بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری عاملی موثر در تعامل فرهنگی،گفتگوی تمدن ها،برقراری انس و الفت میان ملت ها،انتقال تجریبات،گسترش علم و فناوری و رشد و رونق اقتصاد و اجتماعی است. با توجه به کارکرد گردشگری در تفکر دینی و اسلامی،این مقاله در پی تعیین موقعیت بخش گردشگری مذهبی در اقتصاد شهر مشهد و تاثیر آن بر رشد اقتصادی مشهد است.
در این راستا،بر اساس اطلاعات مربوط به حساب های منطقه ای شهر مشهد، به ارزیابی مزیت نسبی ارزش افزوده گردشگری مذهبی در شهر مشهد پرداخته می شود.در ادامه اثر مزیت نسبی گردشکری مذهبی بر رشد اقتصادی در طول برنامه چهارم توسعه بررسی می شود. نتایج نشان می دهد که در ایران استان های قم، سیستان بلوچستان،یزد،کردستان،زنجان،ایلام و خراسان رضوی بیشترین شاخص مورد نظر را در طول برنامه چهارم توسعه به خود اختصاص داده اند. همچنین نتایج برآورد نشان می دهد که در دوره مورئ بررسی اثر مزیت نسبی ارزش افزوده مذهبی بررشد اقتصادی مثبت و معنادار است.
.1مقدمه و بیان مسأله
امروزه گردشگری به عنوان یک صنعت پویا و کارآمد در زمینه های اقتصادی اکثر کشور های توسعه یافته و در حال توسعه مورد بهره برداری قرار می گیرد که در این صنعت تعامل بین گردشگران با مردم بومی یک وفاق و وحدت ملی را همراه دارد و دین تشدید کننده این موضوع می تواند باشد.
گردشگری مذهبی یکی از اشکال عمده گردشگری است که شامل دیداراز اماکن مذهبی و انجام فرایض مذهبی است که میتوان از آن به عنوان یکی ازقدیمی ترین اشکال گردشگری یاد برد.
این نوع گردشگری در کشور ایران از پتانسیل های خوبی برخوردار است خصوصا با وجود بارگاه مقدس امام رضا - ع - در مشهد وحضرت معصومه در شهر قم و وجود امام زاده ها وکلیسا و اماکن تاریخی مذهبی در ایران که می تواند بالقوه جذب کننده گردشگر و تاثیر گذار بر اقتصاد محلی و در نهایت ملی باشد.
در سال های اخیر کشور ایران در این زمینه فعالیت های خوبی انجام داده و در حال انجام است برای مثال پایتختی تبریز در سال 2018 به عنوان میزبانی برای کشور های اسلامی که این امرمطمعنا تاثیر گذاربر اقتصاد کشور خواهد بود.
گردشگری مذهبی اقتصاد کشور ویا منطقه ی مورد نظری را که این نوع گردشگری را یکی از اولویت هایش قرار داده است تحت تاثیر قرار خواهد داد و به طور مستقیم زائرسرا ها و مراکز اقامتی که در مشهد به وجود آمده که قرین به %40 کل هتل های کشور را در خود جا داده است و یا بحث حمل و نقل درون شهری و برون شهری و یا در زمینه خوراک وپوشاک و ...می تواند موثر باشد و به طور غیر مستقیم سایر صنایع را به کار میگیرد که تبعا تاثیرش را بر اقتصاد محلی و ملی می گذارد ومن درآخربه دنبال تاثیر گردشگری مذهبی بر رشد اقتصادی شهر مشهد و روابطشان با هم هستم.
گردشگری مذهبی پدیده ی جدیدی نیست،قرن های متمادی است که افراد به دلایل مختلف از جمله کنجکاوی،عبادت و شرکت در مراسم مذهبی به مکان های مذهبی و مقدس سفر می کنند برخی از محققان به بررسی انگیزه های گردشگران از سفر پرداخته اند برای مثال مردم شاسان اشاره می کنند که گردشگری تفریحی در جوامع صنعتی همان کارکرد زیارت در فرهنگ های سنتی را دارد و همانند زیارت در بسیاری از جوامع سنتی به لحاظ اجتماعی و فرهنگی تایید می شود و اغلب نشان دهنده منزلت اجتماعی است.
کوهن موضوع انگیزه های گردشگران را به تفصیل شرح می دهد او تجربه گردشگران را بر طبق ارتباط سفر به مرکز زندگی شخص،که برحسب گرایش به ارزش های اجتماعی و پذیرش انها توسط فرد تعریف می شود او در یک دسته بندی ،سه دسته از گردشگران را با توجه به مفهوم مرکز زندگی توضیح می دهد: گردشگران تماشاگر،گردشگران تجربه گر و هستی باور
گردشگران تماشاگر،از هنجارهای جامعه خود بیزار هستند و در زندگی دیگران دنبال معنا می گردند.
مک کنل - - 1996 نیز از این گونه گردشگران توضیحی ارائه کرده است که به این صورت است :شخصیکه به دنبال مکان های اصیل و نشانه های آن در دنیای پست مدرن است.گردشگران تجربه گر، تا حدودی شبیه قبلی هستند با این تفاوت که گردشگران تماشاگر،از این واقعیت که دیگران اصیل زندگی می کنند در حالیکه او مثل آن ها نیست، اشتیاق و قوت قلب می گیرد و زندگی دیگران را فقط تماشا می کند.
در حالیکه مسافر تجربه گر در زندگی اصیل وارد می شود ولی خود را در آن درگیر نمی کند بلکه جایگزین های مختلف را آزمایش و مقایسه می کند به این امید که در نهایت شیوه ای مناسب با نیازها و تمایلات خود را کشف کند.کوهن دراین مورد به سرگردان ها اشاره می کند و در نهایت ،مسافرهستی باور ،شخصی است که به طور کامل در یک مرکز اختیاری معنوی یعنی جایی خارج از جریان غالب فرهنگ و جامعه بومی خود درگیر می شود.
از نظر کوهن این نوع گردشگری شبیه ترین نوع به زیارت سنتی است،با این تفاوت عمده که زائر به یک مکان –مرکز-مقدس در فرهنگ و جامعه بومی خود سفر می کند. در حالیکه،گردشگر هستی باور،برعکس،مرکزی غیر از محل تولد خود را انتخاب می کند یا همانطور که کوهن می گوید:زیارت او از پیرامون یک دنیای مذهبی به مرکز آن نیست بلکه سفری از بی نظمی به سوی نظمی دیگر از بی معنایی به سمت وجودی اصیل است.
در ادامه این فصل مفهوم گردشگری مدهبی و ارتباط بین گردشگری و مذهب و تاثیر اینها در اقتصاد شهر مشهد با توجه به ادبیات موضوع بررسی شده است.
.2مبانی نظری و پیشینه پژوهش
گردشگری. هرچند گردشگری یکی از بزرگترین و سریع رشد ترین صنایع در جهان است - Olsen,2008 18 - یک تعریف پذیرفته شده جهانی برای آن وجود ندارد این دشوواری در تعریف گردشگری به جهت ماهیت میان رشته ای و شامل بودن دامنه گسترده ای از پدیده ها در گردشگری است. در حالی که تعاریف اولیه گردشگری بیشتر بر اقتصاد تمرکز دارند - گردشگری به عنوان مولد اقتصادی مطرح می شود - تعاریف جدید،قلمرو وسیع تری دارند که احتمالا به دلیل افزایش آگاهی از دامنه گسترده گردشگری است،با افزایش دامنه اشکال،کیفیت و توسعه تحقیقات گردشگری تفسیر های جدید پدیدار گشت.ماتیسون و وال وسعت گردشگری را بسیار فراتر ار اقتصاد تشخیص داده و تعریف زیر را ارائه داده است:
"گردشگری،سفر موقتی مردم به مقصد هایی خارج از مکان معمول کار و سکونت خود،فعالیت های انجام گرفته توسط آنان در طول اقامت در آن مقصدها ، وتسهیلات ایجاد شده برای رفع احتیاجات آنها است
در دهه های جدید مفهوم گردشگری به تفاسیر جامع تری گسترش یافت و موجب مدل سازی گردشگری به عنوان یک سیستم شده است.گان به تحقیقات تعدادی از افراد که مدل های سیستم گردشگری را پیشنهاد داده اند اشاره میکند.
یکی دیگر از تعاریف ارائه شده برای جهانگردی که برای مطالعات این تحقیق مناسب تر به نظر می رسد ، این گونه تعریف می شود:"گردشگری،یک فعالیت فرهنگی منبعث از فطرت جستجوگر انسان است. این فعالیت،دور از سکونتگاه معمول گردشگر و به قصد ارتقای سلامتی جسم و روح انبساط زندگی،درک دیگر اقوام و توسعه کسب و کار انجام می شود
