بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق با هدف بررسی تاثیر ویژگیهای شخصیتی بر موفقیت ورزشی زنان والیبالیست نخبه انجام شد. برای این کار از میان بانوان والیبالست نخبه بزرگسال استان خوزستان در تابستان 1395، تعداد 82 نفر به روش سرشماری انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل دو پرسشنامه استاندارد ویژگیهای شخصیتی - NEO - و مقیاس موفقیت ورزشی بود که ضمن هماهنگیهای لازم با هیئت والیبال استان خوزستان، در زمان رویدادهای ورزشی - اردو، تمرین، انتخابی، و مسابقات درون استانی - طی تابستان 1395 توسط بازیکنان تیمهای برتر استان تکمیل شد. دادههای بدست آمده از پرسشنامه ها توسط ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه در سطح معناداری 0/05 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته ها نشان داد که رابطه بین ویژگیهای شخصیتی رواننژندی و موفقیت ورزشی r=0/977 - و - P=0/001 و برونگرایی و موفقیت ورزشی r=0/962 - و - P=0/001 معنادار است، اما سه ویژگی شخصیتی دیگر؛ انعطافپذیری - P=0/399 - ، دلپذیر بودن - P=0/53 - و مسئولیتپذیری - P=0/072 - با موفقیت ورزشی آزمودنیها رابطه معناداری ندارد. ویژگیهای شخصیتی رواننژندی =-0/8 - ؛ - P=0/042 و برون گرایی =-0/807 - ؛ - P=0/012 توان پیش بینی موفقیت ورزشی آزمودنیها در آینده را دارند، اما تاثیر سه ویژگی شخصیتی دیگر انعطاف پذیری - P =0/895 - ، دلپذیر بودن - P=0/361 - و مسئولیت پذیری - P=0/071 - بر موفقیت ورزشی معنادار نیست. در نتیجه می توان گفت که ویژگیهای شخصیتی زنان والیبالیست نخبه استان خوزستان با موفقیت ورزشی آنها در ارتباط است و از آن میان توجه به ویژگی رواننژندی و برونگرایی ضرورت بیشتری دارد.
کلمات کلیدی: موفقیت ورزشی، ویژگیهای شخصیتی، زنان والیبالیست.
.1 مقدمه
بسیاری از ورزشکاران با اینکه در جلسات تمرینی عملکرد خوبی دارند، ولی در حین مسابقات قادر نیستند توانایی های جلسات تمرین را به روز مسابقه انتقال دهند. لذا مربیان و روانشناسان ورزشی همیشه در جستجوی شناسایی عوامل تأثیرگذار بر عملکرد ورزشکاران و تعدیل این عوامل به منظور ارتقای سطح عملکرد ورزشکاران می باشند - لاودر1،. - 2002 به طور کلی، می توان عوامل روانی مؤثر بر عملکرد و موفقیت را در قالب سه متغیر؛ ویژگی های بازیکنان - کانون کنترل، خلق و خوی، سطح اعتماد به نفس، انگیزش و آمادگی روانی - ، ویژگیهای مربیان - سبک مدیریت، آشنایی با علم تمرین، روانشناسی ورزش - و عوامل تیمی - انسجام تیمی، روابط اجتماعی و توانایی درک متقابل از افکار هم تیمی ها - جمع بندی کرد - رمضان نژاد، . - 2009
تفاوتهای بین فردی در زمینه های مختلف مشاهده می شود و تاثیر به سزایی بر عملکردهای انسان ها می گذارد. دو عامل بسیار مهم که در ایجاد تفاوتهای فردی دخالت دارند، وراثت و محیط است. روانشناسان معتقدند تعامل وراثت و محیط نقش اصلی را در ایجاد تفاوتهای فردی به عهده دارد - گلاور و برونینگ،. - 1378 از جمله تفاوتهای فردی مشهود در بسیاری از امور، تفاوتهای شخصیتی است. احتمال می رود شخصیت انسان بر نحوه عملکرد تحصیلی، شغلی و حتی یادگیری و اجرای مهارتهای حرکتی و ورزشی او موثر باشد. نتایج پژوهش های مختلف حاکی از آن است که برخی از مولفه های شخصیت با عملکرد تحصیلی رابطه مثبت و برخی دیگر با آن رابطه منفی دارند. برای مثال، نتایج پژوهش آتش روز و همکاران - - 1387 نشان داد که پیشرفت تحصیلی با رگه های شخصیتی برونگرایی، مقبولیت و وظیفه شناسی یا مسئولیت پذیری همبستگی مثبت ولی با روان نژندی همبستگی منفی دارد.
در این خصوص ایزنک - 1978 - 1 بیان می کند که شخصیت و یادگیری به شکل نزدیکی با یکدیگر ارتباط دارند. برون گراها تمایل به رفتارهای اجتماعی اجتماعی داشته و فاقد تمرکز بر روی تکالیف تحصیلی می باشند. افراد روان رنجور نیز به دلیل اضطراب و نگرانی، قادر به انجام بهینه تکالیف نیستند. همچنین مطالعات بسیاری تاثیر شخصیت افراد بر موفقیت های شغلی را سنجیده اند. گورپاد2 و همکاران - - 2007 در پژوهشی تحت عنوان فرسودگی شغلی و شخصیت، بر روی 265 نفر از اساتید دانشگاههای آمریکا نشان دادند که بین فرسودگی عاطفی با ویژگی برون گرایی ارتباط منفی و با ویژگی های روان رنجوری و گشودگی به تجارب ارتباط مثبتی وجود دارد. بین مسخ شخصیت با ویژگی روان رنجوری ارتباط مثبت و با ویژگی های وظیفه شناسی و توافق پذیری ارتباط منفی وجود دارد و در نهایت بین نقصان موفقیت فردی با ویژگی روان رنجوری ارتباط مثبت و با ویژگی های برون گرایی، وظیفه شناسی و توافق پذیری ارتباط منفی و معناداری وجود دارد.
از آنجا که صفات شخصیتی خاص افراد به کارگیری راهبردهای مقابله ای متفاوت را ترغیب می کنند، افراد به صورت متفاوت به تنش پاسخ می دهند - بارتلی و روش3، . - 2011
اگر چه خصوصیات شخصیتی زیادی وجود دارد اما از جمله مهمترین و با نفوذترین مدلها در بررسی صفات شخصیت در دهههای اخیر مدل پنج عاملی بوده است که بیش از سایر مدلها مورد توجه قرار گرفتهاست - پروین 4، . - 1985 این پنج عامل اصلی شخصیت عبارتند از: روان نژندی، برونگرایی، انعطاف پذیری، دلپذیر بودن و مسئولیت پذیری. کاستا و مک کری - 1992 - 5 این پنج عامل را به عنوان تمایلاتی که زمینه زیستی دارند معرفی کرده اند و معتقدند که صفات شخصیت، مانند خلق و خو، آمادگی هایی درونی در مسیر رشد بوده و اساسا از تاثیرات محیطی مستقل هستند. در این باره تحقیق سرکار و فلتچر - 2014 - 6 نشان دادند که فاکتور های روانی مانند شخصیت مثبت، انگیزه، اعتماد به نفس، توجه و درک حمایت اجتماعی در حمایت ورزشکار از اثرات منفی استرس کمک خواهند کرد. پترسون وهمکاران - 2013 - 7 به بررسی ویژگی های شخصیتی زنان در ورزش های گروهی و انفرادی پرداخت. نتایج نشان داد که زنانی که در رشته های ورزشی انفرادی شرکت می کنند در فاکتور های خودکفایی، ماجراجویی، حساسیت، تسلط، درون گرایی و رادیکالیسم نمرات بیشتری کسب کردند و در این فاکتورها پیچیدگی کمتری در مقابل زنانی که در ورزشهای گروهی شرکت می کردند داشتند.
مومنی و همکاران - 1392 - در تحقیقی به بررسی نقش ویژگیهای شخصیتی و تاب آوری در پیش بینی بهزیستی روانشناختی پرستاران پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد با توجه به اینکه ویژگیهای شخصیتی و تاب آوری بالا قادر به پیش بینی میزان بالایی از بهزیستی روانشناختی هستند باید تلاش کرد تا تاب آوری بالا و همچنین ویژگیهای شخصیتی مثبت را در افراد پرورش یابد، یا افراد در معرض آسیب پذیری شناسایی شوند و با استفاده از راهبردهای آموزشی ویژه میزان بهزیستی روانشناختی آنها را افزایش داده شود. اصفهانی و همکاران - - 1390 پژوهشی با هدف بررسی تأثیر ویژگیهای رفتاری و آشفتگی قبل از مسابقه بر اعتماد به نفس و موفقیت ورزشکاران انفرادی نخبه انجام دادند. نتایج نشان داد که تفاوت معناداری بین کلیه خرده مقیاس های آشفتگی بین ورزشکاران موفق وجود دارد. در خرده مقیاسهای ویژگیهای رفتاری نیز تفاوت معناداری در خرده مقیاسهای افسردگی، توان بازی و خستگی مشاهده گردید.
فاضل کلخوران - 1390 - در نتیجه پژوهشی با هدف مقایسه پنج عامل بزرگ شخصیتی بین مردان و زنان ورزشکار و غیرورزشکار، نشان داد در عوامل شخصیتی روان رنجور خوبی، برونگرایی، سازگاری و وظیفه شناسی، بین گروههای تحقیق، تفاوت معناداری وجود دارد اما بین هیچ یک از گروه های تحقیق، در عامل شخصیتی انعطافپذیری، تفاوت معناداری وجود نداشت. همچنین بین جنسیت و ورزشکار بودن در عامل های روان رنجور خوبی و انعطاف پذیری کنش متقابل تفاوت معناداری وجود نداشت و در سه عامل برون گرایی، سازگاری و وظیفه شناسی کنش متقابل اختلاف معناداری مشاهده شد. بشارت و همکاران - 1386 - نشان داد که ویژگی های روانشناختی افراد با موفقیت همبستگی مثبت معنادار دارند. آنها نشان دادند که افراد برونگرا به تجربه هیجان های مثبت گرایش دارند و به آسانی به افراد دیگر دلبستگی پیدا می کنند، و به دنبال تعاملات اجتماعی هستند و هر دو عامل هیجان های مثبت و حمایت اجتماعی به طور مثبت با موفقیت ارتباط دارد. بنابراین ویژگیهای شخصیتی به عنوان یکی از سازه های روانشناختی می تواند با موفقیت ورزشی رابطه داشته باشد.
عملکرد و موفقیت ورزشی تا حدود زیادی تحت تأثیر عوامل استرسزای معمول ورزشی؛ مانند ارتکاب یک خطای روانی یا بدنی، تحمل درد و ناراحتی، مشاهده تقلب یا موفقیت رقیب،دریافت جریمه از سوی داور و توبیخ از طرف مربی، قرار می گیرد - انشل1 و همکاران،. - 2000 یافته های پژوهشی نشان داده اند که ناتوانی در مقابله مؤثر با استرس ورزشی برای عملکرد و رضایت شخصی ورزشکار زیان بخش است. از اینرو بررسی و شناخت توانمندی ها، نقاط قوت، استعدادها و محاسن افراد، برای پیش بینی موفقیت آنها لازم است. ویژگی های شخصیتی دلیل شرکت فعال و سازنده فرد در محیط است و از این طریق نوعی ترمیم با پیامدهای مثبت هیجانی، عاطفی و شناختی در فرد ایجاد میکند - کمپل سیلس2 و همکاران،. - 2006 با توجه به آنچه گفته شد، این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا ویژگی های شخصیتی بانوان والیبالیست نخبه بر موفقیت ورزشی آنها تاثیر دارد؟
.2 روش تحقیق
این تحقیق از نوع توصیفی-همبستگی است و به بررسی پیش بینی موفقیت ورزشی والیبالیست ها بر اساس سازه ویژگی های روانشناختی شخصیت پرداخته است. جامعه آماری این تحقیق را بانوان والیبالست نخبه بزرگسال استان خوزستان تشکیل می دهند که تعداد آن ها در زمان اجرای تحقیق - تابستان 82 - 1395 نفر بود. نمونه آماری این تحقیق به روش سرشماری و تعداد 82 نفر در نظر گرفته شد. برای اجرای تحقیق ضمن کسب مجوز و هماهنگی های لازم با هیئت والیبال استان خوزستان، پرسشنامه های تحقیق در زمان رویدادهای ورزشی - اردو، تمرین، انتخابی، و مسابقات درون استانی - طی تابستان 1395 بین بازیکنان تیم های برتر استان توزیع و پس از تکمیل جمع آوری شد.
ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل 2 پرسشنامه ویژگی های شخصیتی و موفقیت ورزشی بود. پرسشنامه های پژوهش پس از توزیع و ارائه توضیحات لازم به ورزشکاران، توسط ایشان به صورت خودگزارش دهی پاسخ داده شد. مقیاس موفقیت ورزشی، یک پرسشنامه 12 سؤالی است که میزان موفقیت ورزشی آزمودنی را در مقیاس 5 درجه ای لیکرت - از کاملا مخالف1 = تا کاملا موافق= - 5 ارزیابی می کند. اعتبار محتوای این آزمون %70 و پایایی آن %97 گزارش شده است - بشارت و همکاران،. - 1389 ضریب پایایی پرسشنامه مذکور در تحقیق حاضر توسط آلفای کرونباخ برابر با 0/88 محاسبه شد.
در این تحقیق از فرم کوتاه پرسشنامه سنجش صفات پنج گانه شخصیتی - NEO3 - استفاده شد، که یک پرسشنامه 60 سؤالی است و برای ارزیابی 5 عامل شخصیت - روان نژندی، برونگرایی، انعطاف پذیری، دلپذیر بودن، مسئولیت پذیری - به کار میرود. فرم بلند پرسشنامه در کشورهای مختلف جهان از جمله در ایران اعتباریابی شده است. در ایران فرم بلند، توسط گروسی فرشی - 1380 - اعتباریابی شد و نتایج شبیه نتایج به دست آمده در آزمون کاستا و مک کری - 1992 - نشان داد که همبستگی 5 زیر مقیاس فرم کوتاه با فرم بلند از 0/77 تا 0/92 می باشد. همچنین همسانی درونی زیر مقیاس های آن در دامنه 0/68 تا 0/86 بر آورد شده است. شیوه نمره گذاری سؤالات به صورت پنج گزینه ای از کاملاً مخالفم - 0 - ، مخالفم - 1 - ، نظری ندارم - 2 - ، موافقم - - ،3 و کاملاً موافقم - 4 - است.
برخی پرسش ها به صورت معکوس نمره گذاری می شود. مدت زمان لازم جهت تکمیل پرسشنامه 10 تا 15 دقیقه است و پرسشنامه به صورت خودسنجی مورد استفاده قرار میگیرد - پروین و جان، - 1985؛ ترجمه جوادی و کدیور،. - 1381 داده های بدست آمده از پرسشنامه ها توسط ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه در سطح معناداری 0/05 و توسط نرم افزار SPSS نسخه 21 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
