بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، تعیین تاثیر ورزش هوازی - ایروبیک - بر تاب آوری و عزت نفس دانش آموزان دختر بود . این پژوهش از نوع کاربردی و روش آن با توجه به ماهیت پژوهش، بر مبنای پژوهش های نیمه تجربی و به صورت پیش آزمون - پس آزمون و مقایسه گروه آزمایش و گروه گواه بود، جامعه آماری این پژوهش تمام دانش آموزان پایه دوم مقطع متوسطه دوره دوم شهرستان سراوان در سال تحصیلی 1393-1394بودند، که به صورت نمونه گیری تصادفی 50 نفر از دختران دانش آموز پایه دوم مقطع متوسطه دوره دوم در شهرستان سراوان مورد مطالعه قرار گرفتند، در جلسه پیش آزمون پرسشنامه تاب آوری و عزت نفس توسط همه آزمودنی ها تکمیل شد.
برنامه تمرینات ایروبیک شامل 8 هفته، هر هفته سه جلسه و هر جلسه یک ساعت به ورزش ایروبیک - زیر نظر مربی متخصص - بود. پس از پابان 8 هفته دوره تمرینی، هر کدام از آزمودنی ها مجددا پرسشنامه های مربوطه را تکمیل نموده، در مرحله آخر برای بررسی تفاوت بین متغیرها از آزمونهای پارامتریک - تجزیه و تحلیل کوواریانس - Ancova و آزمونهای غیر پارامتریک - کلموگراف-اسمیرنف - استفاده شد.
همه آزمونهای آماری در سطح معنی داری - P <0/05 - تجزیه و تحلیل شدند. نتایج تجزیه و تحلیل آماری اطلاعات نشان داد که نمرات تاب آوری و عزت نفس به طور معنی داری افزایش - بهبود - یافته است. در گروه شاهد چنین تغییراتی مشاهده نشد. مقایسه بین گروهی متغیرهای پژوهش نشان داد که ، بین دو گروه در تاب آوری و عزت نفس تفاوت معنی داری مشاهده شد. در نهایت، چنین به نظر می رسد که تمرینات هوازی می تواند تاثیرات مفیدی بر میزان تاب آوری و عزت نفس دختران به همراه داشته باشد.
واژه های کلیدی تاب آوری، عزت نفس، آیروبیک، دختران
مقدمه
به سختی میتوان موضوعی را در ارتباط با ورزش یافت که از روان شناسی ورزش مبهم تر باشد. در حال حاضر، مربیان بزرگ و موفق علاقه مند هستند که ورزشکاران پیروز همواره از لحاظ ذهنی آمادگی داشته و انگیزش شدیدی را نسبت به رقابت نشان دهند. همچنین ، آنها اعتقاد دارند که روان شناسان ورزش میتوانند نقش موثری را در ظهور آمادگی فوق داشته باشد. تحقیقاتی که توسط اورلیک در کانادا صورت گرفته است، نیاز به روان شناسان ورزش را برملاء میسازد.
شرکت در فعالیت های جسمانی اغلب می تواند وسیله ای برای پذیرش فرد از طرف دوستان، والدین، معلمان و مربیان باشد. خودبینی یا ابراز عقاید و خصوصیات خود، خودشناسی و خویشتن شناسی را نیز می توان از طریق شرکت در فعالیت های جسمانی و ورزش کسب و ارتقا داد. نارضایتی بدنی یک عامل تعیین کننده در تعیین و تعریف احساس بهتر بودن روانی در جوانان امروزی است. حال در این دوره، افراد جوان استانداردهای زیبایی برایشان به طور قابل توجهی دوباره تعریف می شود. این مفهوم جدید بدنی توسط چگونگی ارزیابی دختران و پذیرش ظاهری آنها تحت تاثیر قرار می گیرد و به تغییرات روانی که در طول این مرحله انها را دچار تغییر می کند بستگی دارد.
به انواع ورزشهایی که بطور مستمر و طولانی مدت - بیش از 2 دقیقه - طول میکشند و ضربان قلب در هنگام تمرین کمتر از 70درصد حداکثر ضربان قلب میباشد تمرینات هوازی - آیروبیک - و یا زیر بیشینه گفته میشود. دویدن و پیادهروی دوچرخهسواری، شنا در مسافتهای طولانی مدت از انواع تمرینات هوازی هستند.
از نظر پزشکی، این ورزش سیستم قلب، عروق، تنفس را تعلیم میدهد و با سرعت و بازدهی بالا اکسیژن را میگیرد و به قسمت های مختلف بدن میدهد، تنفس یکنواخت از دهان و بینی توأم انجام میشود و باعث تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن، کنترل قند خون، کنترل فشار خون و کم کردن وزن اضافی بدن خواهد شد. ایروبیک وسیلهای مؤثر برای جلوگیری از افسردگی، بیحوصلگی، بیتابی است، چون هورمون اندروفین در بدن تولید میشود و باعث ایجاد نشاط، تمرکز ذهن و بالا رفتن خلاقیت فکری میشود. اغلب تحقیقاتی که در زمینه فشار روانی و تمرین انجام شده و تاثیر تمرین تمرین هوازی را بررسی کرده اند، نشان داده اند که این تمرین در ارتقای اعتماد به نفس و کاهش اضطراب موثر بوده است .
یکی از متغیرهای که با ورزش میتواند رابطه داشته باشد عزت نفس است، عزت نفس یک شاخص بسیار مهمی در شخصیت افراد است و به مقدار ارزشی که ما به خود نسبت می دهیم و فکر می کنیم دیگران برای ما قائل هستند، گفته می شود. قدمت تاریخی اینموضوع به مباحثی که علما و فلاسفه تعلیم و تربیت در گذشته داشته اند برمی گیرد. در طول صد سال گذشته بسیاری از روان شناسان این نظر را پذیرفته اند که انسان دارای یک نیاز به عزت نفس می باشد.
فرآیند دیگری که در تعیین موفقیت و شکست و همچنین در میزان عزت نفس تاثیر میگذارد، خودتاب آوری نامیده می شود. یکی از جدید ترین رویکردهای مقابله با مشکلات روانی تاب آوری است. تاب آوری به این مساله می پردازد که فرد به رغم قرار گرفتن در معرض فشارهای شدید و عوامل خطر می تواند توان اجتماعی خود را بهبود بخشیده و بر مشکلات غلبه کند. رویکرد روانشناسی مثبت گرا با توجه به استعدادها و توانمندی های انسان - به جای پرداختن به نا هنجاریها و اختلال ها - در سالهای اخیر مورد توجه روانشناسان قرار گرفته است.
این رویکرد هدف نهایی خود را شناسایی سازه ها و شیوه هایی می داند که بهزیستی و شادکامی انسان را به دنبال دارند. در این میان تاب آوری جایگاه ویژه ای درحوزه های روانشناسی تحول، روانشناسی خانواده و بهداشت روانی یافته است، به طوریکه هر روز بر شمار پژوهش های مرتبط با این سازه افزوده می شود. تاب آوری، سازگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار است. البته تاب آوری، تنها پایداری در برابر آسیب ها یا شرایط تهدید کننده نیست و حالتی انفعالی در رویارویی با شرایط خطرناک نمی باشد؛ بلکه شرکت فعال و سازنده در محیط پیرامونی خود است. افزون بر این، پژوهشگران بر این باورند که تاب آوری نوعی ترمیم خود با پیامد های مثبت هیجانی، عاطفی و شناختی است.
برخی اعتقاد دارند که فعالیت های منظم بدنی به عنوان راهکاری برای اصلاح رفتار است تا بتوانندتحمل خود را بهبود بخشند. سان ونی و همکاران در بررسی سلامت روانی دانشجویان ورزشکار دریافتند که عزت نفس با کیفیتهای مثبتی مانند سازگاری اجتماعی، مواجهه با استرس و رفتارهای بهداشتی ارتباط دارد از طرفی، برخی پژوهشگران عزت نفس را منعکس کننده فواید روانشناختی به دست آمده از شرکت در تمرین منظم میدانند ویس و همکاران در تحقیق خود افرادی را که دست کم دو سال مداوم ورزشهای هوازی انجام میدادند، با غیرورزشکاران مقایسه کردند و دریافتند که انجام تمرینات جسمی مداوم به دلیل عادت به تمرین منظم و به دست آوردن پیروزی و رسیدن به هدف و همچنین قویتر شدن عضلات، میتواند اعتماد به نفس و عزت نفس را افزایش دهد.
گابریل و همکاران در تحقیق بر روی مهارتهای ذهنی ورزشکاران، به این نتیجه رسیدند که متغیرهای سلامت اضطراب، افسردگی، عزت نفس، اعتماد به نفس، خلق و خوی مثبت با تمرینات ورزشی رابطه مثبت دارد و میزان اثر آن باتوجه به تفاوتهای فردی متفاوت است. در تحقیقات زیادی تأثیر و همبستگی مثبت عملکرد و تمرینهای ورزشی و عزت نفس در گرو ههای مختلف آزمودنیها از کودک تا بزرگسال تأیید شده است در کل، تحقیقات قبلی که به رابطه تمرین و عزت نفس پرداخته اند، عمدتا بر روی تمرین مقاومتی - ورزش با وزنه - تمرکز کرده اند.
تحقیقات بیشتری لازم است که رابطه تمرین هوازی و تصویر بدنی را بررسی کنند، مخصوصا در جوامعی که افراد آن به دلایل مختلف خود رضایت کمتری دارند و همچنین مشکلات روانی و بدنی در این جوامع زیاد است. بنابراین این نوع تحقیقات ممکن است تاثیر مثبتی در ارتقای رهنمودهایی برای پیشگیری و درمان افرادی باشد که برنامه ی ورزشی خاصی در زندگی ندارند و نسبت به این امر مهم بی توجه هستند، و در نتیجه این نوع تمرین - هوازی - باعث ارتقای سلامت و احساس نشاط در این افراد شود. بنابراین هدف از تحقیق حاضر یافتن پاسخ به این سوال است که آیا ورزش هوازی - ایروبیک - بر میزان عزت نفس وخودتاب آوری دانش آموزان دختر تاثیر دارد؟
روش پژوهش
پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش آن با توجه به ماهیت پژوهش، بر مبنای پژوهش های نیمه تجربی و به صورت پیش آزمون - پس آزمون و مقایسه گروه آزمایش و گروه گواه می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر، جامعه دختران دانش آموز رده سنی 14 تا 17 سال شهرستان سراوان بودند، که در سال تحصیلی -94 93 مشغول به تحصیل بوده اند، در ابتدا، اسامی دانش آموزان دخترپایه اول دبیرستان های شهرستان سراوان از اداره آموزش و پرورش اخذ شد و از میان 300 نفر، ابتدا در دبیرستان های دخترانه شهرستان سراوان - که محل کار محقق بوده اند و یا هستند - به طور تصادفی سه مدرسه - از هر مدرسه 20 نفر - انتخاب خواهد شد.
سپس از بین کلاسهای پایه اول هر مدرسه به طور خوشه ای یک کلاس انتخاب و نمونه ها از آن برداشته خواهد شد. مجموعا 60 نفر انتخاب شد که 30 نفر آن به طور تصادفی در گروه آزمایشی و 30 نفر دیگر در گروه گواه قرار گرفتند . سپس با اخذ اجازه از اولیای آنان و هدف پژوهش و روش کار برای آنها تشریح شد. در این مرحله، تعدادی از این افراد به دلایل متعدد - کمبود وقت، عدم همکاری، عدم اجازه والدین و شرکت در فعالیت های بدنی مداوم - از فهرست مذکور حذف شدند و نهایتا تعداد دیگری از دانش آموزان جایگزین این افراد شدند.
گروه آزمایش به مدت 8 هفته، هر هفته سه جلسه و هر جلسه یک ساعت به ورزش ایروبیک - زیر نظر مربی متخصص - پرداختند. گروه شاهد در طی دوره پژوهش به زندگی معمول خواهند پرداختند.تمرینات آیروبیک توسط مربی مجرب ارائه گردید حرکات اصلی آن عبارتند از : حرکات موثر برای چربیهای پشت ران و باسن، حرکات موثر برای عضلات کمر، حرکات زمینی موثر برای پهلوها، حرکات موثر برای کوچک کردن شکم، تمرینات موثر برای کوچک کردن پشت ران و باسن - همسرینگ و سرینی - ، تمرینات موثر برای کوچک کردن عضلات جلوی ران - چهار سر ران - ، حرکت سرشانه، حرکات موثر برای عضلات پشتی بزرگ، حرکت کوچک کردن پشت بازوها، کوچک کردن جلوی بازو - عضله ی دو سر بازوئی - ، تمرینات استقامتی موثر بر کوچک کردن بازوها انجام شد.
بعد از 8 هفته پرسشنامه ها توسط هر دو گروه آزمایش و شاهد اجرا شد بعد از اتمام تمرینها پرسشنامه های تاب آوری کونور و دیویدسون پرسشنامه عزت نفس کوپراسمیت در اختیار آزمودنی ها قرار گرفت و بعد از جمع آوری پرسشنامه ها داده ها با نرم افزار spss16 در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی و از آزمون های اسمیرنف و کلموگراف برای بررسی توزیع طبیعی داده ها، آزمون لون برای همگنی واریانس ها، آزمون تجزیه و تحلیل کوواریانس و از آلفای کرونباخ استفاده شد.
