بخشی از مقاله
چکیده
نقش رسانه ها در ابعاد گوناگون جامعه بر هیچکس پوشیده نیست این نقش می تواند حمایت کننده و یا تضیف کننده باشد هدف پژوهش حاضر، مرور ادبیات اسنادي درباره نقش رسانه هاي چاپی در گردشگري مذهبی و تحلیل و اولویت بندي نقش ها با استفاده از قضاوت خبرگان است. رویکرد اصلی این پژوهش تعیین کارکرد عملی بواسطه بهره گیري از کارکرد نظري آمیخته با تجربیات جامعه خبرگان انتخابی است. خبرگان انتخابی 11 نفر از بین اساتید دانشگاهی یا مدیران حوزه رسانه بودند، نتایج نشان داد رسانه هاي چاپی نقش موثري در تعمین باور و حس مذهبی دارد. نمره اختصاصی هر نقش نیز استخراج گردید که می تواند راهنماي کاربردي براي رسانه هاي چاپی جهت پاگذاشتن عملیاتی به این وادي باشد. علاوه بر نتایج، الگو و روش کار نیز می تواند راهگشاي تعیین موانع احتمالی و تنگناهاي پنهان فصل مشترك رسانه و گردشگري مذهبی باشد.
واژههاي کلیدي: گردشگري مذهبی، زیارت، رسانه هاي چاپی، رسانه هاي مکتوب.
-1 مقدمه
امروزه گردشگري به عنوان یک صنعت اشتغال زا، درآمدزا و تاثیرگذار با تبعات وآثار گسترده و پیچیده در متن جوامع انسانی، شناخته شده است؛ این صنعت در برخی زمینه ها ، با جهش حیرت انگیز، اهمیت دو چندان یافته است، براي نمونه می توان از پیشی گرفتن درآمد ناشی از آن از صنایع نفت و خودرو نام برد و یا به تاثیر شگرف آن در برقراري صلح جهانی و جلوگیري از جنگ اشاره کرد. بعلاوه همه انواع متصور براي صنعت گردشگري، علاوه بر دارا بودن ابعاد سیاسی و اقتصادي، یک بعد مختلط اجتماعی - فرهنگی هم دارند که ضمن بالابردن آستانه تحمل فرهنگی مردم میزبان و میهمان، و ارتقاي درجه انطباق پذیري هم گردشگران و هم جمعیت میزبان، بر اعتقادات و ایمان و باور افراد نیز تاثیر گذار هستند و می توانند آن را سست و سطحی یا مستحکم و عمیق سازند.
آمارهایی در ذیل عنوان خواهد شد که نشان می دهد ایران از یک منظر، دهمین کشور دنیا از نظر دارا بودن پتانسیل هاي گردشگري به ویژه گردشگري مذهبی بوده والبته از منظر دیگر، چهارم و از منظر بعدي، سومین کشور دنیاست. اما درجذب گردشگران و زائران، نود و نهمین مقام جهان را هم هنوز نتوانسته تصاحب کند و سهم آن همیشه کمتر از یک درصد و مقامش در رتبه هاي بیش از یکصد قرار داشته است - هم به لحاظ درآمد حاصله از این مقوله هم به لحاظ تعداد گردشگران و زائران جذب و جلب شده - . این موضوع دو دلیل عمده می تواند داشته باشد : -1 عدم توجه ایران به شاخه اي از گردشگري که در آن پتانسیل لازم را دارد مثل شاخه گردشگري مذهبی یا زیارت؛ -2 عدم توجه به برنامه ریزي رسانه اي به ویژه در رسانه هاي چاپی براي این نوع گردشگري، اعم از تبلیغات، آموزش، بسیج عمومی، اعتماد سازي، هدایت افکار عمومی، تقویت، اقناع و..
-2 ادبیات موضوع
ادبیات پژوهش این تحقیق در چند بخش تنظیم شده که ذیلا اشارهاي کوتاه به آن می شود:
-2-1 ابعاد سیاسی و اقتصادي و فرهنگی گردشگري مذهبی: جهان در نقطه اي است که توجه به مباحثی مانند جامعه اطلاعاتی، دهکده الکترونیکی زمین، جهانی شدن و ظهور و گسترش استفاده از پدیده هاي ارتباطی و رسانه هاي چاپی نوظهور و مخاطب محور و تعاملی همچون بیلبوردها، کتب دو طرفه و.. بسیاري را به فکر استفاده از تمامی ظرفیت هاي اقتصادي، فرهنگی و سیاسی این مواهب تمدن بشري، که بلاشک تجلی گوشه اي از خلقت شگفت الهی است، نموده و در پی راهکارهاي گسترش ابعاد این پدیده هاي نوین با هدف بهبود زندگی نوع بشر، انداخته است. یکی از این زمینه هاي بسیار فوق العاده که می تواند ابعاد اقتصادي و سیاسی و فرهنگی گسترده اي را در پی داشته باشد صنعت توریسم است، امروزه این کسب و کار صنعت نامیده می شود و به یک زمینه چند بعدي پیچیده اي تبدیل شده که بسیاري از غول ها و زمینه هاي قدرتمند عرصه اقتصاد و فرهنگ را زیر پا گذاشته است. »قبلا گردشگري پس از نفت و خودرو سازي پر در آمد ترین صنعت دنیا نامیده می شد اکنون در مقام نخست پر در آمدترین ها، قراردارد و گوي سبقت را از رقیبان ربوده است.
« - امینی فرد، - 1391 از طرفی جامعه بشري، پیشرفت روزافزون انواع و تکنیک هاي ارتباطی و رسانه ها را، ]به عنوان اثرگذارترین ابزار بر افکار عمومی را[ در این شرایط پیش رو دارد، »انقلاب سوم صنعتی با اختراع رادیو و تلویزیون به عنوان یک اندیشه، یک فرهنگ و یک جریان فکري اثر گذار در حال استمرار است.« - عبادي، - 1380 قطعاً بدون یک کار پژوهشی مناسب توسط ممالکی که به این مهم دست یافته اند، امکان چنین تحولاتی وجود نمی داشت، »بررسی فعالیت هاي مدیریتی جهانگردي نشانگر نحوه عملکرد این صنعت در جوامع مختلف بوده وبا استفاده از آن می توان الگوهاي مدیریتی مناسب براي شناخت، بهبود و توسعه گردشگري تدوین نمود. - «الوانی - 1373، تاکنون حداقل سیزده تا پانزده نوع گردشگري در دنیا شناخته شده است که داراي مرزهاي نسبتاً مشخص و مجزایی هستند مثل توریسم درمانی، فرهنگی، ورزشی، توریسم مذهبی، اکوتوریسم، ژئوتوریسم و..، در این میان توریسم دینی یا شاخه ملموس آن یعنی توریسم مذهبی که در بین شیعیان به زیارت مشهور است می تواند جایگاه
