بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی تاثیر فعالیت های ورزشی ایروبیک و درمان شناختی رفتاری بر کاهش افسردگی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه منطقه 13 تهران درسال تحصیلی 92-93 با استفاده از روش تحقیق نیمه تجربی انجام گرفته است. جامعه آماری در پژوهش حاضرکلیه دانش آموزان دختر منطقه 13 در مقطع دبیرستان شهر تهران درسال تحصیلی 92-93 بود .
از بین این افراد، 40 نفر به طور تصادفی انتخاب شده و به طور تصادفی در گروه تجربی و گروه گواه تقسیم بندی شدند. گروه آزمایش در معرض 10 جلسه درمان شناختی رفتاری و 10 جلسه فعالیت ورزش هوازی قرار گرفتند در حالی که گروه گواه این مداخلات را دریافت نکرد. هر دو گروه گواه و آزمایش قبل و بعد از انجام مداخلات به وسیله پرسشنامه افسردگی بک مورد ارزیابی قرار گرفتند.ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه استاندارد بک بود. نتایج بدست آمده نشان داد فعالیت های ورزشی ایروبیک و درمان شناختی رفتاری بر کاهش افسردگی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه منطقه 13 تهران موثر است.
مقدمه
اختلال افسردگی یکی از اختلال های شایع روانی است - چو و همکاران، - 1998 ولی اغلب پزشکان یا این اختلال را تشخیص نمی دهند یا به درستی درمان نمی کنند - بارکو و همکاران ،. - 2001 در ایران، افسردگی 35 تا 45 درصد بیماری های روانی را تشکیل می دهد که متاسفانه این رقم روز به روز بیشتر می شود - بلوریان، . - 2001 افسردگی در حقیقت پاسخ بدن ما به محیط اطرافمان است .
این واکنش اغلب در اثر وقایع خاصی پدید می آید.تغییرات استرس آفرین می توانند فیزیکی ، روانی و یا رفتاری باشند. افسردگی از تعامل بین چندین عامل مختلف حاصل می شود.در واقع شروع و سیر آن به متغیر های مختلف زیست شناختی ،سابقه بیماری،محیطی و روانی و اجتماعی مربوط می شود - قاسم زاده،. - 2013 تاریخچه توجه به افسردگی نشانگر تلاش و نوآوری پیگیر آدمی برای درمان موثرتر آن است.
با توجه به این که بیشتر درمان های معمول و سنتی افسردگی دارویی هستند، اما در سال های اخیر پژوهش های متعدد، سودمند و کارآمدی تدبیرهای غیردارویی در درمان افسردگی را تایید کرده اند. بر اساس گزارش مودین و همکاران در سال 1992 مداخلات غیردارویی بیش از دارودرمانی مورد استفاده متخصصین بهداشت روانی قرار گرفته است
درمان روانپزشکی در کشور ما عمدتا دارویی بوده است. البته دارو نقش بسیار مهم و ضروری در روانپزشکی دارد ولی نمی تواند پاسخگوی همه ی نیازهای درمانی باشد. بخش گسترده و با اهمیتی از درمان روانپزشکی به روش های غیردارویی اختصاص دارد، که یکی از مهمترین آنها ورزش درمانی استتقریباً. همه کسانی که ورزش میکنند، اظهار میدارند که بعد از انجام حرکات ورزشی شاداب شده و حس خوب و مطبوعی به آنان دست میدهد؛ روحیه آنها بهتر شده و اعتماد به نفس بیشتری پیدا میکنند و این حس موجب افزایش کارآیی و توانایی آنها میگردد.
امروزه، تحقیقات علمی بسیاری نشان داده است، که ورزش علاوه بر اینکه ابزار ارزشمندی برای سلامتی جسمانی است، رابطه نزدیکی با سلامتی روانی و به ویژه پیشگیری از بروز ناهنجاریهای روانی داردورزشکاران. معمولاً نسبت به افراد کمتحرک، اضطراب و افسردگی کمتری احساس میکنند. در تحلیلی که روی تعداد زیادی از تحقیقات که تأثیر ورزش بر خصیصههای شخصیتی و اضطراب را بررسی کرده بودند انجام گرفت، مشخص شد که ورزش در درمان افسردگیهای مزمن و حاد تأثیر متعادل کنندهای دارد .
مطالعات دیگر، حاکی از اثرات مشابه ورزش بر حالات روحی در شرایطی خاصتر میباشدمثلاً. مادلین3 تأثیر حذف ورزش را روی ده داوطلب که 6 تا 7 روز در هفته روزانه 45 دقیقه ورزش میکردند، برررسی کرد. به این ترتیب که آنها پس از یک روز تمرین سه روز استراحت میکردند و روز پنجم تمرین را از سر میگرفتند. کم کردن و حذف ورزش با عوارضی چون افزایش اختلال درخودسنجی، اضطراب، تنش، افسردگی، سردرگمی و کاهش توان افراد همراه بود. این تأثیرات زمانی که تمرین از سرگرفته میشد، درست بر عکس بود
ورزش از رویکردهای نسبتا جدید برای درمان افسردگی به شمار می رود و اثر ضدافسردگی آن توجه زیادی را به خود جلب کرده است - شاملو، . - 2003 محمدی نژاد - - 2011 در بررسی تجربی که تاثیر تمرینات هوازی را بر کاهش میزان افسردگی نوجوانان 15-18 ساله دبیرستان های شاهد شهر تهران انجام داد، نشان داد که تمرینات هوازی بر کاهش افسردگی تاثیر دارد. علاوه بر این در پژوهشی که توسط خبیری - 1991 - صورت گرفت، گزارش شده است که ورزش و فعالیت های بدنی بر کاهش میزان اضطراب و افسردگی تاثیر دارد. تحقیقات نشان داده است که تمرینات ورزشی همراه با بهبود و کاهش اضطراب و افسردگی همراه بوده است
همچنین کامکو کولاآگوس - - 1991، در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که فعالیت فیزیکی می تواند از افسردگی پیشگیری نماید و از برنامه های مناسبی است که می تواند در اصول بهداشت روانی جامعه منظور گردد. همچنین بارون و برنی - - 1994 اظهار کردند که تمرینات ورزشی می تواند به دلیل اثر کاهش دهندگی تنیدگی جسمانی و احساسات خشم، پرخاشگری را کاهش دهد. دریوی - - 2008 نشان داد که شجاعت، گذشت، انضباط، پشتکار و روحیه بهتر ویژگی هایی هستند که معمولا عقیده بر آن است که از مشارکت در ورزش حاصل می شود. دانیش - - 2006 اظهار کرد که کودکان می توانند با مشارکت در ورزش ارتباطات ارزشمند و مهارت های مناسبی را کسب نمایند.
درمان شناختی- رفتاری - - CBT نیز یکی از پیشرفت های عمده در درمان افسردگی طی 40 سال گذشته بوده است. مدل شناختی رفتاری - CBT - ، نوعی روان درمانی است که به بیماران کمک می کند تا به درک افکار و احساساتی که بر روی رفتارشان تأثیر می گذارد، نایل گردند.
درمان شناختی رفتاری در حال حاضر برای درمان تعداد زیادی از اختلالات، از جمله هراس ها، اعتیاد، افسردگی و اضطراب به کار گرفته می شود - کاظمی، . - 2010 درمان شناختی رفتاری عموماً کوتاه مدت است و بر کمک به بیماران در پرداختن به یک مشکل خاص تمرکز دارد. در خلال دوره درمان، فرد یاد می گیرد که چگونه الگوهای فکری مخرّب یا مزاحمی که دارای تأثیرات منفی بر روی رفتارش هستند را کنترل کند.این رویکرد بر اساس این منطق نظریاستوار است که عاطفه و رفتار فرد عمدتا بر حسب شیوه ساخت یابی جهان از نظر او تعیین می شود
براساس نتایج یک مطالعه مروری فراتحلیلی مقایسه ای، در مورد درمان اختلالات روانپزشکی که در طی سال های اخیر انجام شده است، مشخص شده که CBT در درمان اختلال تک قطبی افسردگی بزرگسالان موثر است. همچنین شواهد مهمی در دست است که اثر بلندمدت آن را در پیگیری پس از قطع درمان نشان می دهد - دانیش، . - 2006 بنابر مطالعات متعدد، روان درمانی و بخصوص درمان شناختی- رفتاری حداقل به اندازه داروها در درمان افسردگی موثر است
مارتین سلیگمن” افسردگی را به عنوان سرماخوردگی روانی میشناسد. این تشبیه به خاطر شیوع فراوان این اختلال های روانی است. در حدود 12 درصد مردم در دورانی از زندگی خود به ویژه در جوانی به درجاتی خفیف از حالات افسردگی مبتلا میشوند - کاظمی، . - 2010 با توجه به شیوع بالای افسردگی و افزایش آن در میان نوجوانان - ایمانی، . - 2003 پژوهش حاضر به بررسی تأثیر درمان شناختی رفتاری همراه با فعالیتهای ورزشی بر افسردگی دختران مقطع دبیرستان شهر تهران پرداخته است.
روش پژوهش
روش تحقیق استفاده شده در تحقیق حاضر توصیفی و نیمه تجربی است باطرح پیش آزمون -پس آزمون با گروه کنترل است.
جامعه و نمونه آماری
جامعه آماری در پژوهش حاضر، کلیه دانش آموزان دختر ورزشکار و غیر ورزشکار مقطع متوسطه منطقه 13 تهران در سال تحصیلی 92-93 بودند. از میان این افراد 300 نفر شامل 100دختر ورزشکار و 200 دختر غیر ورزشگار به روش تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. انتخاب گروه نمونه بدین صورت انجام شد که ابتدا مدارس را به تصادف انتخاب شده، سپس از هریک از مدارس چند کلاس به طور تصادفی انتخاب و از بین هریک از کلاس ها نمونه مورد مطالعه را به روش تصادفی انتخاب شد.
از بین این افراد، 40 نفر به طور تصادفی انتخاب شده و به طور تصادفی در گروه تجربی و گروه گواه تقسیم بندی شدند. گروه آزمایش در معرض 10 جلسه درمان شناختی رفتاری و 10 جلسه فعالیت ورزش هوازی قرار گرفتند در حالی که گروه گواه این مداخلات را دریافت نکرد. هر دو گروه گواه و آزمایش قبل و بعد از انجام مداخلات به وسیله پرسشنامه افسردگی بک مورد ارزیابی قرار گرفتند.
ابزار پژوهش
این پرسشنامه توسط بک تهیه و استاندارد شده است. در این پرسشنامه چندین گروه سؤال وجود دارد و هر سؤال بیان کننده حالتی در فرد است. پایایی این پرسشنامه توسط اصغری مقدم و از طریق آلفای کرونباخ 0/79 گزارش شده است.. همچنینپایائی این پرسشنامه توسط جویونگ ، اسپینر - 1994 - ، یعقوبی - - 1995 - هومن - 1997 - به ترتیب %85 ، %91 ، و %80 بدست آمده است.
روشهای آماری تحلیل داده ها
دراین پژوهش از روشهای آمار توصیفی - میانگین، واریانس و انحراف استاندارد - و روشهای آمار استنباطی تحلیل کوواریانس استفاده شد. تمامی تحلیل ها با استفاده از نرم افراز اس.پی.اس.اس و در سطح معناداری 0/05 انجام گرفت.
نتایج
در این بخش یافته های توصیفی و استنباطی و تجزیه و تحلیل آنها از نظر می گذرد. در جدول1 شاخصهای توصیفی افسردگی در دو گروه ورزشکار و غیر ورزشکار، در پیش آزمون و پس آزمون گزارش شده است. - قسمت پر رنگ مربوط به نمرات پس آزمون است -
جدول :1 شاخصهای آماری مربوط به افسردگی در پیش آزمون و پس آزمون گروه ورزشکار و غیر ورزشکار
همانگونه که در جدول فوق مشاهده می شود میانگین نمرات دو گروه در پیش آزمون تفاوت چندانی را نشان نمی دهد اما این موضوع در پس آزمون متفاوت است و بین میانگین های دو گروه اختلاف هایی مشاهده می شود.
جدول2 شاخصهای توصیفی افسردگی در دو گروه کنترل و آزمایش، در پیش آزمون و پس آزمون را نشان می دهد . - قسمت پر رنگ مربوط به نمرات پس آزمون است - .
جدول :2 شاخصهای آماری مربوط به افسردگی در پیش آزمون و پس آزمون گروه کنترل و آزمایش
