بخشی از مقاله
چکیده:
تقریب مذاهب اسلامی ضرورتی است انکارناپذیر که در تعاملو تعاون بر اساس برّ و تقوی در میان اتباع مذاهب اسلامی همراه با پایبندی به باورهای مذهبیتمثّل پیدا می کند.با در نظر گرفتن تأثیرات دینی، فرهنگی و سیاسی ایران در منطقه خاورمیانه و در مجاورت کشورهای عربی اسلامی از یک سو، و برخورداری این کشور از ساختار سرامیکی و فراوانی اقوام و ادیان و مذاهب اسلامی، ضرورت بررسی ظرفیتهای تقریب در ایران به منظور حفظ امنیت ملی و توسعه همه جانبه این کشور، بررسی چالشهای آن، و ارائه راهکارهایی برای رفع این چالش ها، و تبدیل نمودن آنها به فرصت، امری ضروری به نظر می آید.
تلاش برای نهادینه کردن تفکر تقریبی، وایجاد زمینه برای توسعه فرهنگ زندگی مسالمتآمیز پیروان مذاهب اسلامی در ایران، در قالب ترویج آموزههای قرآنی و فتاوای تقریبی فقهای سنی و شیعه، ایران را به رنگین کمان مذاهب اسلامی و بهشت اقوام و ادیان تبدیل خواهد کرد؛ و چنانچه از سیاستهای تفرقهافکنانه دشمنان و بدخواهان غفلت شود، و اختلافات مذهبی کنترل نگردد، میتواند ایران را به ورطه جنگهایی بکشاند که سالیان درازی است استکبار جهانی نقشه شوم آن را طراحی کرده است، و قطعا از این رهگذر خسارات جبرانناپذیری وارد می شود.
مقاله حاضر درصدد است با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی ظرفیتهای تقریب در ایران بپردازد، و با دست گذاشتن بر چالشها وتهدیدهای موجود در این حوزه، در پرتو قرآن و سنت نبوی، راهکارهایی عملی برایبرون رفت از معضل تفرق و تشتّت را ارائه نماید.
.1 مقدمه
همگرایی در میان مذاهب مختلف اسلامی، مهم ترین گمشده، و اساسی ترین نیاز مسلمانان است.خیرخواهان و اصلاحگران مسلمان، همیشه بر این مسأله حیاتی تأکید نموده اند، و شکوفا شدن دوباره فرهنگ و تمدن اسلامی، پویایی مادی و معنوی، و سعادت ملل و دول اسلامی را مرهون تحکیم پایههایبرادریِ اسلامی مبتی بر آموزههای مشترک دینی و باورهای قرآنی دانستهاند.
وحدت میلیاردها نفر از پیروان شریعت مقدس اسلام، ایده ای خیالپردازانه نیست، بلکه برآمده از نصوص قرآنی و سیره مطهر نبوی، و منش آل و اصحاب رسول مکرم اسلام است.پیشینه وحدت اسلامی به سال های آغازین بعثت پیامبر - ص - باز میگردد؛ پیامبر - ص - در نخستین روزهای ورود به مدینه، میان مهاجران و انصار پیماناخوّت بستو، در جنگ احُد که بوی اختلاف میان اصحاب به مشام میرسید، با استناد به آیه قرآن، آنان را از اختلاف و پراکندگی برحذر داشت، و ضرورت اتحاد و انسجام حول محور حبلاالله ]قرآن و اسلام[ را یادآوری:
- آل عمران، »: - 103و همگی به ریسمان خدا ]قرآن و اسلام[ چنگ بزنید و پراکنده نشوید و نعمت - بزرگ - خدا را بر خود به یاد آورید که چگونه دشمن یکدیگر بودید و او میان دل های شما، الفت ایجاد کرد و به برکت نعمت او، برادر شدید و شما بر لب حفرهای از آتش بودید، ولی خدا شما را از آن نجات داد.«
از مطالعه متون تاریخی چنین برمی آید که امت اسلامی پس از فوت پیامبر - ص - ، بر سر چگونگی مدیریت امت اسلامی و رهیافت به معانی و تأویل آیاتقرآنی، و تلقیِ سخنان پیامبر - ص - دچار گسست ها و اختلافاتی شد؛ اما این امر هرگز تا آن جا پیش نرفت که موجودیت و کیان امت اسلامی را دچار خطر فروپاشی سازد، بلکه با تسامح و بزرگواری،این شکاف و منفذ بسته شد، و خواب بدِ بدخواهان تعبیر نیافت.
وحشت دشمنان از توسعه تمدن اسلامی و شکوفایی روحیه اعتماد به نفس مسلمانان، موجب شده است تا شاهد توطئه های گسترده ای برای ایجاد نزاع و اختلاف خانمانسوز میان مسلمانان باشیم.امروزه میبینیم که استکبار جهانی بر کشورهای اسلامی خیمه زده، و موجی از اسلام ستیزی را به راه انداخته است تا بر سر راه تشکیل امت واحده مانع ایجاد نماید .از این رو بیش از گذشته نیازمند اتحاد و اخوت اسلامی بر محور اسلام، قرآن، پیامبر و مشترکات دیگر هستیم.مسلمانان باید با پیروی از رهنمودهای قرآن و سنت نبوی، و طرد اندیشه های افراطی، و مبارزه با فتنههای مذهبی، گفتمان تقریب را با رویکرد تقویت روحیه اخوت اسلامی احیا نمایند.
آری! در چنین روزگاری، سخن از تقریب مذاهب اسلامی، ارزندهترین مباحث و گمشده هر مسلمانی میباشد که حکمت، گمشده انسان مؤمن است؛ هرجا آن را بیابد، آن را برمی دارد.
حیاتی بودن موضوع تقریب مذاهب اسلامی از یک سو، و حساسیت جغرافیایی ایران از سوی دیگر، باعث شده است تا بررسی ظرفیتها و چالشهای تقریب مذاهب اسلامی در ایران از اهمیت خاصی برخوردار باشد.مقاله حاضر درصدد واکاوی ظرفیتهای تقریبی ایران، و بررسی چالشهایی می باشد که ممکن است روزی در ایران که همواره مورد طمع دشمنان بوده است تبدیل به تهدید شوند.
.2 مقصود از تقریب مذاهب اسلامی
مهمترین رکن در فرایند گفتگو میان مذاهب اسلامی، داشتن فهم مشترک از موضوع مورد گفتگو؛ یعنی تقریب است؛ زیرا تا زمانی که مقصود از عبارت »تقریب مذاهب«دقیقاً مشخص نشود، هیچگاه اهداف مورد نظر محقق نمی شود، و گفتگوها نتایج مفیدی را در بر نخواهد داشت.
ابتدا باید معلوم کنیم که مقصود ما از تقریب مذاهب چیست؟ آیا مقصود این است که فرقه های اسلامی از مذهب خود دست بردارند و به مذهب دیگری اعتقاد پیدا کنند؟ خیر، مقصود این نیست که گروه های مسلمان اعم از سنی و شیعه یا فِرَقی که داخل تشیع و تسنن هستند، از عقیده خود دست بردارند و به عقیده طرف مقابل گرایش پیدا کنند.مراد از وحدت اسلامی، یکی شدن عقاید و مذاهب اسلامی نیست.بلکه مراد، عدم تنازع و کشمکش و به جان یکدیگروَلَا افتادند
همان گونه که گفنه شد، تقریب بدان معنا نیست که آدمی از رویکردهای مذهبی خود دست بردارد، و هیچیک از فقهای اسلامی نیز چنین تعریفی از تقریب ارائه نکرده و کسی در باب تبیین مفهوم تقریب نگفته است که فرقه های اسلامی باید در همدیگر ادغام شوند، بلکه همواره بر اصول ثابت و ارزشهای دینی و مذهبی تأکید شده است.بر این اساس»تقریب همان نزدیک شدن به مشترکات مذاهب است. به قول آقای محمدی عراقی منظور از تقریب مذاهب اسلامی این نیست که شیعه، سنی شود و یا سنی، شیعه؛ بلکه چون مشترکات بسیارند، میتوان در مهمترین مسائل، حتی در مسائل فقهی نیز، همفکری و همیاری نمود
بنا بر این، تقریب مذاهب اسلامی به معنی نزدیک شدن پیروان مذاهب اسلامی به یکدیگر با هدف شناخت مشترکات یکدیگر به-منظور دستیابی بهبرادری دینی بر اساس اصول مسلّم اسلامی، و نیز معذور نمودن همدیگر در امور مورد اختلاف است.
.3 ضرورت تقریب مذاهب اسلامی
هر مسلمانی که شرایطرقّتبار جهان اسلام را مشاهده نماید، به اهمیت تقریب مذاهب اسلامی پی می برد.چه رسد به انسان های فرهیخته، هوشمند و فرزانه که دست های کثیف و آغشته به خون قدرت های استکباری و صهیونیستی را به صورت آشکار در آن مشاهده میکنند.مقام معظم رهبری براساس آموزههای دینی و مصالح امت اسلامی به عنوان یک تدبیر راهبردی بارها بر ضرورت و فوریت وحدت امت اسلامی تأکید نموده و فرموده است:»مرز میان پیروزی همهجانبه ملت ما، یا خدای نکرده ناکامی و هدر رفتن همه زحمات گذشته، یک چیز بیش نیست و آن وحدت کلمه میان مردم است
.4 مبانی ضرورت تقریب مذاهب اسلامی
-1 -4 مصلحت ملی و فریضه دینی:
تقریب مذاهب اسلامی یک فریضه عینی و حتمی بر یکایک آحاد جامعه استدر. شرایط کنونی که خطرِ شعله ور شدن فتنه های مذهبی بیش از گذشته و از هر سو مرزهای ما را تهدید می کند، مصلحتملّی ، در اتحاد کلمه و اتحاد دل ها نهفته است. اهالی معرفت و اصحاب اندیشه باید برای لایه های مختلف جامعه تفهیم کنند که تقریب فکری و فقهی بین مسلمانان، به صد دلیل واجب، و به هزار دلیل ممکن است.مراکز دانشگاهی و حوزوی و سایر مؤسسات تأثیر گذار بر افکار عمومی از قبیل ائمه جمعه و رسانه های نوشتاری و شنیداری نیز باید به توسعه و تثبیت روحیه تقریب و همدلی به جهت حفظ یکپارچگی ملی و حراست از مصالح آن کمک نمایند.
در شرایط حساس کنونی، تقریب مذاهب اسلامی رکنی اساسی برای حفظ امنیت ایران و مسئله ای استراتژیک برای مقابله با تهدیدهایی است که کشور با آن مواجه است.مسلمانان، به تدریج باید اختلافات مذهبی و طایفهای را کم کنند؛ چه در غیر این صورت دشمنان منتفع خواهند شد، و شکی نیست که هیچ انسان عاقلی به نفع دشمنِ خود گام برنمی دارد.هیچ منطقی نمی تواند در مقابل این استراتژی مقاومت کند، چرا که وحدت بر همه ضرورت ها ارجحیت دارد و »ام المصالح« به شمار می آید، و بدون شک در این برهه حساس، ضرورت وحدت در بین مسلمانان و نزدیک ساختن دیدگاه های مختلف آنان به یکدیگر، بار سنگینی است بر دوش همه دلسوزان و عقلای قوم.
اهل بصیرت نیک می دانند که ابهت و عظمت ایران در همسویی و همدلی می باشد، بر این اساس، مسلماانِ این مرز و بوم باید اندیشه تقریب مذاهب را بر افتراق مذهبی ترجیح دهند و نگذارند اختلافاتمذهبی به اختلافِ در مشی و روش و جهتگیری منتهی شود، زیرا با شعبه شعبه شدن و دشمنی ورزیدن و جنگ فرقهای راه انداختن، به سمت سقوط و پرتگاه گام برمی داریم، اما با وحدت اقوام و وحدت مذاهب اسلامی، ابهت و اقتدار کشور را تضمین خواهیم کرد. بدون وحدت ملی، این کشور بزرگترین نیرو و ابزار عظمت خویش را از دست می دهد.وحدت ملی شعار اساسی و حیاتی برای کشور ما است و مخاطب این شعار فقط افراد خاصی نیستند، بلکه همه آحاد مردم می باشند.
-2 -4 تهدیدهای مشترک توسط دشمنان مشترک
در شرایط کنونی، همدلی و اتحاد، و همکاری و اتفاق، فوریترین نیاز و حساسترین موضوع برای مسلمانان ایران می باشد.اکنون وقت آن فرا رسیده است که دنیای اسلام به صورت عام و فرق اسلامی در داخل کشور، تعاملات میان مذهبی خویش را بازنگری کنند و روابط تیره مذهبی خود را به چالش بکشند؛ و به مسئله وحدت به صورتجِدی فکر نمایند.تهدیداتی که اکنون منطقه را محاصره کرده است فقط یک کشور را تهدید نمی کند؛ بلکه متوجه همه است.تهدیدات استکبار جهانی که مستظهر به سرمایهداران صهیونیست می باشد، به بلعیدن یک قسمت از منطقه ما اکتفا نمیکند؛ بلکه می خواهند همه بلاد و بقاع اسلامی را ببلعند.آنها می خواهند مسلمانان را در مقابل یکدیکر قرار دهند، و آنان را به دست یکدیگر از بین ببرند، و مادامی که همه مورد تهدید هستند، عاقلانهترین راه آن است که همه گروه های مذهبی دست در دست هم بگذارند، و از تفرق و تشتت دوری نمایند.
