بخشی از مقاله
چکیده
سازند قم در ناحیه ویدوج 65 کیلومتري جنوب غربی کاشان ضخامت 482 مترشامل آهک هاي متوسط لایه تا ضخیم لایه و توده اي و شیل بوده که باناپیوستگی فرسایشی بر روي سازند قرمز زیرین قرارگرفته و درانتها توسط آبرفت پوشیده شده است . در این پژوهش ،نقش روزن داراي بزرگ و همچنین تاثیر عوامل مختلف محیطی نظیر نور، شوري، دما، عمق، مواد غذایی و انرژي هیدرودینامیکی که بر روي توزیع فرامینیفرها اثر می گذارند مطالعه شده است تا بتوان از این طریق به بازسازي محیط دیرینه این سازند دست یا فت. حضور روزن داراي بنتیک بزرگ با دیواره نازك هیالین به همراه جلبکهاي قرمز نشانگر نور، انرژي کم و شوري نرمال دریایی می باشد. در اعماق کمتر این دسته از روزن داران به علت کاهش عمق، افزایش شدت نور و میزان انرژي ، پوسته هایشان اندازه کوچکتري دارند. در لاگون نیمه محصور روزن داراي با دیواره منفذ دار و روزن داران با دیواره بدون منفذ با همدیگر حضوردارند. درآبهاي کم عمقتر - لاگون محصور - حضور روزن داران با دیواره بدون منفذ نشانگر کاهش عمق، افزایش نور و شوري می باشد.
کلیدواژهها: سازند قم، روزن داران، پالئواکولوژي ، ناحیه ویدوج.
مقدمه
پالئواکولوژي به مطالعه فسیل ها دربازسازي محیط هاي دیرینه، اجتماع موجودات و ارتباط آن ها با یکدیگر ومحیط اطرافشان می پردازد. بازسازي محیط هاي کربناته دیرینه و شرایطی که ته نشست رسوبات را کنترل می کنند، احتیاج به ترکیب وارزیابی دیرینه شناسی ورسوب شناسی وداده هاي ژئوشیمی دارد - Flugel , 2010 - براساس ویژگی هاي ثبت شده درتوالی هاي رسوبی، تغییرات شرایط محیطی درهنگام رسوبگذاري قابل شناسایی می شوند که با شناخت این ویژگی ها تغییرات سطح آب دریا مشخص می شود. این سازند عمدتاً از روزن داران کف زي بزرگ همراه با خرده هاي اسکلتی و غیراسکلتی تشکیل شده است که ابزار مهمی دربازسازي محیط هاي دیرینه محسوب میشود و بدین منظور دراین پژوهش نقش عواملی همچون شوري، دما، نور، مواد غذایی و انرژي هیدرودینامیکی درارتباط با عمق برفراوانی و توزیع فرامینیفرها بررسی شده است . منطقه مورد مطالعه در 65کیلومتري جنوب غربی کاشان نزدیک روستاي ویدوج به مختصات جغرافیاي '' 33 0 51 ' 26 عرض شمالی '' 1051 0 9 ' طول شرقی قراردارد. - شکل - 1
بحث
نور: از مهمترین عوامل موثر در پراکندگی فرامینیفرها، نور می باشد که به طورمستقیم و غیرمستقیم درهمزیستی و رژیم غذایی آنها تاثیرگذار است. - - Hottinger, 1997 شفافیت، عمق آب از عوامل کنترل کننده موثر برشدت نور می باشد. نفوذ نور درآب به طورمستقیم و غیرمستقیم برتولید کربنات اثرگذار است . - Hottinger, 1987 - باسی و همکاران - 2007 - ، با مطالعه نحوه گسترش و پراکندگی روزن داران کفزي ، زون نوردار را به دو بخش فوقانی و تحتانی تقسیم کرده اند؛ همچنین زون نوردار فوقانی را به دو بخش بالایی و پائینی تقسیم کرده اند. زون یوفوتیک - بخش بالایی زون نوردار فوقانی - : شامل نواحی کم عمق وشدت نور درآن بالاست . عمق 0 - 50متر است .
در برش مورد مطالعه مرجان ها و فرامینیفرهاي پورسلانوز مانند: میلیولیدها ، بورلیس ها و تکستولاریدها معرف این زون هستند. - شکل - 2a زون مزوفوتیک - بخش پائینی زون نوردار فوقانی - : این زون بین زون هاي یوفتیک والیگوفونیک - اعماق 40 تا 80 متري - قرارمی گیرد. . - Pomar, 2001 - دراین زون فرامینیفرهاي هیالین متورم و عدسی شکل حضوردارند وامکان حضور فرامینیفرهاي پرسلانوز نیز وجوددارد. - شکل - 2 b زون الیگو فوتیک - زون نوردار تحتانی - : دراین زون شدت نورکاهش می یابد و حد پایین آن درآبهاي شفاف حدود 130 متري است. - Renema & Troelstra, 2001 - - شکل - 2 c موجوداتی با وابستگی کم به نور مانند جلبک قرمز و روزن داران کف زي همزیست دار دراین ناحیه زندگی می کنند .
لیپدو سیکلیناها و آمفیستژیناهاي کشیده با پوسته نازك می توانند شاخص این زون باشندکه با نزدیک شدت به زون یوفوتیک دیواره این فرامینیفرها ضخیم شده وصدف آنها محدب تر می شود. - شکل - 2 c زون افوتیک - زون بخش نوردار - : نور به این ناحیه نمی رسد و موجوداتی که به نور نیازي ندارند مانند اکینیدها، بریوزوئرها و نرم تنان، البته این موجودات بسته به عواملی مثل دما ، شوري انرژي محیط ومواد غذایی می توانند در زون نوردار و بدون نور زندگی کنند، روزن داران پلانکتون نیز دراین محدوده زندگی می کنند . - Pomar, 2001 - شوري: شوري، اندازه گیري نمک هاي محلول درآب دریاست که به صورت یک گرم نمک حل شده در هزار گرم آب دریا - PPM - تعریف می شود،انحلال کاتیون هایی مانند sr , Mg, k ،ca ،Na باعث شوري آب دریا می شوند - فلوگل، . - 2010آب ها براساس میزان شوري، توسط فلوگل - 2010 - به چهار نوع تقسیم بندي می شوند:
-1 آب شیرین: که مقدار نمک حل شده درآن بسیارکم است.
-2 آب شور: میزان نمک محلول درآن کمتر از 33 ppm است.
-3 آب هایی با شوري نرمال دریایی : میزان نمک حل شده دراین آب بین 33 – 40 ppm است.
-4 آب هاي فوق شور - هایپرسالین - : مقدار نمک محلول دراین آب ها بیشتر از 40 ppm است.
اکثر ارگانیسم هاي دریایی به تغییرات شوري حساس هستند و براساس میزان تحمل شوري، محدوده خاصی از دریا را اشغال می کنند . - Mossadegh et al., 2009 - درمحیط هایی با درصد شوري بالا، فقط فرامینیفرهاي با دیواره پرسلانوزدیده می شوند . - Flugel, 2010 - روزن داران منفذ دار دردرجه شوري نرمال اقیانوسی فراوان ترند درحالی که روزن داران بدون منفذ درآبهاي گرم با شوري نرمال تا فوق شور دیده میشوند. . - Geel, 2000 - حضور فرامینیفرهاي پرسلانوز احتمالاً مربوط به محیطهاي هایپرسالین می باشد.روزن داران بزرگ روتالیده - نومولیتیده ها و آمفیستژینیده ها - استنوهالین هستند. موجودات دریایی بر اساس واکنش به شوري به دو دسته تقسیم می شوند :
الف - موجودات استنو هالین: موجوداتی که در شوري نرمال دریاي زندگی میکنند و تغییرات شوري آب را تحمل نمیکنند؛ مانند مرجان ها، بر یوزوئرها، اکینیدها ، فرامینیفرهاي منفذ دارو فرامینیفرهاي پلانکتون .
ب - موجودات یوري هالین: این موجودات در آب هاي با شوري متفاوت زندگی میکنند؛ مانند نرمتنان و استرا کودها. رخسارههایی با شوري نرمال دریایی، رخساره هایی با شوري متوسط، رخسارههایی با شوري زیاد.
