بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به شاخصهای کیفی می توان گفت که با استفاده از روشهای تدریس فعال علاوه بر علاقهمندی دانش-آموزان به درس قرآن، تمایل به یادگیری آموزههای قرآنی نیز در آنها افزایش مییابد که همین امر باعث رشد شخصیت اجتماعی آنان میگردد. همچنین آموزش غیرمستقیم اصول اخلاقی با استفاده از احادیث و پیامهای قرآنی تأثیر بسزایی بر رشد شخصیت اجتماعی دانش آموزان دارد.
بنابراین باید توجه داشت پیامهای ارائه شده علاوه بر سادگی، کوتاه و موزون بوده و از نظر محتوا نیز عینی، ملموس و قابل فهم باشند. علاوه بر این، پژوهشگران تلاش در جهت افزایش علاقهمندی دانشآموزان به درس قرآن را، علاوه بر وظیفهی شغلی، به عنوان یک تکلیف الهی نیز در نظر گرفته و پرداختن به آن را لازم و ضروری میدانند و معتقدند معلمی که به شغل خود عشق میورزد، میتواند با استفاده از روشهای گوناگون، علاوه بر افزایش علاقهمندی دانشآموزان به درس قرآن و فعالیتهای آن، در جهت ارتقا رشد شخصیت اجتماعی آنان نیز گام بردارند.
مقدمه
قرآن وظیفه خود را هدایت انسانها و بیرون آوردن آنها از تاریکیها به سوی نور میداند
آنجا که به صراحت میفرماید: » این قرآن کتابی است که ما به تو فرستادیم تا مردم را به امر خدا از تاریکیها به سوی نور رهنمون شوی« - سوره ابراهیم. - 1 /
حال چنانچه طلیعه آشنایی افراد با این کتاب آسمانی و ایجاد علاقهمندی به آن، از همان دوران کودکی همراه باشد، پیدایش صفات عالیه در انسان، بسیار سریعتر روی داده و دوام و بقای آن نیز در روش و منش آنان بیشتر و پایدارتر خواهد بود. زیرا به فرمودهی حضرت علی - ع - ، یادگیری علم و دانش ] به ویژه علوم قرآنی [ در دوران کودکی، همچون ایجاد نقش بر روی سنگ است
با توجه به مطالب یاد شده، آشکار میگردد که نقش و جایگاه درس قرآن در تربیت کودکان، به چه میزان دارای اهمیت است. اما سؤال مهمی که مطرح میباشد آن است که؛ چرا در برخی از مدارس، دانشآموزان به درس قرآن چندان علاقهای نشان نمیدهند؟ چرا در بعضی از آموزشگاهها در تدریس قرآن معلمان و مربیان موفقیت چندانی مشاهده نمیشود؟ به راستی دلیل این ناکامیها چیست؟
برخی از پژوهشگران، همچون شهید - 1393 - تحقیقی با عنوان "بررسی روشها و راهکارهای علاقهمندی دانشآموزان دختر پایه ششم مدرسه فاطمیه در عمل به مفاهیم قرآنی" بر 28 دانشآموز انجام داده است. وی پس از اجرای راهکارهای عملی مانند: نصب آیات و روایات در کلاس، استفاده از پیامها در مقابل خطای دیگران، اجرای نمایش از پیامهای قرآنی خواندن داستانهای آموزنده و قرآنی، تشویقهای متنوع و تهیهی نمایشگاهی از کارهای دستی فراگیران، توانست آنان را به یادگیری مفاهیم قرآنی و رعایت رفتارهای اسلامی از طریق عمل به دستورات قرآن و روایات اسلامی علاقه مند نماید.
بدون شک، مهمترین عاملی که در موفقیت یا ناکامی برخی از معلمان و مربیان در یادگیری آموزههای قرآنی به دانشآموزان، نقش بسزایی دارد، مربوط به روش آنان در ارائهی مطالب درسی میباشد. بر این اساس، عنوان این پژوهش " تاثیر یادگیری آموزههای قرآنی بر رشد شخصیت اجتماعی دانشآموزان پایه دوم ابتدایی" میباشد.
بیان مسأله
تربیت کودکان در دورهی ابتدایی، در شکلگیری شخصیت انسان، از اهمیت بسزایی برخوردار است. از این رو، پژوهشگران در اوایل سال تحصیلی، با مشاهدهی رفتار و گفتار دانشآموزان پایه دوم ابتدایی، در ساعات مختلف درسی و غیردرسی و گفتگو با برخی از اولیای آنان، متوجه شدند که به جز تعداد اندکی از دانشآموزان، بیشتر آنان نسبت به آموزههای اخلاقی و رعایت آداب اجتماعی علاقهی چندانی از خود نشان نمیدهند!
مثلاً: هنگام سخنگفتن ادب را رعایت نمیکردند یا بین صحبت دیگران سخن میگفتند! وقتی دانشآموزی به کمک نیاز داشت اهمیتی نمیدادند! بر این اساس، این موضوع ذهن آنان را به خود مشغول ساخته بود که چرا اغلب آنان در برخوردها و سخن گفتن، ادب لازم را رعایت نمیکنند؟ چرا به دوستان خود احترام نمیگذارند؟ در واقع سؤال اساسی این بود که؛ چگونه میتوان علاقهی دانشآموزان را به خواندن قرآن و یادگیری مفاهیم و پیامهای قرآنی ارتقا بخشید ؟ به عبارتی بهتر، چگونه میتوان با استفاده از آموزههای قرآنی، مهارتهای لازم برای رشد شخصیت اجتماعی فراگیران، را آموزش داد؟
مبانی نظری
ضرورت توجه انسان به قرآن و الهام گرفتن از آن در زندگی چنان است که پیامبر اسلام - ص - در این باره فرمودند: »قرآن را بخوانید، بدان عمل کنید و از آن دور نشوید
همچنین در خصوص اهمیت آموزش قرآن میفرماید: کودکان و فرزندانتان را به سه چیز تربیت کنید که یکی از آن سه، قرائت قرآن است
اما در بین مؤلفان و نویسندگان نیز فراوانند کسانی که در خصوص ضرورت یادگیری آموزههای قرآن به کودکان، مطالب ارزشمندی را به رشته تحریر درآورده اند، که در زیر به برخی از آنان اشاره میگردد:
ارکانی بهبهانی - 1379 - در کتابی تحت عنوان: »تربیت فرزندان در اسلام« ضمن پرداختن به ابعاد گوناگون تربیت فرزندان از دیدگاه اسلام، در بخشی از این کتاب آورده است: آموختن قرآن به فرزندان، از وظایف والدین، به ویژه پدران به فرزندان است. زیرا کودک باید از همان ابتدا به قرآن احترام بگذارد، آن را بخواند و با مفاهیم آن مأنوس باشد.
مروجی طبسی - 1383 - نیز در فصل پنجم کتاب خود با عنوان »حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت - ع - « که مربوط به پرورش ایمان و مذهب در فرزندان میباشد، به عناوینی همچون: ضرورت آموزش مفاهیم قرآن به کودکان، پاداش آموزش قرآن به کودکان، تشویق کودکان به تلاوت قرآن، همراه با احادیث و روایات مرتبط پرداخته است.
پیشینه عملی تحقیق
در این بخش به برخی از عناوین، یافته ها و نتایج تحقیقات میدانی و پژوهش های در عمل اشاره می گردد.
میرزآاقایی - - 1394 در اقدامپژوهی با عنوان »چگونه توانستم دانشآموزان کلاس هشتم دبیرستان شهید برقعی را به یادگیری مفاهیم درس قرآن علاقه مندکنم« با اجرای راهکارهای متنوعی موفق شد تا علاقهمندی دانشآموزان را به فراگیری آموزههای قرآنی و تغییر رفتار آنان را بر اساس دستورات دینی افزایش دهد و به این نتیجه دست یابد که با استفاده از روشهای نوین تدریس علاوه بر افزایش علاقه مندی دانشآموزان به یادگیری آموزههای قرآنی، می توان رشد شخصیت اجتماعی آنان را نیز ارتقا بخشید.
شهید - 1393 - نیز پژوهشی تحت عنوان »راهکارهای علاقهمندی دانشآموزان پایه ششم مدرسه فاطمیه به یادگیری کاربرد مفاهیم قرآنی« انجام داده است. وی با اجرای راهکارهای جذابی توانست دانشآموزان را به یادگیری مفاهیم قرآنی، عمل به دستورات دینی و روایات اسلامی علاقهمند کند.
همچنین خلجی - - 1392 در پژوهشی با عنوان: »چگونه توانستم دانشآموزان پایه پنجم آموزشگاه امام محمدتقی - ع - را به یادگیری آموزههای قرآنی علاقهمند نمایم« و اجرای راهحلهای گوناگون توانست علاقهمندی دانشآموزان را به یادگیری آموزههای قرآنی و کاربرد آن در زندگی افزایش دهد.
نادری - 1388 - نیز در تحقیقی از نوع اقدامپژوهی، با عنوان »روشهای افزایش علاقهمندی دانشآموزان پایه پنجم دبستان محمود تهرانی به انس با قرآن« پس از اجرای راهحلهای خلاقانه توانست تعداد دانشآموزان علاقهمند به درک معانی و ترجمه آیات و علاقه-مندان به یادگیری مفهوم پیامها و داستانهای قرآنی را افزایش دهد. در پایان نیز به این نتیجه رسید که نقش انس با قرآن تعلیم و تربیت دانشآموزان غیر قابل انکار بوده و در پرورش شخصیت آنان بسیار حایز اهمیت است.
عباسی - 1386 - همچنین در اقدام پژوهی تحت عنوان »راهکارهای افزایش علاقهمندی دانشآموزان پایه اول دبستان ائمه اطهار - ع - به درس قرآن و انس با آن« پس از اجرای راهکارهای متنوع و جالبی توانست فراوانی دانشآموزان علاقهمند به یادگیری مفاهیم درس قرآن و انس با آن را به میزان چشم گیری افزایش دهد. در پایان نیز چنین نتیجه گیری نماید که، دانشآموزان را باید از همان سنین کودکی با قرآن و مفاهیم آن آشنا نمود
