بخشی از مقاله
چکیده
آموزش و پروش در جوامع امروزی به عنوان کلیدیترین نهاد آموزشی در جهت توسعه همه به شمار میرود. آموزش مهمترین رکن برنامهریزی جامعه است و کلیدیترین عنصر در توسعه یک جامعه مردم آن جامعه هستند که باید از فرهنگ، آگاهی و مهارتهای گوناگون برخوردار باشند. برنامه درسی ابعادی وسیعتر از برنامه درسی رسمی و پیش بینی شده دارد. فراگیران دانشها، نگرشها و کنشهایی را میآموزند که فراتر از برنامه درسی رسمی و پیش بینی نشده است.
از مهمترین اهداف برنامه درسی، پرورش شهروندانی است که به حقوق و وظایف خود آگاه و همچنین در قبال جامعه متعهد باشند، که در این میان برنامه درسی پنهان نقشی برابر و حتی فراتر از برنامه درسی آشکار ایفا مینماید؛ بنابراین زمانی آموزش و پرورش در رسیدن به اهدافش موفق خواهد بود که بتواند شهروندانی آگاه، مسئول و خلاق بپرورد و این میسر نیست مگر از طریق آموزش بهینه شهروندی و نیز ارتقاء فرهنگ شهروندی.
واژههای کلیدی: شهروندی، تربیت شهروندی، برنامه درسی پنهان، نظام آموزشی
مقدمه
استمرار و بقای هر جامعه مستلزم آن است که مجموعه باورها، ارزشها، فناوری ها،گرایش ها، دانش ها و مهارتهای آن به نسلهای جدید منتقل شود. وسیله این انتقال آموزش و پرورش است. از آنجائیکه نظام های آموزشی تاثیر بسزایی در جامعه پذیر کردن افراد دارند و آماده سازی نسل جدید برای ایفای نقش شهروندی در جامعه محلی، ملی و جهانی نیز امری است که از این نهاد آموزشی انتظار می رود.
ایفای نقش شهروندی مستلزم دانایی، آگاهی، مهارت لازم برای حل مسالت آمیز مشکلات و چالش هایی است که فرد در زندگی اجتماعی خود با آن برخورد خواهد کرد و از مهمترین بسترهای کسب چنین شایستگی هایی نظام آموزشی هر جامعه میباشد. با سپری شدن سالهای ابتدایی قرن 21، رشد و توسعه استفاده از اینترنت و شبکه جهانی به عنوان ابزارهای دسترسی به اطلاعات و دانش نوین در آموزش و بکارگیری سیستم آموزش رایانه محور، وسایل و اهداف آموزشی را دچار تحول کرده و تغذیه علمی در اقصی نقاط جهان را فراهم آورده است و در مجموع شعار»عدالت در آموزش« را در جهان محقق ساخته است.
که غرب این دگرگونی در ساختار آموزش را »نگرش مدرن به آموزش« دانسته و آن را از بزرگترین دستاوردهای عصر اطلاعات می داند بر این اساس،نظام های آموزشی وجود جهان دو وظیفه عمده بر عهده دارند: نخست تدابیر و کوشش هایی برای آشنا ساختن نسل جوان به نتایج تجربیات نسل های گذشته تا از طریق تجربیات نسل های متوالی بر هم افزوده شود تا به تدریج به صورت سرمایه های تمدنی در اختیار شهروندان جوان به منظور بهره گیری در کیفیت زندگی فردی و اجتماعی شان موثر افتد.
دوم، نظام های آموزشی محصولات، و فرآورده های خویش را که دانش آموختگان و شهروندان آینده جامعه ملی و جامعه محلی هستند به گونه ای پرورش دهند که در عصر ناشناختهها، به مهارتها و دانش-های تخصصی تجهیز شوند تا ضمن توانایی حل مسائل و مشکلات زمانه خود، بتوانند در آینده مسائل جامعه محلی، ملی و جهانی را به چالش گیرند. در صحنه آموزش امروز، مفاهیمی چون یادگیری به موقع و مناسب، موقعیتهای یادگیری رسمی و غیر رسمی و پاسخگو بودن به نیاز فراگیران،انعطاف پذیری، قابلیت دسترسی و حمایت ساختارهای رسمی و غیر رسمی - تقویت یاددهی/ یادگیری متناسب برای کمک به فراگیران - از ویژگیهای آموزشی متاثر از تحولات جهانی است.
آموزش و پرورش در جوامع امروزی به عنوان کلیدی ترین نهاد آموزشی در جهت توسعه همه جانبه به شمار می رود، چرا که در پرتو آموزش است که انسانها متحول می شوند. بر پایه نظام آموزشی و تربیتی یک جامعه است که نظم و انضباط اجتماعی حالت نهادی به خود می گیرد و عامه مردم به طرف فرهنگ ترقی و توسعه حرکت می کنند. انسان باید ارزش پیدا کند و تربیت او مبنای توسعه قرار گیرد چون هدف از آموزش و سرمایه گذاری آموزشی، کشف و توسعه ی منابع انسانی در جهت تعالی بخشی ارزشها و استعدادها و بهینه کردن آن است.
چون محور اصلاحات اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی در کلیه ممالک توسعه یافته، انسان می باشد. آموزش مهمترین رکن برنامه ریزی جامعه است و کلیدی ترین عنصر در توسعه می باشند، بنابراین باید از فرهنگ، آگاهی و مهارتهای گوناگون برخوردار باشند. بنابراین زمانی آموزش و پرورش در رسیدن به اهداف و آرمانهایش موفق خواهد بود که بتواند شهروندانی آگاه، مسئول و خلاق بپرورد و این امر میسر نیست مگر از طریق بهینه شهروندی به عنوان رویکردی که به انواع حقوق انسانی در جامعه اشاره می کند، تعامل بین فرد و جامعه را جهت می دهد.
مفهوم تربیت شهروندی، مفهومی است کلی که به مطالعات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی در جامعه وابسته است و میتوان آن را به آموزش شیوه های زندگی کردن با یکدیگر به طور خاص در یک جامعه و به طور عام در جامعه جهانی اطلاق کرد، هر نظام آموزشی در تلاش است تا از طریق طراحی و تدوین برنامه های درسی مشخص، انواع مختلف دانش و مهارت ها را به دانش آموزان انتقال داده و آنها را برای بر عهده گرفتن نقش ها و مسئولیتهایشان در زندگی واقعی آماده سازد. دانش آموزان در نظام های آموزشی - تجارب بسیار ارزشمندی را فرا میگیرند که بخش اعظم آنها در برنامه های درسی از پیش طراحی شده مطرح نبوده است. در واقع، دانش آموزان بیش از آنچه که به صورت نظام مند و سازمان یافته از طریق مدارس و به واسطه معلمان به آنها آموزش داده می شود یاد می گیرند.
این بعد از برنامه درسی را که در بستر فرهنگ حاکم بر محیط آموزشی و بدون آگاهی معلمان و دانش آموزان حاصل می شود و در قالب مجموعه ای از انتظارات و ارزش ها تبلور می یابد و کمتر معطوف به حوزه دانستنی ها و شناخت است برنامه درسی پنهان می نامند، که نقش محوری و ویژه ای را در مطالعات مربوط به برنامه درسی ایفا می کند و یکی از مولفه های بسیار مهم در تربیت شهروندی است. دانش آموزان از طریق برنامه های درسی و به وِیژه برنامه درسی پنهان با انواع دانش علمی، اجتماعی، تاریخی، اقتصادی و سیاسی، مهارت ها و نگرش ها آشنا می شوند.
مفهوم شهروندی
مفهوم شهروندی امری است که ریشه در گستره تاریخ دارد و همواره مورد توجه متفکران بوده است.
