بخشی از مقاله
چکیده :
گردشگری در دنیای امروز از صنایع سودآوری است که بسیاری از کشورها در آن سرمایه گذاری کرده اند. این صنعت بسیار کاربر یکی از کارآفرین ترین صنایع برای افزایش اشتغال و درآمد است . در تحقیق حاضر با شناسایی مناطق مستعد گردشگری در شهر ری سعی شده است نقش گردشگری را در توسعه و تولید پایدار شهری بررسی نموده و با شناخت و طبقه بندی قابلیت ها و توانمندی های گردشگری شهرستان ر ی و بررسی این امکانات و پتانسیل ها و هماهنگ سازی آنها در جهت رشد و توسعه شهرستان ری اقدام نمود.
افزایش موفقیت آمیز توسعه گردشگری مستلزم شناخت موانع و مشکلات و تعیین کننده اقدام مهم به منظور مطالعه ی کیفی و تحلیل شرایط موجود است. بی شک هرگونه برنامه ریزی برای توسعه گردشگری در سطح ملی و منطقه ای زمانی ایده آل خواهد بود که در قالب توسعه ی پایدار و با توجه به توان و محدودیت های مناطق مختلف جغرافیایی انجام گیرد.نتایج این تحقیق نشان می دهد که 99/5درصد اهالی شهر ها از ورود گردشگر به شهر خود راضی هستند و تعداد 93/ 8 درصد بر این عقیده اند که با ورود گردشگر در شهر ها درآمد مردم افزایش می یابد این موضوع نشان دهنده این است که اهالی شهر با شناخت کافی از اهمیت اقتصادی گردشگری تمایل زیادی به فعالیت اقتصادی در این بخش را دارند.
بدین گونه که انجام فعالیت های توریستی که مشاغل گوناگونی را هم به دنبال دارد به عنوان بخشی از فعالیت های اقتصادی در کنار بخش صنعت و کشاورزی موجب رونق و پیشرفت اجتماعی– اقتصادی آنان میگردد.شهرستان ری با بهره مندی از الطاف و نعمت های خدادادی، وجود ظرفیت های بالقوه و بالفعل و مساعد در بخش گردشگری از قبیل ، چشم انداز های طبیعی آثار و ابنیه باستانی، آثار و ابنیه مذهبی و امامزاده ها ی قابل توجه در سطح استان تهران به عنوان قطب گردشگری مذهبی محسوب می گردد. از این رو بهترین راه برای ایجاد اشتغال و درآمد شهر ری توسعه صنایع کوچک و توسعه صنعت گردشگری بوده وخرید محصولات کشاورزی و دامی و صنایع دستی منطقه ومعرفی جاذبه های گردشگری مناطق شهری می تواند در بهبود وضع اقتصادی مردم مؤثر باشد.
واژگان کلیدی:گردشگری، گردشگری شهری، توسعه پایدار، تولید پایدار، شهرستان ری.
مقدمه
در حال حاضر صنعت گردشگری جایگاه خاصی در اقتصاد کشورها پیدا کرده نقش فعال و مؤثری در ارتقاء ساختار اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی به خصوص در کشورهای رو به توسعه ایفا می کند، به طوری که حجم مبادلات بین المللی گویای آن است که بیش از 20 درصد مبادلات با جریان گردشگری آغاز می گردد و در برخی کشورها درآمدهای ناشی از آن یکی از منابع عمده در جهت تقویت اقتصاد ملی روز افزون آنها می شود - سنایی، 1386، ص. - 2 رشد و گسترش گردشگری از جمله پدیده های مهم اواخر قرن بیستم است که با سرعت در قرن جدید ادامه دارد. بالا رفتن سطح درآمد، افزایش ایام فراغت، تغییرات و نگرش های جدید به مفاهیم زندگی و ضرورت تأمین های بین المللی ایجاب می کند که گردشگری به شدت گسترش و توسعه یابد - شارپلی، . - [1]1380
انگیزه و تمایل برای گردشگری به منظور گذراندن اوقات فراغت، زیارت اماکن مذهبی و مبادله کالا در سرتاسر جهان با سرعتی دور از انتظار در حال افزایش است. ارتقاء درآمد، افزایش ایام فراغت، تحول در جهان بینی و نگاه انسان ها به زندگی و ضرورت ارتباطات بین المللی در توسعه و گسترش گردشگری نقش غیر قابل انکاری داشته است. اهمیت گردشگری در ورود به هزار سوم میلادی به هیچ کس پوشیده نیست واین فعالیت در جهان کنونی به صورت یکی از بزرگترین عامل تولید ثروت، کار و پویایی و جابجایی انسانها و ثروت درآمده است.کشور ما ایران نیز از حیث برخورداری از جاذبه های فرهنگی و همچنین مناطق متنوع و جذاب در زمره شگفت انگیزترین ممالک جهان به شمار می رود و در هر گوشه ای از این سرزمین اعم از شهرها و روستاها دشت ها و نواحی مرتفع به شاهکارهای بدیع و بی نظیری بر می خوریم که در نوع خود جالب توجه است. - آمار، - 1382
در سطح کشور در کنار استان هایی مانند اصفهان و فارس استان تهران با داشتن چشم اندازهای متنوع خود به خصوص به عنوان پایتخت کشور در بخش های تاریخی و مذهبی و همچنین در بعضی مناطق طبیعی از مناطق با استعداد جذب گردشگری محسوب می شود.استان تهران با 18909 کیلومتر مربع مساحت ½ درصد مساحت کل کشور ایران از ان جهت از دیگر استان های کشور متمایز است که به عنوان مرکزیت سیاسی جمهوری اسلامی ایران در آن مستمر است. ولی استان و شهر تهران برخلاف آنچه که تصور می شود علاوه بر محوریت سیاسی که ویژگی آن محسوب می شود و دارای ابعاد مختلفی همچون سایر استان های ایران و همه شهرها و استان های کشورهای دنیاست.
لذا با توجه به محدودیت های موجود سعی گردیده تا به بررسی ویژگی های منحصر به فرد جغرافیایی و تاریخی شهر ری پرداخته شود. منطقه ی فوق الذکر علاوه بر قدمت تاریخی و فرهنگی دارای جاذبه های بی بدیل طبیعی در کشور است که متاسفانه به علت ناشناخته بودن و عدم شناخت مردم گردشگران کمی را داراست. هدف این تحقیق آن است تا با مشخص نمودن عوامل طبیعی و انسانی تأثیر گذار بر گردشگری، جهت کیفی نمودن عوامل بدست آمده و همچنین تعمیم آنها بر دیگر شهر ها و سکونتگاههای مشابه گامی بلند در جهت توسعه گردشگری شهری و در نتیجه توسعه پایدار برداریم.
بیان مسئله
مطالعه تکوینی، سیمای چشم انداز فرهنگی کلانشهر تهران و شهرهای مذهبی ایران با توجه به تعامل و ارتباط متقابل ساختار توسعه شهری با مضامین مذهبی و محیطی از سویی و از بعد دیگر بررسی نگرش تکوینی - ساختاری- کارکردی - چنین ساختار توسعه شهری در چارچوب نگرش سیستماتیک در شناخت بافت مذهبی و پویای شهرهایی با محوریت گردشگری دینی منجر به توسعه مستمر و پایدار این پدیده به عنوان یکی از عوامل مهم در پیشرفت پایدار ایران در سال های آتی خواهد شد. بخشی از الگوهای گردشگر ی دینی جامعه ما در چارچوب فضایی خاص عمل می کند. این چارچوب فضایی را باید بر اساس کارکردهای گردشگری دینی در قالب ایجاد شهر زائر یا شهر مجاور در نظر گرفت و بنا نمود.از این رو با توجه به محدودیت های موجود سعی گردیده در پژوهش حاضر به تحلیل فضایی ویژگی های منحصر به فرد جغرافیایی و مذهبی شهرری پرداخته شود.
منطقه ی فوق الذکر علاوه بر قدمت تاریخی و فرهنگی دارای جاذبه های بی بدیل طبیعی در کشور است که متأسفانه به علت عدم توجه مسئولان گردشگران کمی را داراست. هدف این تحقیق آن است تا با مشخص نمودن عوامل طبیعی و انسانی تأثیر گذار بر گردشگری، جهت کیفی نمودن عوامل بدست آمده و همچنین تعمیم آنها بر دیگر مناطق همگن و سکونتگاههای مشابه گامی بلند در جهت توسعه گردشگری مذهبی کشور برداشته شود.از جاذبه های مهم این شهر مذهبی و تاریخی می توان شاه عبدالعظیم و بی بی شهر بانو به عنوان جاذبه مذهبی و برج طغرل و بقعه جوانمرد قصاب را از آثار تاریخی مهم و چشمه علی از جاذبه طبیعی این شهر نام برد.
ضرورت تحقیق
رشد گردشگری منبع سود سرسام آوری است که مورد توجه بسیاری از کشورهای دنیا قرار گرفته است و هر ساله با رشد و توسعه این صنعت چند وجهی مواجه بوده ایم . با نگاهی به درآمدهای حاصل از جهانگردی کشورهای مختلف به این نتیجه می رسیم که نگاه کشورهای مختلف دنیا به توسعه جهانگرد ی با اهداف مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی... کاملاٌ متفاوت بوده است. اما اکثر کشورها توسعه ی اقتصادی را در درجه اول اهمیت قرار داده اند و بدین دلیل جهانگردی به سرعت رشد یافته و به بزرگترین صنعت دنیا تبدیل شده و منافع عمده ی اقتصادی را به اقتصاد ملی کشورها وارد کرده است.
غلبه چند ساله صادرات نفتی و درآمدهای حاصل از آن در کشور برتوانمندی ها از جمله گردشگری، موجب شده است تا به رغم تمام ظرفیت ها و امکانات بالقوه طبیعی و تاریخی، همچنان صنعت توریسم به عنوان یک صنعت ابتدایی نگریسته شود.امروزه اگر %15 از مبلغ سرمایه گذاری شده در نفت وارد بخش گردشگری کشور شود، درآمد و شغل و امنیت قابل اتکایی ایجاد خواهد شد چرا که صنعت گردشگری با وجود میراث های فرهنگی، قدرت آثار و جاذبه های بکر و توریستی می تواند موجب توسعه ی کشور شود. از آنجا که ایران دارای امکانات و پتانسیل های بالقوه مفیدی برای توسعه این صنعت در کلیه بخش ها می باشد لذا با توجه به این مهم می توان به طیف عظیمی از اشتغال زایی، رفع بیکاری، درآمد، توجه بیشتر به صنایع دستی و ... دست یافت.
صنعت عظیم توریسم در سال های اخیر به عنوان یک راهکار برای توسعهی مناطق مذهبی می تواند بسیار مؤثر افتد و این در حالی است که مکتوبات و نوشته ها و نظریه ها و مدل های فرضی در این زمینه بسیار اندک است در حالی که گردشگری نقش مهمی در توسعه ی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جوامع مختلف جهانی چه بسا جمعیت روستایی و شهری دارد ولی توجه چندانی به آن نشده است. بی توجهی به گردشگری مذهبیکه عمدتاٌ ناشی از فقدان اطلاعات و تحقیقات در این رابطه است. در نهایت موفقیت کمتری در جهت مشارکت در آگاه سازی رو به رشد اقشار روستایی،ونیز آموزش آن در مطالعات گسترده توسعه گردشگری به عنوان پایه و اساس اقتصاد کشور است.
سؤالات تحقیق:
-1 چه عواملی در گردشگری شهر ری تاثیر گذار هستند؟
-2 کدام عوامل برطول مدت اقامت گردشگران در شهر ری مؤثر است؟
فرضیههای تحقیق
-1 شالوده گردشگری شهر ری وابسته به گردشگری مذهبی است. -2 کمبود واحدهای اقامتی موجب کوتاهی زمان بازدید از شهر ری شده است.
روش تجزیه و تحلیل دادهها
به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده و رسیدن به نتایج منطقی قابل استفاده و با توجه به اینکه متغیرهای توسعه ی گردشگری و توسعه مذهبی از نوع متغیرهای کیفی بوده و تجزیه و تحلیل آنها به راحتی امکان پذیر نبوده است، با استفاده از روشهای رتبهای و اسمی این متغیرها به صورت کمی و گسسته آورده تا بتوان بین این متغیرها میزان ضرایب همبستگی و نوع همبستگی را مشخص نمود. در این بررسیها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است به این معنا که اطلاعات ابتدا در جداول توزیع فراوانی وارد و سپس با استفاده از شاخصها، میانگین و انحراف معیار هر جامعه را حساب کرده و بعد به منظور تعیین میزان ارتباط آنها از روشهای رتبه ای کندال و اسپیرمن و نیز تعیین حدود اطمینان میانگین در جوامع آماری پرداخته شده و برای این منظور استفاده از نرم افزار SPSS ضروری به نظر می رسید همچنین برا ی رسم نمودارها و حجم جامعه از نرم افزار EXCEL استفاده شده است.
پیشینه تحقیق
انجام هر تحقیق علمی نیاز به مطالعه و بررسی پژوهشهایی دارد که دیگران در زمینه موضوع مورد نظر در سطح بین المللی، ملی، منطقهای و ناحیه ای انجام داده اند، در اصطلاح علمی به نام پیشینه تحقیق معروف است. چرا که این بازنگری به کارهایی که دیگران در موضوع مورد مطالعه انجام داده اند در موارد بسیاری می تواند از دوباره کاری و یا کارهای موازی جلوگیری نماید و ضمن تهیه مطالب بدیع، زمینه های تجزیه و تحلیل موضو ع را به منظور دستیابی به یک راهکار علمی کاربردی فراهم نماید. براساس تحقیقاتی که به عمل آمده است در زمینه گردشگری مذهبی و شهر ری موارد زیر قابل توجه است:
- مافی،عزت االله، سقایی، مهدی، - - 1388 به بررسی گردشگری در کلانشهر مذهبی مشهد می پردازد. - مهدی کاظمی در سال 1388 کتاب خود را تحت عنوان ضرورت های توسعه گردشگری مذهبی در ایران به چاپ می رساند. -علاوه بر آن مومنی، مصطفی، صرافی،مظفر در سال 1387 ساختار و کارکرد گردشگری مذهبی- فرهنگی و ضرورت مدیریت یکپارچه در کلان شهر مشهد را در فصلنامه جغرافیا و توسعه، چاپ میکند. -نقش گردشگری مذهبی ،زیارتی حرم حضرت عبدالعظیم حسنی در توسعه اقتصادی اجتماعی شهر ری - نصراله شاهون - 1387-امین پیرمحمدزاده، تحلیل پیامدهای اقتصادی توسعه گردشگری شهرری، پایان نامه کارشناسی ارشد - - 1390 -حسین حاتمی نژاد ،گردشگری مذهبی،فصل نامه تحقیقات جغرافیایی - 1377 - -بهمن کارگر در کتاب صنعت گردشگری در ایران انتشارات سازمان جغرافیایی ،فصل سوم و چهارم به بررسی تاثیرات توریسم مذهبی در ویژگیهای اقتصادی و اجتماعی ایران می پردازد. - کارگر - 1386 -هوشنگ فیض بخش در کتاب صنعت جهانگردی در ایران ،فصل دوم درباره تاثیر گردشگران مذهبی در ایران را ارائه نموده است. - فیض بخش، - 1355
- حسن ذوالفقاری در سال 1381 مقاله ای تحت عنوان فرصتها و تنگناهای توسعه توریسم مذهبی –زیارتی در ایران در مورد موانع و مشکلات گردشگری در شهر های مذهبی بخصوص ابر شهر مشهد اشاره نموده است.
محدوده مورد مطالعه
با توجه به موضوع تحقیق محیط پژوهش و مورد مطالعه تمام سطح شهرستان ری با کلیه قابلیت های گردشگری و زیارتی در تمامی بخش ها و قسمت های آن به همراه پدیده های طبیعی و انسانی می باشد.شهر ری محدوده ای است با مساحت 2293 کیلومتر مربع،که از شمال به شهرستان تهران، از جنوب به شهرستان قم، از شرق به شهرستان ورامین و شهرستان پاکدشت، از غرب به شهرستانهای اسلامشهر، رباط کریم و زرندیه محدود می شود - سالنامه آماری استان تهران،[3] - 1380ری در لغت به معنای شهر سلطنتی است.ساکن و اهل ری را رازی می نامند ری یکی از نقاط باستانی ایران با آثاری از هزاره های چهارم و پنجم قبل از میلاد است.برخی عمر این شهر را حدود 5 هزار سال می دانند.
به همین خاطر است که در قدیم نویسندگان مسلمان لقب ام البلاد - مادر شهرها - وشیخ البلاد - پیر و بزرگ شهرها - به آن داده اند. - معصومی، [4] - 1375، - قدیانی، [5] - 1384 رابرت کرپرتر، سیاح انگلیسی به پیروی از مولف کتاب آثارالبلاد نقل می کند *ایرانیان بنای این شهر را به هوشنگ پسربزرگ کیومرث نسبت می دهند.*ری در روزگاران قدیم اهمیت زیادی داشته است.یکی از نویسندگان مسلمان که نامش ابن حوقل می باشد، ری را بعد از بغداد، آبادترین شهر مشرق زمین نوشته است. تهران که امروزه مرکز ایران به حساب می آید، یکی از روستاهای واقع در پیرامون شهر بزرگ ری بوده است - چهره ایران، [6] - 81
و در یک فرسنگی آن قرار داشت.در زمان حمله مغول، شهر ری ویران شد و گروهی از مردم این شهر به سوی قریه تهران مهاجرت کردند - جعفری، [7] - 1384شهرت اصلی شهر ری بیشتر به خاطر وجود بارگاه عبدالعظیم حسنی در آن بوده است.به طوریکه تا سال ها پیش از آن به - شاه عبدالعظیم - یاد می شد، ضمن اینکه این شهر از قدیمی ترین مناطکشور نیز به شمار رفته، آثار باستانی فراوانی را در خویش جای داده است.
