بخشی از مقاله
چکیده
تقریب مذاهب اسلامی و وحدت آنها؛ آرمانی بلند و امیدی دیرینه است که گذشته از دلایل عقلی، ادله نقلی فراوانی نیز لزوم آن را روشن میسازد به رغم ایستایی ظاهری تقریب مذاهب و تمدن اسلامی هنوز کانون های فرهنگی جهان اسلام با حلقههای مرئی و نامرئی فرهنگ غنی آن به هم متصلاند.
روابط کشور های اسلامی و مناسباتشان در چهارچوب همین حلقه های فرهنگی رقم می خورد و ترسیم موقعیت جغرافیایی کشور های اسلامی و بیان مرزهای فرهنگی آنها به منایع اقتصادی و اندوخته فرهنگی آنها می باشد. هدف این تحقیق تاثیر و رابطه تقرییب مذاهب بر موفقیت های جفرافیایی و کشور های اسلامی میباشد. مطالعات بعمل آمده با استفاده از روش اسنادی وکتابخانه ای صورت گرفته که با یک کنکاش و واکاری عملی و ارائه ابعاد اساسی و راهکار های مورد به منظور حفظ مصالح مسلمانان و پیشرفت امور عامه اسلامی و تحقق وحدت و انسجام اسلامی به مخاطبان ارائه می گردد.
کلید واژگان: اسلام، تقریب، وحدت، موقعیت جغرافیایی
مقدمه
به رغم رکود و ایستایی ظاهری تقریب مذاهب و تمدن اسلامی هنوز کانون های فرهنگی جهان اسلام با حلقه های مرئی و نامرئی فرهنگ غنی آن به هم متصل اند؛ روابط کشور های اسلامی و مناسباتشان در چارچوب همین حلقه های فرهنگی رقم می خورد. یافتن هویت حقیقی تمدن اسلامی و جان گرفتن بنیادگرایی اسلامی مستلزم آگاهی از ظرفیت ها و پتانسیل های موجود در جهان اسلام و ترسیم موقعیت جغرافیایی کشور های اسلامی و بیان مرز های فرهنگی آنها، به منابع اقتصادی و اندوخته های فرهنگی آنها می باشد.
تعریف تقریب، فلسفه تقریب
از نظر لغوی تقریبقَرَبَ«»تقریباً« به معنای نزدیک کردن است - ابن منظور، بی تا، باب القاف - و در اصطلاح، تقریب در مفهوم عام تلاش علمای اسلامی برای نزدیک کردن پیروان مذاهب اسلامی با هدف شناخت یکدیگر به منظور دستیابی به اخوت دینی بر اساس اصول و مشترکات اسلامی، یعنی اعتقاد به خدا، وحدانیت خدا، نبوت پیامبر و اعتقاد به معاد است و در مفهوم خاص حرکتی است که علمای مذاهب اسلامی آن را پایه گذاری کرده اند و هدف از آن نزدیک ساختن شیعیان و اهل سنت به یکدیگر و رفع اختلاف و گاه خنثی کردن دشمنی مسلمانان به منظور متحد کردن آنان است.
تحقق این امر به اجتماع عالمان مذاهب اسلامی در مکانی واحد وطرح مسائل نظری اجتهادی در محیطی صمیمی برای دستیابی به حقایق و واقعیت های اسلامی و نشر نتیجه بحثها بین پیروان وابسته است روشن است در تقریب مذاهب اصل و هدف مشترک، ایجاد مودت و اخوت اسلامی است، اخوت اسلامی که قرآن برآن تاکید دارد و می فرمایدونِاِ»نمااِخوهالوُممن فاصلِحوا بَینَ أخَویکمَ - «حجرات، - 10 مومنان با هم برادرند. پس میان آنها آشتی افکنید.
موقعیت جغرافیایی کشورهای اسلامی
میلیون ها مسلمان در سراسر کره زمین پراکنده اند. بیشتر جمعیت بیش از پنجاه کشور جهان مسلمان اند و در این میان چهل کشور رسماً کشور اسلامی قلمداد می شوند. کشور هایی چون ایران، افغانستان، پاکستان، بنگلادش، اندونزی، مالزی، عربستان، یمن، سوریه، فلسطین، کویت، مصر، مغرب و مراکش، تونس و الجزایر که دین رسمی شان اسلام است، بیشترین جمعیت مسلمان را در خود
جای داده اند.
پاره ای از کشور ها نیز دارای نظام حکومت اسلامی نیستند، اما مسلمانان بسیاری در آنها زندگی می کنند کشور های آسیای جنوب شرقی، هندوستان، لبنان، اندونزی، ترکیه، بوسنی و آلبانی کشور های استقلال یافته قرقیزستان، ازبکستان، آذربایجان و بیشتر آفریقای شمالی و جنوبی و حتی اروپا و آمریکا مناطقی هستند که میلیون ها مسلمان را پذیرفته اند.مطابق آمار های موجود بیش از %93 از جمعیت خاورمیانه و شمال آفریقا مسلمان اند و کمتر از 3% مسیحی و حدود %3 این مناطق نیز دارای دین های قبیله ای اند. بر این اساس میتوان دو دسته کشور های اسلامی را در یک تقسیم بندی کلی جای داد: نخست کشورهای اسلامی منطقه خاورمیانه و دیگر کشور های اسلامی خارج از این منطقه.
اختلاف مذاهب مختلف در مناطق و جهان اسلام
بیشترین اختلاف در میان جنبشها در جهان و مناطق اسلام، اختلاف در فروع فقهی و بعضی مسائل غیر اساسی می باشد و علت آن هم تعدد سلیقه ها و مذاهب در فهم کتاب و سنت و در استنباط مسائلی است که در مورد آنها نصی وجود ندارد. به صورتی که این گوناگونی باعث شده گروهی دارای دیدگاهی وسیع و کسانی دیگر دارای دیدگاه تنگ باشند. عده ای سختگیر و عده ای آسان گیر کسی به سوی مدرسه نص میل میکند و دیگری به سوی دیگر مدرسه رای و نظر؛ خداوند متعال چنین اراده کرده است که در تبین دین بعضی از احکامش منصوص علیه و بعضی مسکوت عنه باشند.
تا نعمت عقل در اجتهاد و استنباط این احکام اجتهادی به کار گرفته شود. آری اگر خداوند متعال اراده می فرمود که تمام مسلمانان بر همه چیز متفق باشند و هیچ گونه اختلافی بین آنها هر چند در مسائل فردی و اصول غیر اساسی وجود نداشته باشد. تمام کتابش را به صورت نصوص قاطع الدلاله نازل می فرمود به شیوه ای که دیگر فکر و اندیشه ها در تفسیر آن به اختلاف نیافتاده و متعدد نمیشدند.
این اختلاف نیکو، علاوه بر اینکه بودنش ضروری است. نسبت به امت اسلامی رحمت و سبب وسعت شریعت اسلام است ودال برآسان گیری خداوند نسبت به امت است، زیرا باب اجتهاد را برای مجتهدان باز می نماید. شریعت اسلام مجتهد را از اجر اجتهاد حتی اگر به خطا هم برود. محروم ننموده است و معنی وسعت رحمت الهی هم در اینجا همین است البته این گفته بدان معنا نیست که تمام اقوال و آراء درست و صحیح است بلکه صواب فقط یکی است، اما همه مجتهدان مأجور و کارشان محمود است از طرف دیگر اختلاف آراء اجتهادی موجب غنی شدن فقه و فقاهت می شود.
زیرا هر رای به دلیل یا اعتبار شرعی که میراث تفکر مردان بزرگ است تکیه نموده و هر فقیه و مجتهدی بنابر اصول اجتهادی، اجتهاد و استنباط می کند و در نهایت درسایه سار مشربها و مسلکهای متعدد و روشهای متنوع، ثروت فقهی و تشریعی وسعت می یابد کسانی که میخواهند مردم را در احکام عبادات و معاملات و امثال اینها بر یک مذهب و رای گردآوری نماید باید بدانند که کار آنها آب در هاون کوبیدن است و تلاش در این زمینه جز ازدیاد اختلاف ثَمر دیگری نخواهد داشت، زیرا اختلاف در فهم احکام غیر اساسی شریعت، امری است لازم و ضروری و طیبعت و خصوصیات انسان و زندگی و هستی چنین اثری را ایجاب می کند آنچه که مطلوب است انطباق حیات اجتماعی و دینی مردم همه جوامع اسلامی بر متن کلی و مشترک دین اسلام است که میتواند فراگیرنده همه فرقه ها و مذاهب معتقد به آنها متن کلی باشد. این همان وحدت معقول است.
چالش های مختلف در جهان و مناطق اسلامی در زمینه های تقریب مذاهب
بر کسی پوشیده نیست که جهان اسلام، امروزه با چالش های مختلفی همچون تبلیغات منفی بر ضد اسلام و تلاش های تفرقه انگیز دشمنانش روبه رو است، بنابر این ضروری است که غلبه بر این چالش ها و بهره مندی مناسب از فرصتها و ظرفیت های گسترده امت اسلامی، با تکیه بر اصول ثابت و مشترک اسلام مانند توحید، نبوت، معاد، غیره، زمینه های تقریب مذاهب اسلامی را برای مقابله با دشمن مشترک و به منظور قطع ایادی بیگانگان و تحکیم عدالت اجتماعی و اخوت اسلامی بین مذاهب مختلف اسلامی اعم از شیعه و سنی هموار سازیم.
بیشک عزّت و اقتدار اسلام از مصورهای عمده و بلکه اصلی ترین بنیان اندیشه ها و آمال مسلمانان دلسوز و مصلحان حقیقی است و هیچ مسلمانان فهمیده ای نیست که نداند یکیاز عوامل عزّت و اقتدار اسلام، تقریب مذاهب مختلف اسلامی با وجود تمایزات و اختلافات است. به هر میزان این تقریب و هم گرایی در میان فرقه های اسلامی اعم از شیعه و سنی پررنگ تر شود. به همان اندازه نیز فرصتهای بی شماری برای اظهار وجود و قدرت نمایی امت اسلامی در برابر زیاده خواهی دنیای زر و زور مهیا شد.
البته اگر در عرصه های بیداری اسلامی عصر حاضر، دشمنانی در کمین نشسته باشند و در رویارویی با آن نیرنگها به کار گیرند، امری عجیب و دور از ذهن و حتی واقعیت نیست، زیرا خصومت با اسلام و مسلمانان از راهبرد های دشمنان است. از سوی دیگر طبیعی است که در جریان بیداری اسلامی گرایش ها و شیوه ها و گرده های متعدد وجود داشته باشند و هر یک طبق برنامه و روش خود در خدمت اسلام گام بردارند. به شرط اینکه این تعدد ها و اختلاف ها به دور از تعصب و جمود فکری باشد.اما آنچه که مایه نگرانی است، شعله ور شدن و کینه توزی در میان مذاهب و فرقه های مختلف اسلامی است.
