبیه به ماساژ برای بدن ایجاد می کند . -3 ماساژ عضله: مراکز آب درمانی می توانند میزان تلاطم و دمای آب را تنظیم کنند. همان طور که گفته شد، تلاطم، سبب ماساژ عضله ها می شود. دمای آب هم خواص خاص خودش را دارد . آب گرم سبب انبساط رگ ها می شود و جریان خون محل را زیاد می کند. بنابراین اکسیژن و موادمغذی بیشتری وارد بافت شده و ضایعه های سلولی هم با سرعت بیشتری دفع می شوند. -4 انقباض عروقی و کاهش درد: از سوی دیگر، آب درمانی سبب کاهش اسپاسم عضلات و درد می شود. وقتی دمای آب از 30 درجه بالاتر می رود، عضله ها شل شده و کشش عضلانی بسیار خوبی در این زمان ایجاد می شود
که بدون آب تقریبا غیرممکن است. آب سرد سبب انقباض عروقی شده و به نوبه خود التهاب و درد را هم کم می کند و تا حدودی هم سبب کاهش اسپاسم عضلانی می شود - . - 7 ر تحقیقات اخیر عنوان شده ، که ورزش می تواند نتایج درمانی متعددی از ام اس خفیف تا متوسط مانند بهبود عملکرد قلبی -تنفسی ، عملکرد عضله را در پی داشته باشد و بیماران را به سوی ارتقای سلامتی ، کاهش افسردگی و خستگی کیفیت زندگی سوق دهد . - 8 - در پژوهشی که توسط گایات وهمکاران - - 1985 انجام گرفته شد و رابطه ام اس با پاسخهای فیزیولوژی به تمرین بیشینه را بررسی کردند. بررسی آنها در رابطه با 4 حوزه اصلی بود: عملکرد منتقل و آمادگی جسمانی- قلبی-تنفسی، عملکرد عضلانی اسکلتی و تاثیرات افزایش دمای ناشی از تمرین بر علائم ام اس بود این بررسی نشان داد که تمرین تاثیر مثبتی بر سطوح آمادگی می گذارد بدون آنکه باعث بی ثباتی علائم بیمار شود . - 9 - لوبنتاز و همکاران - - 2004 با میزان ناتوانی جسمانی کمتر از 4 به نسبت - 6-1/5 - و کاهش یک هفته از دوره ی تمرین و ترکیب شدن تمرین هوازی و قدرتی در برابر هوازی و ابزار اندازهگیری کیفیت ، - FAMS - نسخه 2 در برابر - SF- 36 - در این تحقیق به نتیجه یکسانی یعنی بهبود نسبی در کیفیت زندگی رسیدند. به نظر میرسد کیفیت زندگی به عنوان عاملی روانشناختی بدون توجه به میزان ناتوانی جسمانی و ابزار اندازه- گیری در اثر تمرینات ورزشی - نه فقط هوازی - بهبود مییابد - . - 10
موتل و گاسنی - - 2008 تاثیر مداخلات ورزشی را بر کیفیت زندگی بیماران ام اس از قبل از سال 1960تا نوامبر 2006 جستجو کرده و دریافتند که تمرینات ورزشی موجب بهبود اندکی در کیفیت زندگی بیماران ام اس میشود. این نتیجه به صورت کلی بیانگر این موضوع است که کیفیت زندگی تحت تاثیر عوامل متعددی قرار گرفته که مهمترین آن میزان ناتوانی جسمانی و گستردگی اختلات ناشی از آن در میان بیماران است - . - 11 سوزاوا - - 2009 در یک برنامه تمرین به مدت 21 هفته بهبود معنی دار کیفیت زندگی را گزارش کردند - . - 12 با توجه به کمبود مطالعات در این زمینه هدف از پژوهش حاضر تاثیریک دوره تمرین در آب بر تعادل وترکیب بدن و کیفیت زندگی در زنان مبتلا به بیماری ام اس است.
روش شناسی
تحقیق حاضر از نوع تحقیقات نیمه تجربی دو گروهی با طرح پیش آزمون- پس آزمون می باشد. جامعه آماری شامل زنان مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس که عضو انجمن ام اس تهران بودند. 20 داوطلب زن در دو گروه تمرین در آب - 9 نفربا دامنه سنی 0/58 35 سال، قد 159 0/03 سانتی متر ، مدت زمان ابتلا به بیماری1/12 4/09 سال و میانگین 1/49 EDSS - 3/63 وگروه کنترل - 9 نفربا دامنه سنی36/2 0/12 ، قد 0/04 158 سانتی متر، مدت زمان ابتلا به بیماری 1/0 4/05سال و میانگین - 3/02 1/12 EDSS نمونه آماری این مطالعه را تشکیل می دادند. آزمون تعادل ایستا که به صورت پیش آزمون و پس آزمون در دو گروه آزمودنی صورت گرفت. اندازه گیری تعادل ایستا از تست شارپند رومبرگ، - پایایی: با چشمان باز0/90-0/91 وبا چشم بسته 0/76- 0/77 - استفاده می گردد. روش اجرای این تست بدین صورت است که آزمودنی با پای برهنه طوری قرار می گیرد که یکی از پاها - پای برتر - جلوتر از پای دیگر و بازوها به صورت ضرب در روی سینه قرار گیرند. مدت زمانی که هر آزمودنی قادر است این حالت را با چشم بسته حفظ نماید امتیاز او محسوب می شود.
آزمون تعادل پویا که به صورت پیش آزمون و پس آزمون در دو گروه آزمودنی صورت گرفت. سنجش تعادل پویا از چوب موازنه به طول 4/5 متر و عرض و ارتفاع 10 سانتی متر طرح هلندی مدل بی استفاده می شود. بدین ترتیب که آزمودنی در فاصله ی بیست سانتی متری ابتدای چوب موازنه به صورت آماده می ایستد و با علامت رو شروع به حرکت می کند. پس از طی مسیر رفت، پای خود را روی زمین گذاشته و دوباره برمی گردد. ملاک سنجش مدت زمانی است که فرد طی یک بار رفت و برگشت روی چوب موازنه کسب می کند. به ازای هر بار سقوط از روی چوب موازنه 3 ثانیه به رکورد فرد اضافه میگردد. این آزمون 3 بار اجرا می شود و میانگین به عنوان رکورد ثبت می گردد.
ارزیابی ترکیب بدنی
برای اندازه گیری ترکیب بدن ازدستگاه آنالیز ترکیبات بدن، ANITA مدل BC418MA ساخت کشور آلمان استفاده شد. این دستگاه با روش قابلیت واردکردن 5 شاخص - قد، وزن، جنس، سن و ایمپدانس - ، گروه تجربی به مدت 8 هفته و هر هفته 3 جلسه و هر جلسه 45دقیقه به تمرینات منتخب آمادگی جسمانی می پردازند، بدین صورت که گروه اول تمرین منتخب آمادگی جسمانی را با شدت 50 -60 درصد ضربان قلب ذخیره انجام می دهد. گروه کنترل فعالیت های عادی روزانهی خود راانجام می دهند . پس از 8هفته مجدداً آزمون ها تکرار شد و نتایج ثبت گردید. پروتکل تمرین در آب شامل:ده دقیقه گرم کردن، ده دقیقه سرد کردن، 25دقیقه تمرینات قدرتی فوقانی و تحتانی که 3×8 انجام گرفت. حرکات اصلی تمرینات قدرتی در اندام فوقانی شامل: تمرینات تقویتی با استفاده از وزنه های آزاد وکش های الاستیکی و پلایومتریک با توپ که به صورت پاس انجام می شد و در اندام تحتانی شامل: حرکات لانگ، لانگ با وزنه، اسکات و اسکات با وزنه بود . - 14 - که با شدت %50 1RM شروع و به %60 - % 80 پایان گرفت. برای تعیین 1RMاز فرمول برزیکی - 1998 - استفاده شد. تعیین 1RM برای هر فرد با توجه به فرمول:1 [ ]
