بخشی از مقاله
خلاصه
مقدمه: تعادل هموستاتیک، تعادلی پویا بین فرآیند تشکیل لخته و مکانیسم تجزیه لخته خونی است. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر هشت هفته تمرین هوازی منتخب در آب بر برخی شاخص های پلاکتی در ورزشکاران بازنشسته بود.
روش کار: به همین منظور 20 مرد داوطلب سالم انتخاب و به صورت تصادفی به دو گروه تمرین - n=10 - و کنترل - n=10 - تقسیم شدند. دو گروه از نظر سن و شاخص توده بدن همسان بودند. برنامه تمرینی درگروه مورد شامل تمرین هوازی در آب به مدت 8 هفته، هر هفته 3 جلسه با شدت 55 تا 70 درصد حداکثر ضربان قلب بود. گروه کنترل در مدت تحقیق در هیچ برنامه منظم ورزشی شرکت نکردند. نمونههای خونی برای اندازهگیری تعدادپلاکت ها - PLT - و متوسط حجم پلاکتی - MPV - گرفته شدند. برای مقایسه میانگین پارامترها از تی مستقل و وابسته در سطح = 0/05 استفاده گردید.
نتایج: نتایج نشان داد که مقادیر - P=0/05 - PLT و - P=0/019 - MPV در گروه تمرین کاهش معنی داری داشته است. مقایسه تغییرات بین گروهی نشان داد که تغییرات - P=0/9 - PLT و - P=0/44 - MPV بین دو گروه معنی دار نبود.
نتیجه گیری: بر اساس نتایج این تحقیق تمرین در آب می تواند از طریق کاهش سطوح PLT و MPV، در جلوگیری از تشکیل ترومبوز و بروز ناگهانی بیماری های قلبی در ورزشکاران بازنشسته مؤثر باشد.
مقدمه
بیماری های قلبی-عروقی یکی از مشکلات جامعه امروز است که هر سال باعث مرگ عده زیادی می شود - . - 1 اختلال هموستاز در پاتوژنز بیماری قلبی-عروقی و حوادث مغزی نقش دارد و منجر به بیماری ترومبوزیس می گردد . - 2 - اساسی ترین علت بیماری های قلبی- عروقی، آترواسکلرزیس1 است که شامل تغییرات ساختاری و ترکیبی در داخلی ترین لایه شریان ها است . - 3 - تعادل هموستاتیک2 ، تعادلی پویا بین فرآیند تشکیل لخته خونی - انعقاد خون - 3 و مکانیسم تجزیه لخته خونی - فیبرینولیزیز - 4 می باشد . - 4 - فیبرینولیزیز و انعقاد دو جزء اصلی فرآیند هموستاز هستند 3 - ،. - 1 وقتی رگی پاره می شود مواد تحریک کننده سیستم انعقادی از ناحیه بافت آسیب دیده فعال می شوند و با غلبه بر عوامل ضد انعقادی سبب تشکیل لخته می شوند 5 - ،. - 4
چندین مطالعه بالینی و آسیب شناسی نشان داده اند که اختلال در هموستازیس خون، تجمع بیش از حد و فقدان عملکرد پلاکتی با بروز و پیشرفت بیماری های قلبی-عروقی مرتبط هستند. پلاکت ها نقش محوری در هموستازیس خون در افراد سالم و بیمار دارند 7 - ،. - 6 نقش پلاکت های ناکارآمد در پیشرفت آتروژنز و عوارض بالینی دیگر از جمله آترواسکلروز در سال های اخیر به خوبی مشخص شده است . - 2 -
از طرفی فعالیت بدنی ارتباط مستقیمی با کاهش بروز بیماریهای قلبی-عروقی دارد - 2 - و درکنترل خودکار سیستم قلبی-عروقی نقش مهمی را ایفا می کند . - 6 - اثرات حاد و مزمن فعالیت های استقامتی بر تجمع و فعالیت پلاکتی اخیراً مورد توجه قرار گرفته است. تعداد پلاکت ها - PLT - 1 و متوسط حجم پلاکتی - MPV - 2 از مهمترین شاخص های پلاکتی مورد ارزیابی در اکثر تحقیقات می باشند . - 5 - اکثر محققین اعتقاد دارند که فعالیت های استقامتی به طور موازی باعث تسریع انعقاد خون و فعال سازی سیستم فیبرینولیزیز می شوند، البته این پاسخ ها به شدت فعالیت وابسته هستند - 9،8،. - 2 با این حال تأثیر فعالیت طولانی مدت و استرس زای استقامتی بر تجمع و فعال سازی پلاکتی به خوبی روشن نیست و نتایج در دسترس متناقض هستند.
نتایج مطالعات قبلی در زمینه تأثیر تمرینات ورزشی بر شاخص های پلاکت خون ضد و نقیض است و در این زمینه همسویی دیده نمی شود علت را می توان به تفاوت در پروتکل تمرینی، شدت تمرین، سن، جنسیت، سطح آمادگی افراد، سالم یا بیماربودن آزمودنی ها و زمان خون گیری نسبت داد . - 9 - مطالعات پژوهشگران نشان داده است که استرس، خواه فیزیکی خواه روانی، موجب تغییراتی در عملکرد قلب و ترشح هورمون های استرسی می شود. افزایش ضربان قلب و تغییرات هورمونی، می تواند عوارض فیزیولوژیکی خطرناکی داشته و اثرات آن بر روی سیستم عصبی، قلبی-عروقی و ایمنی بدن بسیار نگران کننده باشد.
استرس رقابت تأثیر معنی داری بر برخی شاخص های هموستازی مثل پلاکت ها و فیبرینوژن دارد. فشارهای استرسی می تواند با افزایش در میزان فیبرینوژن با افزایش ویسکوزیته و لختگی خون، باعث آمبولی و آسیب های قلبی- عروقی شود 11 - ،. - 10 مکانیسم های اثر استرس بر شاخص های پلاکتی ناشناخته است اما ممکن است افزایش در عوامل عصبی و کاتکولامین ها - اپی نفرین و نوراپی نفرین - باشد. بنابراین شناخت عوامل استرس زا و تأثیر گذار بر تغییرات فیزیولوژیکی، روحی و روانی بازیکنان، و یافتن راهبردهای تعدیل و کنترل این تغییرات از اهمیت ویژه ای برخوردار است . - 11-13 -
بعد از کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک، منشأ غیر طبیعی کرونر دومین عامل اصلی مرگ ناگهانی قلبی حین ورزش است. این نارسایی منجر به ایسکمی میوکارد، ایست قلبی و مرگ ناگهانی حین ورزش می گردد - . - 14-16 تمامی این بیماریها از علل مرگ ناگهانی در ورزشکاران زیر 35 سال است در حالیکه شایعترین علت این حادثه در ورزشکاران بالای 35 سال، تصلب شرایین یا همان تنگی عروق کرونری است . - 17 - با توجه به میزان مرگ و میر ناشی از حوادث قلبی-عروقی حاد در افراد میانسال - 16 - و ورزشکاران بازنشسته اهمیت بررسی عوامل مؤثر بر تغییرات آن در این گروه سنی بیشتر احساس می شود. از طرفی در تحقیقات گذشته تمرینات ورزشی در خشکی انجام شده اما به دلیل مشکلات ناشی از اجرای تمرینات ورزشی در خشکی و آسیب های ناشی از آن، اغلب افراد در سنین میانسالی به تمرینات ورزشی در آب بیشترعلاقه نشان می دهند. زیرا در آب به دلیل کم شدن تحمل وزن احتمالاً پاسخ های التهابی کمتر است. با توجه به این که گزارشات اندکی در زمینه اثر تمرینات منظم در آب روی هر یک از شاخص های پلاکتی وجود دارد از این رو ضرورت انجام تحقیق به دلیل ارتباط تنگاتنگ این شاخص ها با بیماری قلبی-عروقی احساس می شود.
روش کار
به همین منظور 20 مرد داوطلب سالم که سابقه شرکت در فعالیت های ورزشی به صورت حرفه ای را داشتند، انتخاب و به صورت تصادفی به دوگروه تمرین - n=10 - و کنترل - n=10 - تقسیم شدند. دو گروه از نظر سن و شاخص توده بدن همسان بودند. آزمودنی ها هیچ گونه سابقه بیماری های قلبی-عروقی یا فشار خون نداشتند و از داروی خاصی که نتایج پژوهش را تحت تأثیر قرار دهد، استفاده نمی کردند. قبل از شرکت آزمودنی ها در پژوهش، مراحل اجرای تحقیق برای آنها شرح داده شد و پرسشنامه وضعیت سلامت و فرم رضایت نامه شرکت در پژوهش را تکمیل کردند.
تمام آزمودنی ها برای انجام مرحله اول خون گیری بین ساعت 8 تا 10 صبح روز قبل از شروع برنامه تمرینی و در شرایط 12 ساعت ناشتا در آزمایشگاه حضور یافتند و خون گیری اولیه آنها اندازه گیری شد. سپس گروه تمرین در پروتکل تمرینی شرکت کردند. پروتکل تمرینی شامل تمرینات هوازی - راهپیمایی - در آب به مدت 8 هفته، هر هفته 3 جلسه با شدت 55 تا 70 درصد HRmax بود. برای اندازه گیری ضربان قلب و تعیین شدت تمرین ساعت پولار در اختیار آزمودنی ها قرار داده شد. توسط معادله 220 - -سن - HR= ضربان قلب بیشینه آزمودنی ها تعیین شد. برنامه تمرینات هوازی در آب شامل 10 دقیقه پیاده روی آرام، نرمش و تمرینات کششی به منظور گرم کردن، پیاده روی سریع تر به عنوان تمرین اصلی و در انتها 5 دقیقه پیاده روی آرام و تمرینات کششی به منظور سرد کردن بود. شدت و مدت تمرین به تدریج افزایش یافت به گونه ای که در هفته اول و دوم با شدت 55 درصد HRmax و به مدت 30 دقیقه و هر دو هفته 5 درصد به شدت و 10 دقیقه به مدت تمرین اضافه شد.گروه کنترل در مدت تحقیق در هیچ برنامه منظم ورزشی شرکت نکردند . 24 پس از آخرین جلسه تمرین - مرحله پس آزمون - تمام آزمودنی ها در شرایط مشابه پیش آزمون در خون گیری شرکت کردند.
اندازه گیری های متغیرها در دو گروه تمرین و کنترل به طور همزمان انجام شد. با استفاده از آزمون شاپیرو- ویلک مشخص شد که پارامترهای بررسی شده دارای توزیع طبیعی هستند. برای مقایسه میانگین پارامترها از تی مستقل و وابسته در سطح = 0/05 استفاده گردید.
نتایج
در این مطالعه دو گروه از نظر سن و شاخص توده بدنی - در پیش آزمون - همسان بودند. نتایج آزمون آماری t مستقل در مرحله پیش آزمون بین دو گروه نشان داد که دو گروه در متغیرهای مورد نظر با یکدیگر تفاوت معناداری نداشتند و فرض همسانی آنها رعایت شده است. نتایج مربوط به مشخصات عمومی آزمودنی ها در جدول - 1 - نشان داد که بین دو گروه پس از دوره تمرینی در وزن و BMI تفاوت معنی داری مشاهده نشد اما افزایش معنی داری در VO2 max گروه تمرین مشاهده شد.
جدول.1 میانگین و انحراف معیار مشخصات عمومی و VO2 max در آزمودنی ها
